Podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego |
Podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego w XII wieku zmienił mapę polityczną Polski. Ten proces rozpoczął się z wyprawami w latach 1116-1121. Działania te doprowadziły do włączenia Pomorza do Księstwa Polskiego. Bolesław Krzywousty, poprzez ten podbój, uzyskał dostęp do Morza Bałtyckiego. Wydarzenie to było ważnym etapem w historii Polski.
Pomorze. Geografia i znaczenie
Pomorze i Prusy przed 1121
Pomorze to obszar znajdujący się między ujściami Wisły i Odry. Jego nazwa wywodzi się ze zbitek słowiańskich słów „po” i „morze”. Zatem oznacza ziemię sięgającą po samo morze.
Przed zjednoczeniem państwa przez Mieszka I tereny Pomorza zamieszkiwało plemię Pomorzan. Do głównych grodów na Pomorzu należał Szczecin, Stargard, Białogard, Kołobrzeg, Trzebiatów i Wolin.
Pomorze na pewno należało do Mieszka I, ale zostało utracone albo jeszcze przez Chrobrego albo za panowania Bolesława Śmiałego. Notabene po zjeździe gnieźnieńskim zostało utworzone biskupstwo w Kołobrzegu mające poprzez chrystianizację jak najmocniej powiązać Pomorze z resztą państwa. To się jednak nie powiodło i z czasem Pomorze uniezależniło się od Polski, co najpóźniej nastąpiło w okresie panowania Śmiałego. Próby podporządkowania Pomorza podejmował Herman, ale jego sukcesy były krótkotrwałe.
Pomorze miało ogromne znaczenie dla Piastów. Po pierwsze jego przyłączenie do Polski ułatwiało obronę w razie wojny z Niemcami. Po drugie kładło kres najazdom pomorskim na Polskę. Po trzecie dawało dostęp do handlu morskiego i bogatych miast portowych.
Bolesław Krzywousty księciem Polski
Bolesław Krzywousty według Jana Matejki
Władysław Herman przed śmiercią podzielił państwo pomiędzy swoich dwóch synów. Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Mazowsze, a Bolesław zwany później Krzywoustym Śląsk i Małopolskę. Żaden z nich nie otrzymał jednak władzy zwierzchniej nad państwem toteż można rzecz, że powstały dwa niezależne od siebie księstwa.
Z rywalizacji braci zwycięsko jednak wyszedł Bolesław, który pokonał i wygnał Zbigniewa. Ten znalazł schronienie w Niemczech u króla Henryka V. Pod pretekstem obrony interesów Zbigniewa Henryk najechał Polskę. Chrobremu udało się jednak obronić swoje księstwo. Na skutek rozmów pokojowych ustalono, że Zbigniew będzie mógł powrócić do Polski. Gdy to się stało Krzywousty nakazał pojmać brata i oślepić. Ten wkrótce zmarł.
Zakończenie wojny z Niemcami, nawiązane przyjaznych stosunków z sąsiadami i okrutne rozwiązanie problemu dwuwładzy nad Polską umożliwiło Chrobrem skoncentrowanie się na wymarzonym podboju Pomorza. Książę zresztą już wcześniej organizował liczne wyprawy na Pomorze łupiąc i powoli pozbawiając te tereny niezależności.
Podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego
Bolesław Krzywousty
Jednak sukcesywny podbój związany jest z trzema wyprawami zorganizowanymi w 1116, 1119 i 1121 r. Jednak zanim do nich doszło Krzywousty poczynił przygotowania. W latach 1108-1109 udało mu się opanować kilka nadnoteckich grodów, które stał się później bazą wypadową do głównej akcji na Pomorzu. Przygotowania nie ograniczyły się tylko do starań militarnych. Dla potwierdzenia układów z Niemcami i Czechami Krzywousty poślubił Salomeę z Bergu, córkę hrabiego Bergu, a jednocześnie siostrę żony czeskiego księcia Władysław I.
