Powierzchnia Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle innych państw Europy pod koniec XVI w. |
Po uchwaleniu unii lubelskiej Polska i Litwa jako Rzeczpospolita Obojga Narodów stały się jednym z największych państw Europy.
Mapa Europy w 1559 r.
W drugiej połowie XVI w., w wyniku unii lubelskiej z 1569 r., Rzeczpospolita dołączyła do grona największych państw na kontynencie europejskim. Biorąc pod uwagę obszary zajmowane przez państwa wyłącznie w Europie, to tylko Wielkie Księstwo Moskiewskie było większe od Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Gdyby jednak porównywać ją z pozaeuropejskimi terytoriami to od Polski większa była tylko Turcja oraz Hiszpania wraz z Portugalią. Jednocześnie Polska i Litwa w porównaniu do obecnego obszaru z tym zajmowanym pod koniec XVI w. utraciły w Europie zdecydowanie najwięcej.
Rosja (2 500 tys km2)
Wskazany obszar to powierzchnia Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w połowie XVI w. Po ekspansji carskiej Rosji w kolejnym wieku, w 1700 r. powierzchnia Cesarstwa Rosyjskiego wynosiła już 14 500 000 km2. Było to możliwe w głównej mierze dzięki ekspansji Rosji na wschód w kierunku Chin.
Obecna powierzchnia całkowita Rosji to 17 075 40 km2.
Rzeczpospolita Obojga Narodów (867 tys. km2)
Obszar Rzeczpospolitej za panowania Zygmunta III Wazy, po rozejmie w Dywilinie w Atlasie historycznym Polski (Józef Bazewicz, 1923 r.)
W 1569 r. na skutek unii lubelskiej powstało potężne państwo Rzeczpospolita Obojga Narodów. Jego trzon stanowiły Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie. Jednak w skład tego ogromnego państwa wchodziły współczesne terytoria m.in. Rosji, Ukrainy i Białorusi. Swoje apogeum terytorialne osiągnęło w 1618 r., gdy na skutek postanowień pokoju w Dywilinie jego powierzchnia wynosiła prawie 1 000 000 km2.
Obecna powierzchnia całkowita Polski i Litwy to łącznie 377 996 km2, czyli nie jest to nawet połowa terytorium Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Turcja (840 tys. km2)
Wyłącznie europejska część Turcji w drugiej połowie XVI w. wynosiła ok. 840 000 km2. Nabytki tureckie w Europie były związane ze zdobyciem Konstantynopola i późniejszą ekspansją Turków na Półwyspie Bałkańskim. W połowie XVI w. całkowita wielkość Imperium Osmańskiego wynosiła ok. 3 500 000 km2.
Obecna powierzchnia całkowita Turcji to 783 562 km2.
Szwecja (800 tys. km2)
Szwecja z Rosją toczyły długotrwałe wojny o tereny Finlandii. Pod koniec XVI w. znaczna jej większość przynależała już do Szwecji. Ostatecznie w 1617 r. w Stołbowie podpisano pokój, w efekcie którego prawie cała Finlandia znalazła się w granicach pańtwa szwedzkiego. Po ustaleniu granicy z Rosją Szwecja swoją ekspansję skierowała ku Rzeczpospolitej, czego efektem był druzgocący polską gospodarkę potop szwedzki.
Obecna powierzchnia całkowita Szwecji i Finlandii to łącznie 788 440 km2.
Hiszpania i Portugalia (720 tys. km2)
W 1581 r. król Hiszpanii Filip II narzucił Portugalii unię personalną. W efekcie powstało państwo zajmujące całkowity obszar Półwyspu Iberyjskiego, co daje powierzchnię ok. 583 000 km2. Jednakże do Hiszpanii należały wówczas Królestwo Neapolu i Sycylii z obszarem ok. 110 000 km2. oraz Niderlandami Południowymi z terytorium ok. 30 000 km2 , co daje obszar ok. 723 000 km2. Do tego do 1581 r. można by doliczyć obszar Zjednoczonych Prowincji (dziś Holandia), które jednak zbuntowały się i ogłosiły secesję. Natomiast całość imperium hiszpańskiego wraz z jej zamorskimi posiadłościami wynosiło ponad 13 000 000 km2. Doliczając do tego terytoria zamorskie Portugalii otrzymamy imperium zajmujące obszar 17 000 000 km2, czyli jakieś 11,5% powierzchni lądów na świecie. Większe imperia zbudowali tylko Anglicy, Rosjanie i Mongołowie.
