Jak zmarł Władysław Jagiełło? Śmierć i pogrzeb Władysława Jagiełły

Władysław Jagiełło, król Polski i wielki książę litewski, zmarł 1 czerwca 1434 roku w Gródku. Ostatnie lata jego życia upłynęły na próbach utrzymania jedności Polski i Litwy oraz walce z wewnętrznymi sporami na Litwie. Po śmierci króla ciało zostało przewiezione do Krakowa, gdzie odbył się uroczysty pogrzeb w Katedrze na Wawelu. Ceremonia zgromadziła wielu dostojników, a poddani żegnali Jagiełłę na trasie konduktu pogrzebowego. Śmierć Jagiełły zakończyła wyjątkowo długie panowanie tego władcy. Jego pogrzeb był wydarzeniem o wielkim znaczeniu symbolicznym.

Ostatnie lata króla Władysława Jagiełły

Władysław II Jagiełło

W ostatnich latach swojego życia Jagiełło w sposób szczególny koncentrował się na sprawach Litwy. W 1430 r. zmarł Witold, co rozpoczęło na Litwie okres niepokoju i walki o wielkoksiążęcy tytuł. Polski król na następcę Witolda autorytarnie wyznaczył swojego brata Świdrygiełłę, co łamało postanowienia unii z Horodła. Świdrygiełło jednak okazał się nielojalny wobec brata i rozpoczął starania do uniezależnienia Litwy od Polski, a nawet marzył o koronie. Zorganizował także antypolski sojusz z Zygmuntem Luksemburskim i Zakonem Krzyżackim.

W 1432 r., aby przeciwdziałać działaniom Świdrygiełły w Sieradzu, odbył się zjazd polskiej szlachty i części szlachty litewskiej, która była przychylna Jagielle. Na zjeździe uznano wielkim księciem litewskim brata zmarłego Witolda, Zygmunta Kiejstutowicza (w tym czasie Jagiełło tytułował się jako najwyższy książę Litwy). Zrobiono to wbrew intencji Jagiełły.

Wkrótce Zygmunt w Grodnie odnowił unię polsko-litewską. Zygmunt uznał władzę zwierzchnią Jagiełły, przyjmując jednocześnie tytuł wielkiego księcia litewskiego. Jednakże po śmierci Zygmunta Litwa miała wrócić do Jagiełły i jego synów. Kolejni wielcy książęta litewscy mieli być wybierani wspólnie przez szlachtę z Polski i Litwy. W ten sposób Litwa znalazła się w stanie wojny domowej, bowiem Świdrygiełło nie zamierzał rezygnować ze swojej władzy. Dlatego Zygmunt zabiegał o przyjazd Jagiełły na Litwę, by ten nijako osobiście oddał mu Wielkie Księstwo Litewskie. Polskiego króla przymuszała do tego rada królewska.

Ostatnia podróż Jagiełły

Świdrygiełło

Podróż na Litwę okazała się dla Jagiełły ostatnią. Miał wówczas ponad 80 lat (według niektórych ponad 70 - sporna jest data urodzenia monarchy). Dożył zatem wieku sędziwego jak na swoją epokę. Przyczyniły się do tego na pewno abstynencja króla, pogoda jego ducha oraz częste kąpiele w łaźniach.

Boże Narodzenie roku 1433 Jagiełło spędził w Radomiu, wcześniej jeszcze polując w okolicach Wiskitek. Polowanie bowiem było ulubioną rozrywką monarchy. Roku następnego po uroczystościach Trzech Króli wyruszył do Jedlny, z której udał się na Litwę. Do spotkania Jagiełły i Zygmunta doszło w Krynkach. Zygmunt przybył tam w towarzystwie wielu dostojników duchownych i litewskiej szlachty. Ugościł Jagiełłę po królewsku rozdając liczne podarki polskiemu królowi, jak i jego otoczeniu. Jagiełło, co było wcześniej uzgodnione, publicznie poparł Zygmunta. Mimo zaproszeń Zygmunta król nie ruszył dalej w głąb Litwy, ale zawrócił do Lublina. Później odwiedził Sandomierz i Nowy Korczyn.

Śmierć i ostatnia wola Władysława Jagiełły

Władysław Jagiełło

Wracając do Krakowa król zamierzał jeszcze odwiedzić Halicz, gdzie miał przyjąć hołd od Stefana, wojewody mołdawskiego. Po drodze, pod koniec kwietnia, zatrzymał się w Medyce. Podczas pobytu w Medyce króla zastał znaczny przymrozek. Jagiełło nie zważając na pogodę poszedł do lasu posłuchać śpiewu słowika, co Jan Długosz wypomina mu jako pogański zwyczaj. Tam zaziębił się i zachorował, zdążył jeszcze dojechać do Gródka. Choroba jednak szybko postępowała. Król walczył z nią przez wiele dni, jednak mimo starań lekarzy jego stan nie poprawiał się. Zmarł w Gródku 1 czerwca 1434 roku po 48 latach panowania. Biorąc pod uwagę okoliczności zachorowania i wiek monarchy najprawdopodobniejszą przyczyną jego śmierci było zapalenie płuc.