Tak zabezpieczony Bolesław w 1116 r. wyprawił się na Pomorze, gdzie udało mu się zająć Pomorze Gdańskie (ew. dokonał tego podczas wyprawy w 1119 r.). Natychmiast odsunął od władzy panujące tam książęta i włączył ten obszar do swojego aparatu administracyjnego.
Do decydującego starcia doszło w 1121 r. gdy Krzywousty najpierw zajął Pyrzyce i Stargard, a następnie stoczył wielką bitwę z siłami pomorskimi pod Niekładzem (okolica gdzie współcześnie znajduje się miasto Gryfice). Tam polski książę odniósł zwycięstwo mimo znacznej przewagi wroga, który jednak nie miał w armii ciężkozbrojnych wojów, którzy przechylili szalę bitwy na korzyść Krzywoustego. W bitwie zmarł książę pomorski Świętopełk, natomiast drugi z nich Warcisław I trafił do polskiej niewoli. Gród Niekładź został zniszczony. Podobnie Krzywousty czynił z innymi grodami na drodze do Szczecina, będącego głównym celem wyprawy. Ten udało mu się po oblężeniu wkrótce zająć. W taki sposób Bolesław zajął całe Pomorze. Księstwo Pomorskie (obejmujące Pomorze Zachodnie) stało się polskim lennem. Inaczej niż w przypadku Gdańska w Szczecinie pozostawiono miejscowego księcia Warcisława zobowiązując go do płacenia trybutu. Co prawda Krzywousty jeszcze wyprawił się za Odrę i tam też odniósł sukcesy, ale nie wiemy gdzie i czy rozciągała się tam jeszcze jego władztwo.
Świetnie triumf księcia oddaje Pieśń wojów Bolesława Krzywoustego autorstwa Galla Anonima:
Naszym przodkom wystarczały ryby słone i cuchnące,
My po świeże przychodzimy, w oceanie pluskające!
Ojcom naszym wystarczało, jeśli grodów dobywali,
A nas burza nie odstrasza ni szum groźny morskiej fali.
Nasi ojce na jelenie urządzali polowanie,
A my skarby i potwory łowim, skryte w oceanie!
Utrzymanie Pomorza
Polska w 1138 r.
Teraz kluczowe było utrzymanie tej zdobyczy, co ułatwić miało chrześcijaństwo. Początkowo misja została powierzona skromnemu biskupowi z Hiszpanii Bernardowi. Jego misja jednak nie powiodła się przez sprzeciw niemieckich biskupów oraz z powodu wrogiego nastawienia ludności, która z racji żebraczego wyglądu nie uwierzyli, uznali że chce ich oszukać.
Wówczas do chrystianizacji przystąpił biskup bamberski Otto. Ten w pełnym przepychu orszaku, w towarzystwie zaufanego duchownego Krzywoustego Wojciecha rozpoczął wielką misję. W ciągu niespełna roku ufundował dziesięć kościołów, obalał pogańskie posągi i ochrzcił rzeszę ludzi.
Warcisław okazał się wiarołomcą i w 1128 r. złożył hołd lenny niemieckiemu królowi Lotarowi III i jednocześnie zorganizował wielką wyprawę łupieżcą. Krzywousty natychmiast przystąpił do działania. Zawiązał sojusz z królem Danii Nielsem, którego synową była córka Bolesława Ryksa. Władcy uderzyli na Pomorze Zachodnie i zmusili w 1129 r. Warcisława do ponownego podporządkowania się polskiemu księciu.
Bibliografia:
- Gall Anonim, Kronika Marcina Galla, Warszawa 1873.
- R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, J. Wyrozumski (oprac.), Kraków 1995.
- A. Jureczko, Testament Krzywoustego, Kraków 1988.
- T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2019.
- S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
- J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999.
- A. Garlicki (pod red.), Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1998.
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
