Powierzchnia Rzeczypospolitej Obojga Narodów na tle innych państw Europy pod koniec XVI w.

Po uchwaleniu unii lubelskiej Polska i Litwa jako Rzeczpospolita Obojga Narodów stały się jednym z największych państw Europy.

Mapa Europy w 1559 r.

W drugiej połowie XVI w., w wyniku unii lubelskiej z 1569 r., Rzeczpospolita dołączyła do grona największych państw na kontynencie europejskim. Biorąc pod uwagę obszary zajmowane przez państwa wyłącznie w Europie, to tylko Wielkie Księstwo Moskiewskie było większe od Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Gdyby jednak porównywać ją z pozaeuropejskimi terytoriami to od Polski większa była tylko Turcja oraz Hiszpania wraz z Portugalią. Jednocześnie Polska i Litwa w porównaniu do obecnego obszaru z tym zajmowanym pod koniec XVI w. utraciły w Europie zdecydowanie najwięcej.

Rosja (2 500 tys km²)

Wskazany obszar to powierzchnia Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w połowie XVI w. Po ekspansji carskiej Rosji w kolejnym wieku, w 1700 r. powierzchnia Cesarstwa Rosyjskiego wynosiła już 14 500 000 km². Było to możliwe w głównej mierze dzięki ekspansji Rosji na wschód w kierunku Chin.

Obecna powierzchnia całkowita Rosji to 17 075 40 km².

Rzeczpospolita Obojga Narodów (867 tys. km²)

Obszar Rzeczpospolitej za panowania Zygmunta III Wazy, po rozejmie w Dywilinie w Atlasie historycznym Polski (Józef Bazewicz, 1923 r.)

W 1569 r. na skutek unii lubelskiej powstało potężne państwo Rzeczpospolita Obojga Narodów. Jego trzon stanowiły Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie. Jednak w skład tego ogromnego państwa wchodziły współczesne terytoria m.in. Rosji, Ukrainy i Białorusi. Swoje apogeum terytorialne osiągnęło w 1618 r., gdy na skutek postanowień pokoju w Dywilinie jego powierzchnia wynosiła prawie 1 000 000 km².

Obecna powierzchnia całkowita Polski i Litwy to łącznie 377 996 km², czyli nie jest to nawet połowa terytorium Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Turcja (840 tys. km²)

Wyłącznie europejska część Turcji w drugiej połowie XVI w. wynosiła ok. 840 000 km².  Nabytki tureckie w Europie były związane ze zdobyciem Konstantynopola i późniejszą ekspansją Turków na Półwyspie Bałkańskim. W połowie XVI w. całkowita wielkość Imperium Osmańskiego wynosiła ok. 3 500 000 km².

Obecna powierzchnia całkowita Turcji to 783 562 km².

Szwecja (800 tys. km²)

Szwecja z Rosją toczyły długotrwałe wojny o tereny Finlandii. Pod koniec XVI w. znaczna jej większość przynależała już do Szwecji. Ostatecznie w 1617 r. w Stołbowie podpisano pokój, w efekcie którego prawie cała Finlandia znalazła się w granicach pańtwa szwedzkiego. Po ustaleniu granicy z Rosją Szwecja swoją ekspansję skierowała ku Rzeczpospolitej, czego efektem był druzgocący polską gospodarkę potop szwedzki.

Obecna powierzchnia całkowita Szwecji i Finlandii to łącznie 788 440 km².

Hiszpania i Portugalia (720 tys. km²)

W 1581 r. król Hiszpanii Filip II narzucił Portugalii unię personalną. W efekcie powstało państwo zajmujące całkowity obszar Półwyspu Iberyjskiego, co daje powierzchnię ok. 583 000 km². Jednakże do Hiszpanii należały wówczas Królestwo Neapolu i Sycylii z obszarem ok. 110 000 km^2. oraz Niderlandami Południowymi z terytorium ok. 30 000 km² , co daje obszar ok. 723 000 km². Do tego do 1581 r. można by doliczyć obszar Zjednoczonych Prowincji (dziś Holandia), które jednak zbuntowały się i ogłosiły secesję. Natomiast całość imperium hiszpańskiego wraz z jej zamorskimi posiadłościami wynosiło ponad 13 000 000 km². Doliczając do tego terytoria zamorskie Portugalii otrzymamy imperium zajmujące obszar 17 000 000 km², czyli jakieś 11,5% powierzchni lądów na świecie. Większe imperia zbudowali tylko Anglicy, Rosjanie i Mongołowie.

