Parada zwycięstwa Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu. Symbol współpracy totalitaryzmów przy wybuchu wojny

Parada wojskowa w Brześciu nad Bugiem 22 września 1939 roku stała się symbolicznym wydarzeniem współpracy dwóch totalitarnych reżimów – Związku Radzieckiego i nazistowskich Niemiec. Była to demonstracja siły po wspólnym podboju Polski, który rozpoczął się 1 września od ataku Niemiec, a 17 września ZSRR dołączył, realizując ustalenia tajnego protokołu Paktu Ribbentrop-Mołotow.

Tło historyczne

Spotkanie żołnierzy Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu

Po rozbiciu polskiej armii przez siły niemieckie, Wehrmacht zajął Brześć, ważny strategicznie punkt we wschodniej Polsce. Zgodnie z ustaleniami między ZSRR a III Rzeszą, miasto to miało jednak przypaść Związkowi Radzieckiemu. Przekazanie Brześcia Sowietom miało charakter uroczysty i zostało zwieńczone wspólną paradą wojsk niemieckich i radzieckich. Była to manifestacja przyjaźni i współpracy dwóch reżimów, które zaledwie kilka tygodni wcześniej podpisały pakt o nieagresji, dzieląc między siebie wpływy w Europie Środkowo-Wschodniej. Pakt Ribbentrop-Mołotow, zawarty 23 sierpnia 1939 roku, nie tylko gwarantował wzajemną neutralność ZSRR i III Rzeszy, ale miał także tajny protokół. W nim uzgodniono podział Polski oraz Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Rumunii. Zgodnie z tym porozumieniem, Niemcy miały zająć zachodnią część Polski, a ZSRR wschodnią, co zostało wcielone w życie zaledwie kilka tygodni po podpisaniu paktu, kiedy obie strony zaatakowały Polskę – Niemcy 1 września, a ZSRR 17 września.

Pakt ten stał się fundamentem ich tymczasowej współpracy, która umożliwiła obu totalitarnym reżimom podboje terytorialne w pierwszej fazie II wojny światowej.

Przebieg parady

Gen. Mauritz von Wiktorin, gen. Heinz Guderian i gen. Siemion Kriwoszein odbierają wspólną defiladę Wehrmachtu i Armii Czerwonej w Brześciu

22 września 1939 r. w defiladzie udział wzięli żołnierze Wehrmachtu i Armii Czerwonej. Parada była pokazem siły po zdobyciu Brześcia, a na trybunie honorowej stanęli wysocy oficerowie obu armii, w tym generałowie Heinz Guderian i Mauritz von Wiktorin po stronie niemieckiej i gen. Siemion Kriwoszein po stronie radzieckiej. Po zakończeniu parady, Niemcy formalnie przekazali kontrolę nad miastem Sowietom, a Wehrmacht wycofał się na zachód, zgodnie z linią demarkacyjną wyznaczoną w tajnym protokole Paktu Ribbentrop-Mołotow​.

Symbolika wydarzenia

Rozmowy oficerów Wehrmachtu i Armii Czerwonej o wytyczeniu bieżącej linii rozgraniczenia wojsk na zaatakowanym terytorium Polski (Brześć, 21 września 1939); na pierwszym planie gen. Heinz Guderian (odwrócony z tylnego półprofilu), nad mapą pochylony Siemion Kriwoszein

Parada w Brześciu była nie tylko gestem współpracy, ale również dowodem na to, że oba totalitarne reżimy – faszystowski i komunistyczny – miały wspólne interesy w podziale terytorialnym Europy. Pomimo późniejszego konfliktu między nimi, wydarzenie to pozostaje symbolem krótkotrwałego sojuszu, który pomógł Niemcom i ZSRR w realizacji ich imperialnych ambicji w pierwszych miesiącach II wojny światowej.

Parada w Brześciu jest także często przypominana jako dowód na to, że ZSRR nie był tylko ofiarą agresji hitlerowskiej, jak przez dekady przedstawiała to sowiecka propaganda, ale również współodpowiedzialnym za wybuch II wojny światowej współagresorem.