Przed śmiercią kilkukrotnie się wyspowiadał, przyjął komunię i ostatnie namaszczenie. W przeddzień śmierci zwołał do swojego łoża drużynę wiernych rycerzy i polecił im pod opiekę dwóch synów, a w szczególności Władysława, któremu za życia zagwarantował wybór na króla Polski.

Pogrzeb Władysława Jagiełły

Orzeł polski z czasu panowania króla Władysława Jagiełły (1386-1434)

O śmierci władcy natychmiast powiadomiono królową Zofię, która przebywała w Krakowie. Zwłoki Jagiełły musiano przetransportować do stolicy, umieszczono je w drewnianej trumnie oblepionej smołą i żywicą oraz przyozdobionej godłami królewskimi.

Po drodze poddani tłumnie oddawali ostatni pokłon królowi i wyprawiali procesje za jego dusze. Nawet najmniejsze wioski okazywały przywiązanie do monarchy.

„Jakoż wszystkie drogi, któremi przeprowadzano ciało królewskie, zalegały tłumy oboje płci ludu, który z dalekich nawet zbiegał się miast i wiosek, i łzami rzewnemi opłakiwał króla” - opisywał Jan Długosz.

Zwłoki do Krakowa sprowadzono ostatecznie w piątek, 11 czerwca. U bram miasta czekała na nie królowa-wdowa wraz z dwoma królewskimi synami. Cała trójka płakała nad trumną męża i ojca. Króla żegnały także procesje ze wszystkich krakowskich kościołów, w których brali udział ludzie wszystkich stanów. Odbyły się następnie nabożeństwa żałobne. Ciało króla złożono w kościele Św. Michała na Wawelu, gdzie było przez pewien czas wystawione pod rycerską strażą w oczekiwaniu na przyjazd żałobników z całego królestwa.

Zbigniew Oleśnicki

Z drogi na sobór w Bazylei zawrócili będąc już w Poznaniu biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki oraz kanclerz królewski Jan z Koniecpola.

Uroczystości pogrzebowe odbyły się 18 czerwca w Katedrze na Wawelu. Ceremonię prowadził arcybiskup gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec. W kościele zgromadziła się rodzina i ogromne grono licznych dostojników z całego państwa. Kazanie w języku polskim wygłosił mistrz Paweł z Zatora, w którym podsumował chwalebne i pobożne życie władcy.

„Wprowadzono zwyczajem ofiar pogrzebowych wiele koni rosłych i pięknych, szkarłatem przyodzianych, które wiedli rycerze w pełnej zbroi, a poprzedzał ich jeden rycerz z chorągwią na wniosłem drzewcu osadzoną z orłem białym (...) Kościół cały jaśniał gorejącymi po wszystkich miejscach świecami. Pochodnie były nadzwyczajnej wielkości. Mary królewskie okrywały aksamit i purpura” - tak to przejmujące pożegnanie opisywał sam Długosz, który mógł być nawet świadkiem całego wydarzenia.

Nagrobek Władysława Jagiełły

Nagrobek Władysława Jagiełły

Po skończonym nabożeństwie zwłoki króla złożono w marmurowym grobie przygotowanym już z dawna. Król za życia zadbał także o swój nagrobek w Katedrze na Wawelu. Monarcha miejsce na nagrobek wybrał już ok. 1421 roku. Wskazał na miejsce pomiędzy filarami oddzielającymi nawę główną od południowej nawy bocznej, tam znajdował się niegdyś ołtarz św. Krzysztofa ufundowany przez Jadwigę.

Nie jest znany autor tego nagrobka, ale jest to bez wątpienia jedna z najbardziej cennych rzeźb tego typu jako powstała w Europie w XVI w. Nagrobek został wykonany z czerwonego marmuru, najpewniej był gotowy za życia króla. Najważniejszym jego elementem jest płyta wierzchnia, na której przedstawiono postać monarchy z atrybutami władzy. Głowa króla spoczywa na poduszce wspartej na lwach, jako podkreślenie władzy monarszy, a stopy opierają się na smoku, jako symbol pokonanego zła. Nad nagrobkiem znajduje się renesansowy baldachim wykonany na zlecenie Zygmunta I Starego w latach 1519-1524.

Bibliografia:

1. J. Długosz, Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, Kraków 1868.
2. A. Garlicki (pod red.), Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1998.
3. T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2019.
4. J. Krzyżanowska, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990.
5. M. Rożek, Groby królewskie na Wawelu, Kraków 2008.
6. K. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
7. J. Wyrozumski, Historia Polski do 1505, Warszawa 1982.