„Nie tylko Anna Frank” – Diane L. Wolf- recenzja

Dziennik młodej Żydowskiej dziewczynki jest obecnie jedną z najczęściej czytanych książek dotyczących drugiej wojny Światowej. Wydana w milionowych nakładach tłumaczona na dziesiątki języki, książka symbol. Napisana żywym i pełnym pasji językiem, jest sposobem na wejrzenie w głąb „duszy” ukrywających się Żydów. Diane Wolf przekornie przygląda się losom innych ukrywających się w Holandii Żydów, by zweryfikować na ile wspomnienia Anny Frank są wspomnieniami typowymi dla innych Żydów.
Diana Wolf postanowiła w swoich badaniach przyjrzeć się dziejom losowo wybranych żydowskich dzieci – ocalałych z Holocaustu. W tym celu dotarła do ponad osiemdziesięciu współcześnie żyjących osób. Z każdą z tych osób przeprowadziła pogłębiony wywiad który koncentrował się na ich wspomnieniach z czasów ukrywania się w czasie wojny, jak i odbudowywania swojego życia już po wojnie. Jej zamierzenie było dość proste. Zweryfikować na ile losy Anny Frank są typowe. Pytanie wbrew pozorom bardzo ciekawe i bardzo ważne. Dla wielu osób życie i dziennik młodej Anny Frank jest jedynym kontaktem z realiami życia w okupowanej Europie, o losach Żydów nie wspominając. Inaczej mówiąc, to co przeczytamy w dzienniku Anny Frank jest bardzo istotnym elementem, budującym nasze wyobrażenie na temat życia Żydów w okupowanej Europie, czy też opisem jak radził sobie z realiami tamtych czasów, młody zaszczuty człowiek. Weryfikacja na ile obraz ten może być reprezentatywny jest zatem zasadny.

Diane Wolf nie pisze przy tym pracy typowo historycznej. W swojej pracy opiera się tylko na pogłębionych wywiadach, a jej praca ma charakter analizy jakościowej. Stąd też praca ma charakter badań z zakresu socjologii historycznej. W ten sposób książka opiera się przede wszystkim na opisie tego JAK ludzie reagowali na to co ich spotkało, jak się zachowywali, co czuli, jaki wytwarzał się schemat zachowania, niż na opisie CO ich spotkało. Wolf znakomicie przy tym zna warsztat swojej pracy, umie wychwycić pewne psychologiczne mechanizmy w zachowaniu człowieka i zgrabnie je wyłożyć.

Jednym z najważniejszym wniosków z pracy Wolf jest to, że to co opisała Anna Frank w swoich wspomnieniach, jest nietypowe, wyjątkowe, inne od większości tego, co przeżywały ukrywające się Żydowskie dzieci. Już nawet sam fakt, że Anna Frank ukrywała się w jednym miejscu z całą rodziną był wyjątkowy. Postaw i zachowań jakie przejawiały ukrywające się dzieci była cała gama, tak jak różne były sytuacje w których musiały się odnaleźć. Wolf często znajduje pewne schematy zachowań w przeprowadzonych wywiadach, niemniej nie jest tak, że na daną sytuację było tylko jedno „Typowe” zachowanie. Raczej z gamy różnych sytuacji, możemy otrzymać kilka typowych schematów zachowań i postaw w obliczu trudnej sytuacji.

Drugim niemniej istotnym stwierdzeniem jest to, że praca Wolf niejako przy okazji wpisuje się w trend wyciągania na światło dzienne losów tych którzy ukrywali się podczas Wojny, często nie byli w obozie i przeżyli. Praca tej Autorki pomaga nam zrozumieć że losy tych ludzi nie było „lepsze„ czy też ”łatwiejsze” od losów tych którzy trafili do obozów. Losy dzieci, które nie zawsze wszystko dobrze rozumiały, też nie były łatwiejsze niż losy ich rodziców. Dla mnie na swój szokujące było często powtarzające się stwierdzenie, że dla wielu z tych ocalałych dzieci, najgorsze zaczęło się po wojnie. To istotna zaleta pracy Wolf, nie ucina swojej narracji wraz z końcem wojny, ale ciągnie swoje wywiady dalej. Może w ten sposób objąć całość schematu zachowań i tego jak wpływał on na dalsze decyzje tych osób, już jako dorosłych ludzi.
W moim odczucie praca jest bardzo trudna w odbiorze, to typowa, naukowa praca. Napisana odpowiednim do tego językiem. Niemniej język nie jest szczególnie hermetyczny, jest generalnie zrozumiały dla kogoś kto nie miał za dużo do czynienia z nomenklaturą socjologiczną. Podkreślę jednak ponownie, to nie jest lekka „czytanką” którą przeczyta się w jeden wieczór. Zwłaszcza że do tego wszystkiego same opisy wspomnień ankietowanych, są dość trudne i maja czasem charakter traumatyczny. Niezależnie od tego książkę mogę z czystym sercem polecić, jest opracowaniem na swój sposób pionierski. Żałuje że Polscy badacze nie podejmują tego typu wyzwań (jeśli podejmują a ja o nich nic nie wiem, to bardzo przepraszam).

Książka poprawnie wydana, dobrej jakości papier, niezwykle ciekawe zdjęcia mające często charakter osobisty – związany z badanymi osobami. Dla mnie momentami poruszające. Wadą jest mała czcionka z zbyt małymi odstępami między wierszami co powoduje, że prace dość ciężko się czyta.
Plus minus
Na plus:
+ tematyka

+ nowatorskie podejście do analizy historycznej

+ zdjęcia

Na minus:
- hermetyczny język

Tytuł: Nie tylko Anna Frank
Autor: Diane L. Wolf
Wydanie: 2014
Wydawca: Universitas
ISBN: 978-83-242-2373-2
Stron: 364
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Cena: ok. 45 zł
Ocena recenzenta: 9/10

Książka do nabycia w księgarni poczytaj.pl