Relacja z „Raportu z oblężonego Państwa” - obchodów 31. rocznicy stanu wojennego

Wczoraj upłynęło 31 lat od ogłoszenia przez Wojciecha Jaruzelskiego stanu wojennego w Polsce. Młodzi ludzie, którzy urodzili się w latach 80. i 90., łączą ten fakt jedynie z brakiem mitycznego „Teleranka” w telewizji i wyemitowanym zamiast niego przemówieniem generała.

Takie skojarzenia częściej stają się repliką jakiejś nieokreślonej przeszłości niż skłaniają do przemyśleń i stawiania pytań o to czym naprawdę w historii Polski było to wydarzenie. Nieraz nawet ci, dla których realia stanu wojennego stały się codziennością, przez długie lata wysłuchując powtarzanych po wielokroć medialnych frazesów przystanęli na zepchnięcie stanu wojennego na margines swojej świadomości historycznej.

Tego roku o 13 grudnia przypomniał ogólnopolski projekt „Raport z oblężonego Państwa„ zorganizowany przez stowarzyszenie Studenci dla Rzeczypospolitej. W sześciu miastach odbyły się spotkania omawiające historię lat 80. Przygotowano cykl debat eksperckich, w których do rozmowy zaproszono cenionych historyków, profesorów, a także świadków historii. Zainteresowani mogli dowiedzieć się więcej o formowaniu się i funkcjonowaniu opozycji w poszczególnych miastach: o Solidarności i NZS-ie, o organizowanych strajkach i manifestacjach, sposobach druku i kolportażu podziemnych pism i dokumentów. Można było wysłuchać poruszających opowieści o szczegółach internowania, aresztowań i zatrzymań. Zaproszeni historycy omawiali stan wojenny w kontekście jego przyczyn, skutków i aspektów prawnych. Tego dnia każdy przechodzień mógł otrzymać jednostronicową „Trybunę Ludu„ – przygotowaną na wzór tej sprzed 31 lat, a także bibułę, czyli ”Biuletyn Informacyjny”. W poszczególnych miastach zostały wyświetlone filmy komentujące i podsumowujące historię stanu wojennego.

W centrum Krakowa niemałe zainteresowanie wzbudzali funkcjonariusze ZOMO, MO oraz żołnierze LWP ogrzewający się przy koksownikach a także strajkujący robotnicy i studenci skandujący antyreżimowe hasła. Zainteresowani mogli również obejrzeć pokaz druku bibuły na autentycznym powielaczu z lat 80. i wysłuchać opowieści o wydawaniu podziemnej prasy. Jak wyjaśnia koordynator projektu, Aleksandra Czapla, nie chodziło tu jednak o zabawę: „Chcieliśmy poprzez przypominanie codzienności stanu wojennego, bo przecież naprawdę ulice patrolowali wtedy milicjanci i żołnierze, nakłonić ludzi do powrotu pamięcią do tego okresu. Nie możemy zgodzić się na to, by historia lat 80. wciąż była wyłączana ze zbiorowej świadomości.” Ustawiony na rynku telebim przyciągał uwagę przechodniów, którzy mimo mrozu zatrzymywali się, by obejrzeć wyświetlane na nim filmy i zdjęcia z okresu stanu wojennego. Tego dnia odbył się także finał konkursu dla małopolskich licealistów z wiedzy na temat stanu wojennego.

Była to już trzecia edycja obchodów rocznicy 13 grudnia zorganizowana przez członków stowarzyszenia Studenci dla Rzeczypospolitej. „Raport z oblężonego Państwa„ był kolejnym elementem szerokiego projektu ”Dotknij historii”, którego celem jest przybliżanie ważnych, a często pomijanych w publicznej debacie, wydarzeń z historii Polski.