Obecna powierzchnia całkowita Hiszpanii i Portugalii to 598 335 km².

Francja (450 tys. km²)

Mapa Francji z 1588 r.

W XVI w. Francja rozpoczęła rywalizację z Habsburgami, co uwikłało ją w wojny włoskie. Ten etap rywalizacji zakończył się porażką Francji, która musiała zrzec się pretensji do Królestwa Neapolu i Księstwa Mediolanu. Dodatkowo musiała zrezygnować z Sabaudii, Bresse i Piemontu.

Obecna powierzchnia całkowita Francji to 643 80 km² (jednak część bez terytoriów zależnych to obszar 551 500 km²).

Święte Cesarstwo Rzymskie (bez domen Habsburgów, 410 tys. km2)

W ówczesnym czasie Święte Cesarstwo Rzymskie były rozdrobnione na szereg mniejszych niemieckich organizmów. Przyjęta wielkość nie uwzględnia po stronie cesarstwa terytoriów austriackich Habsburgów.

Obecna powierzchnia całkowita Niemiec to 357 578 km².

Dania i Norwegia (380 tys. km²)

W pierwszej połowie XVI w. Norwegia stała się faktycznie prowincją Danii, stąd terytoria tych państw są podawane łącznie. Rozdział Norwegii od Danii nastąpił dopiero w 1814 r., gdy Norwegia została podporządkowana Szwecji. Pełną niepodległość uzyskali dopiero w 1905 r.

Obecna powierzchnia całkowita Danii i Norwegii to 428 305 km².

Austria, Czechy i Węgry (300 tys. km²)

W 1526 r. Habsburgowie objęli swoim panowaniem Czechy (w tym Śląsk) i Węgry, które stanowiły potem trzon w ich wieloetnicznym państwie przez następne stulecia. Pozwoliło to austriackim Habsburgom na zbudowanie państwa o powierzchni ok. 300 000 km². Dla porównania powierzchnia Austro-Węgier z m.in. terytoriami polskimi uzyskanymi na skutek rozbiorów, ale także chorwackimi i bośniackimi, wynosiła 621 538 km².

Obecna powierzchnia całkowita Austrii, Czech i Węgier to łącznie 255 777 km².

Anglia, Walia i Irlandia (235 tys. km²)

Mapa Anglii z połowy XVI w.

Już od XII w. Irlandia znajdowała się pod angielskim panowaniem, w kolejnym wieku podporządkowana została także Walia. Stąd tradycyjnie, po dziś dzień, najstarszy syn władcy Anglii otrzymuje tytuł księcia Walii, co ma symbolizować jedność między Anglią i Walią. Początek Imperium Brytyjskiego to przełom XVI i XVII w. Pierwsza angielska kolonia w Ameryce Północnej powstała w 1607 r. w Jamestown. U szczytu potęgi Imperium Brytyjskie liczyło 35 800 000 km². To oznacza że Anglicy panowali na terytorium ponad 150 razy większym od obszaru Anglii, Walii i Irlandii.

Obecna powierzchnia całkowita Anglii, Irlandii, Irlandii Północnej i Walii to 235 577 km².

Bibliografia:

1. U. Augustyniak, Historia Polski 1572-1795, Warszawa 2008.
2. C. Kuklo, Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
3. C. Kuklo, J. Łukasiewicz, C. Leszczyńska, Historia Polski w liczbach. Polska w Europie, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014.
4. M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Kraków 2009.
5. K. Mikulski, J. Wijaczka, Historia Powszechna Wiek XVI-XVIII, Warszawa 2011.
6. Z. Wójcik, Historia powszechna Wiek XVI-XVII, Warszaw 2005.