Mało znane fakty o bitwie pod Grunwaldem

Każdy słyszał o znakomitym zwycięstwie Polaków nad Krzyżakami pod Grunwaldem. Z okazji zbliżającej się 606. rocznicy rozegrania tej bitwy chciałabym przytoczyć o niej kilka mało znanych ciekawostek. Nie, nie będę pisać o tym, że wojska polskie miały obóz w lesie, że śpiewały Bogurodzicę przed bitwą, że Krzyżacy przysłali Jagielle dwa nagie miecze, a w swoim obozie mieli przygotowane kajdany dla jeńców… O tym słyszał chyba każdy. 

1. 

   Bitwa pod Grunwaldem na obrazie Jana Matejki

   Przed bitwą Jagiełło wysłuchał dwóch mszy. Nie wynikało to bynajmniej z jego nadmiernej pobożności. Cóż, w sytuacji niepewności i napięcia, panującego wśród rycerstwa, które nieustannie dopytywało się o rozkazy, chciał działać rozważnie. Spokojnie czekał na wieści od Witolda na temat aktualnej sytuacji jego oddziałów, nim sam wyda jakiekolwiek dyspozycje.

2. W bitwie pod Grunwaldem walczył ojciec Jana Długosza – autora Roczników, czyli kronik sławnego Królestwa Polskiego, w których m.in. opisywał przebieg bitwy. Swą relację mógł opierać na jego opowieściach oraz na wspomnieniach swego stryja – księdza przebywającego w obozie, a także na relacji Zbigniewa Oleśnickiego, przebywającego przy osobie króla. Stąd w Długoszowym opisie jest zarówno wiele luk, jak i szczegółów na temat przebiegu bitwy, albowiem każdy ze wspomnianych świadków opowiadał mu to, co działo się wokół niego, np. to, że walczący na lewym skrzydle Marcin z Wrocimowic upuścił trzymaną przez siebie chorągiew ziemi krakowskiej, a Krzyżacy tryumfalnie zaśpiewali wtedy na znak zwycięstwa Christ ist erstanden, ale nie wiadomo, czy coś podobnego miało miejsce na prawym skrzydle.

3. Jagiełło polecił swoim wojskom założyć słomiane opaski w celu odróżnienia swojego od wroga i wydał hasła bojowe „Wilno! Kraków!”, ponieważ wygląd obu armii, polskiej i krzyżackiej, był do siebie podobny. Jedynie bracia-rycerze wyróżniali się spośród wszystkich białymi płaszczami z krzyżami (pamiętać należy, że po stronie Krzyżaków walczyło wielu gości z Europy; oni nie nosili takowych płaszczy).

4. Tzw. wilczych dołów nie było. Wbrew obiegowym opiniom Krzyżacy nie wybrali starannie miejsca bitwy ani nie przygotowywali zasadzki. O tym, iż polskie wojsko znajduje się nieopodal, dowiedzieli się rankiem 15 lipca, czyli wtedy, kiedy obie armie nieomal jednocześnie przybyły w rejon Grunwaldu. Nie mieli czasu na kopanie dołów, zwłaszcza że musieli ustawić się w szyku bojowym. Jedyne źródło, które wspomina o „wilczych dołach” to Kronika Bychowca z XVI w. Jej autor mógł ubarwić swój opis…

5. Część wojsk litewsko-ruskich (zwłaszcza oddziały tatarskie) uciekło z pola bitwy. Mówi się, że była to pozorowana ucieczka (chociaż historycy spierają się, czy rzeczywiście od początku do końca miała być pozorowana), która pociągnęła za sobą część wojsk krzyżackich, przyczyniając się tym samym do ich rozbicia. Jedynie trzy chorągwie smoleńskie dowodzone przez rodzonego brata Jagiełły, Semena Lingwena Olgierdowicza, pozostały na polu bitwy. Dwie z nich dołączyły później do wojsk polskich.

6. Wielki Mistrz Krzyżacki chciał z zaskoczenia zaatakować prawą flankę wojsk królewskich, prowadzących zwycięską walkę z wojskami zakonnymi. Zebrawszy swój hufiec, z jednostek biorących wcześniej udział w bitwie, i wykonując zaplanowany manewr, natrafił na niewielką grupę jeźdźców trzymających się na uboczu. Wśród nich był sam Jagiełło, obserwujący przebieg bitwy. Nie zaniedbano środków ostrożności i zwinięto mały proporczyk podnoszony przy osobie monarchy. Chorągiew nadworna, znajdująca się nieopodal, nie chcąc zwracać uwagi na osobę króla, od razu zwróciła się ku nieprzyjacielowi, mimo rozkazu przybyłego Zbigniewa Oleśnickiego, żeby chronić Jagiełłę. Hufiec Wielkiego Mistrza nie miał ochoty tracić czasu na utarczkę z małym oddziałem pozostającym z boku. Jedynie niemiecki rycerz z Łużyc, Dypold von Kökeritz, wyłamał się z szeregów i pogalopował w stronę rycerza we wspaniałej zbroi. Nie wiedział, że atakuje króla. Jagiełło celnie prowadząc kopię, zranił go w twarz. Natomiast Oleśnicki dobił i powalił rycerza na ziemię.

7. Jagiełło ochrypł od wydawania rozkazów i zagrzewania rycerzy do walki. Podobno bardzo trudno było go zrozumieć nawet z bliska jeszcze w dniu następnym.

8. Po dziś dzień największą zagadką pozostaje, kto zabił Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Ulricha von Jungingena. Źródła zgodnie milczą na ten temat. Między bajki można włożyć teorię o tym, iż przyczyniła się do tego piechota chłopska. W bitwie pod Grunwaldem raczej nie brano jeńców, pokonany był zabijany od razu. Takie nierycerskie zachowanie nie było powodem do chluby. Istnieją jednak pewne przesłanki, dla których można wskazać rycerza, z ręki którego mógł zginąć Wielki Mistrz. Otóż był nim Mszczuj ze Skrzyńska z rodu Łabędziów. Zgodnie z panującym zwyczajem zwycięzca otrzymywał w posiadanie ekwipunek pokonanego. Nie bez znaczenia może pozostawać fakt, iż właśnie pachołek Mszczuja, Jurga, miał odnaleźć zwłoki Wielkiego Mistrza, przynosząc swemu panu złoty pektorał z relikwiami. Poza tym w kościele w Kijach, związanym właśnie z rodem Łabędziów, miał znajdować się ornat uszyty z szaty Urlicha von Jungingena, w którym celebrowano msze.

Bibliografia:

Literatura:

1. Kuczyński M., Bitwa pod Grunwaldem, Katowice 1985.
2. Nadolski A., Grunwald 1410, Łódź 1993.

Strony internetowe:

1. Grabarczyk T., Bitwa na grunwaldzkich polach,15 VII 1410 r. [w:] Grunwald 1410. Materiały z sesji popularnonaukowej z okazji obchodów 600-leciabitwy pod Grunwaldem. Sulejów, 23 kwietnia 2010 r., Augustyniak J., Ławrynowicz O. (red.), s. 77-89, „Academia.eu”, http://www.academia.edu/1874113/Grunwald_1410._Materia%C5%82y_z_sesji_popularno-naukowej_z_okazji_600-lecia_bitwy_pod_Grunwaldem (data dostępu: 9 lipca 2016 r.)

^{Redakcja merytoryczna: Zuzanna Świrzyńska}