„Miłosz. Biografia” - A. Franaszek - recenzja

Andrzej Franaszek  poświęcił dziesięć lat na zbieranie materiałów dotyczących życia i twórczości Czesława Miłosza. W czasie swoich poszukiwań zwiedził różne zakątki  świata. Śladami noblisty odwiedził: Litwę, Francję i Amerykę, przestudiował  korespondencje poety oraz zagłębił się w archiwa Beinecke Library i Maisons-Laffitte. Efekt jego pracy są godne największej pochwały, a  publikacja pt. Miłosz. Biografia zasługuje na miano wydarzenia Roku Czesława Miłosza.

Biografia autorstwa Andrzeja Franaszka ukazuje różnorodne aspekty życia noblisty. Autor publikacji spogląda na Miłosza nie tylko jak na poetę, ale także jak na wielkiego intelektualistę swoich czasów - zmagającego się z trudnym losem emigranta. Na oczach czytelnika przemijają kolejne lata –  rodzą się rewolucje,  rozpoczynają się kolejne wojny – na tym tle kształtuje się bohater niebanalny, nadwrażliwy intelektualista.

Autor odsłania przed czytelnikiem tajemnicze i barwne dzieciństwo  noblisty, które wywarło niebywały wpływ na jego późniejszą twórczość oraz poczucie tożsamości narodowej. Przedstawia kolejno członków jego rodziny, podkreśla znaczące elementy jego środowiska. Czesław Miłosz dorasta na naszych oczach, klarują się jego poglądy polityczne, pojawiają pierwsze miłości. Atutem książki jest bez wątpienia jej obiektywizm – próżno w niej szukać patosu czy idealizacji, a wręcz ukazuje ona Czesława Miłosza jako człowieka niepozbawionego wad i słabości.  Przykładem walki o obiektywizm jest obecność w książce z jednej strony opisów skutków danych decyzji, czy bodźców jakie na nie wpływały – z drugiej natomiast, fragmentów korespondencji, czy przepełnionych emocjami wypowiedzi.

Franaszek skupia się nie tylko na życiu prywatnym i rodzinnym twórcy, ale i z podobną skrupulatnością opisuje rozwój zawodowy Czesława Miłosza. Opowiada o jego współpracy min. z paryską „Kulturą„ oraz o tym, jak  magister prawa Uniwersytetu Wileńskiego stał się wykładowcą literatury słowiańskiej, a następnie profesorem na prestiżowych amerykańskich uczelniach (np. na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley). Wszystko to ”przyprawione jest”  licznymi anegdotkami – dotyczącymi m.in. wyraźnej słabości Miłosza do młodych studentek.

Wyjątkowo ciekawe są w książce fragmenty opowiadające o licznych przyjaźniach noblisty. Korespondował on bowiem z największymi intelektualistami swoich czasów, byli wśród nich: Albert Einstein i Albert Camus. Miłosz był też silnie związany z polskim środowiskiem literackim. Jeszcze jako student fascynował się on twórczością Jarosława Iwaszkiewicza, w późniejszych latach znany był jako tłumacz poezji Zbigniewa Herberta, natomiast już jako wykładowca Uniwersytetu w Berkeley cenił niezwykle wysoko dorobek literacki Tadeusza Różewicza.

Każdy rozdział opatrzony jest poetyckim komentarzem, dodatkowo publikacja obfituje w fragmenty korespondencji, wypowiedzi zarówno polskiego noblisty jak i osób, które miały okazję z nim przebywać – pojawiają się na przykład opinie jego dawnych studentów na rozmaite tematy – „Kiedy Czesław Miłosz mówił z tym słowiańskim akcentem, to tak jakby sam Iwan Karamazow mówił”.

Publikacja jest niezwykle pokaźna – liczy bowiem ponad tysiąc stron, jednak nie usprawiedliwia to pojawiających się w niej literówek oraz elementów interpunkcyjnej niekonsekwencji. Jest to moim zdaniem najwyraźniejsza wada biografii. Atutem książki jest natomiast język – przyjazny dla czytelnika, pozbawiony elementów sztucznego patosu sprawia, że czytając książkę autorstwa Andrzeja Franaszka,  zapominamy o upływającym nieubłaganie czasie.

Reasumując: książka pt. Miłosz. Biografia powinna być pozycją obowiązkową w roku tegoż poety - niezależnie od tego, czy pasjonujemy się literaturą, czy nie. Jest ona bowiem zapisem nie tylko życia jednostki, ale i świadectwem tego jak duży wpływ ma na nią sytuacja polityczna. Dodatkowo porusza ona problem twórczości niezależnej i ceny jaką trzeba było za nią zapłacić w okresie powojennym.

Postać Czesława Miłosza budzi kontrowersje do dnia dzisiejszego – dlatego warto przeczytać książkę autorstwa Franaszaka, aby wyrobić sobie własną opinię na temat noblisty i odpowiedzieć na pytanie: czy zarzuty wobec niego są uzasadnione, czy jest to jedynie pozostałość po PRL-owskiej propagandzie?

Plus minus:
Na plus:
+ zarysowanie szerszego tła politycznego i społecznego
+ duża ilość fotografii
+ estetyczne  i trwałe wydanie
Na minus:
-  obecność literówek

Tytuł: Miłosz. Biografia.
Autor: Andrzej Franaszek
Wydawca: Znak
Data wydania: 2011
ISBN/EAN: 978-83-240-1614-3
Liczba stron: 1104
Oprawa: twarda.
Cena: 69,90 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10