„Włoski Schindler” zbrodniarzem wojennym

Był zwany „Włoskim Schindlerem”, Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata. Miał wykorzystywać swą uprzywilejowaną pozycję szefa policji w Fiume (dziś Rijeka) i z narażeniem życia ratować Żydów od zagłady. Dedykowano mu jedną z wystaw w waszyngtońskim United States Holocaust Memorial Museum, a Watykan swego czasu określił go jako męczennika, którego zamordowano w Dachau w wieku 35 lat.

Sława Giovanniego Palatucci, dotychczas uznawanego za człowieka, który ocalił 5 tysięcy Żydów od śmierci, zmieniła się radykalnie. W najbliższych dniach wystawa upamiętniająca go jako bohatera zostanie usunięta z US Holocaust Memorial Museum.

Historycy prowadzący badania w archiwum w Rijece już kilka miesięcy temu odnaleźli dokumenty jednoznacznie świadczące o udziale Włocha w nazistowskiej zbrodni. Również nowojorska komisja Center for Jewish History potwierdziła, iż ze źródeł wynika, że przez sześć lat Palatucci był „ochoczym wykonawcą legislacji rasistowskiej i (...) współpracownikiem nazistów”1. Około 80% (czyli około 412 osób) żydowskiej społeczności miasta Fiume zostało wysłane do Oświęcimia głównie za przyczyną Palatucciego, który gorliwie egzekwował prawa antyżydowskie. Był to, jak na miasta włoskie, wielki odsetek deportowanych. Jednocześnie, żaden zbadany przez historyków dokument nie potwierdza powtarzanej przez lata historii o bohaterstwie i szlachetności Włocha i uratowaniu przezeń blisko 5 tysięcy istnień.

Dlaczego zatem dotychczas, przez tyle lat, powtarzano słynną historię o „Włoskim Schindlerze”? Odpowiedzialny jest za to szereg czynników.

Przede wszystkim, dokumenty archiwum Rijeki były przez dłuższy czas uznawane za zniszczone w czasie wojny przez samego Palatucciego, który usiłował tym samym ocalić Żydów przed wywozem do obozów śmierci. Zaledwie niedawno historycy uzyskali dostęp do archiwum, głównie w celu zbadania roli, jaką odegrało miasteczko w czasie wojny. Dokumenty, które podważyły mit, zostały odnalezione przy okazji.

Wuj Giovanniego, biskup Giuseppe Maria Palatucci, w roku 1952 przekonał włoskich urzędników, że zamordowany w Dachau to bohater, zaś jego rodzina powinna otrzymywać z tego tytułu zasiłek. Zarówno włoskie władze, jak i Watykan, aby zrehabilitować swój wizerunek, były skłonne uwierzyć w rozpowszechniający się mit „Włoskiego Schindlera”. Tak oto Giovanni Palatucci został Sprawiedliwym Wśród Narodów Świata, oficjalnie zyskując ten tytuł w 1990 roku.

Muzea, stowarzyszenia i włoskie miasteczka czeka obecnie wiele pracy, jako że w obliczu opublikowanych danych, niemożliwe jest podtrzymywanie mitu „Włoskiego Schindlera”.

Źródło: Italian Praised for Saving Jews Is Now Seen as Nazi Collaborator

1. „A willing executor of the racial legislation and — after taking the oath to Mussolini’s Social Republic, collaborated with the Nazis.” http://www.nytimes.com/2013/06/20/arts/an-italian-saint-in-the-making-or-a-collaborator-with-nazis.html?pagewanted=all&_r=0 [↩]