Obecna powierzchnia całkowita Hiszpanii i Portugalii to 598 335 km2.
Francja (450 tys. km2)
Mapa Francji z 1588 r.
W XVI w. Francja rozpoczęła rywalizację z Habsburgami, co uwikłało ją w wojny włoskie. Ten etap rywalizacji zakończył się porażką Francji, która musiała zrzec się pretensji do Królestwa Neapolu i Księstwa Mediolanu. Dodatkowo musiała zrezygnować z Sabaudii, Bresse i Piemontu.
Obecna powierzchnia całkowita Francji to 643 80 km2 (jednak część bez terytoriów zależnych to obszar 551 500 km2).
Święte Cesarstwo Rzymskie (bez domen Habsburgów, 410 tys. km2)
W ówczesnym czasie Święte Cesarstwo Rzymskie były rozdrobnione na szereg mniejszych niemieckich organizmów. Przyjęta wielkość nie uwzględnia po stronie cesarstwa terytoriów austriackich Habsburgów.
Obecna powierzchnia całkowita Niemiec to 357 578 km2.
Dania i Norwegia (380 tys. km2)
W pierwszej połowie XVI w. Norwegia stała się faktycznie prowincją Danii, stąd terytoria tych państw są podawane łącznie. Rozdział Norwegii od Danii nastąpił dopiero w 1814 r., gdy Norwegia została podporządkowana Szwecji. Pełną niepodległość uzyskali dopiero w 1905 r.
Obecna powierzchnia całkowita Danii i Norwegii to 428 305 km2.
Austria, Czechy i Węgry (300 tys. km2)
W 1526 r. Habsburgowie objęli swoim panowaniem Czechy (w tym Śląsk) i Węgry, które stanowiły potem trzon w ich wieloetnicznym państwie przez następne stulecia. Pozwoliło to austriackim Habsburgom na zbudowanie państwa o powierzchni ok. 300 000 km2. Dla porównania powierzchnia Austro-Węgier z m.in. terytoriami polskimi uzyskanymi na skutek rozbiorów, ale także chorwackimi i bośniackimi, wynosiła 621 538 km2.
Obecna powierzchnia całkowita Austrii, Czech i Węgier to łącznie 255 777 km2.
Anglia, Walia i Irlandia (235 tys. km2)
Mapa Anglii z połowy XVI w.
Już od XII w. Irlandia znajdowała się pod angielskim panowaniem, w kolejnym wieku podporządkowana została także Walia. Stąd tradycyjnie, po dziś dzień, najstarszy syn władcy Anglii otrzymuje tytuł księcia Walii, co ma symbolizować jedność między Anglią i Walią. Początek Imperium Brytyjskiego to przełom XVI i XVII w. Pierwsza angielska kolonia w Ameryce Północnej powstała w 1607 r. w Jamestown. U szczytu potęgi Imperium Brytyjskie liczyło 35 800 000 km2. To oznacza że Anglicy panowali na terytorium ponad 150 razy większym od obszaru Anglii, Walii i Irlandii.
Obecna powierzchnia całkowita Anglii, Irlandii, Irlandii Północnej i Walii to 235 577 km2.
Bibliografia:
- U. Augustyniak, Historia Polski 1572-1795, Warszawa 2008.
- C. Kuklo, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
- C. Kuklo, J. Łukasiewicz, C. Leszczyńska, Historia Polski w liczbach. Polska w Europie, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014.
- M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Kraków 2009.
- K. Mikulski, J. Wijaczka, Historia Powszechna Wiek XVI-XVIII, Warszawa 2011.
- Z. Wójcik, Historia powszechna Wiek XVI-XVII, Warszaw 2005.
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
Problemem była mała gęstość zaludnienia i mało miast...