„Czerwony Ślepowron. Biografia Wojciecha Jaruzelskiego” – P. Gajdziński – recenzja

Jaki naprawdę był Wojciech Jaruzelski? Czy można nazwać go polskim patriotą? Jakie były motywacje jego działań i czy w ich ramach dbał bardziej o polski czy radziecki interes? Odpowiedzi na powyższe pytania szukam w książce Piotra Gajdzińskiego.

Złożoność postaci generała oraz dyskusje, u których podstaw stoi jego życie i działalność, sugerują, iż trudno będzie o jednoznaczne odpowiedzi. Tak też jest w istocie. Mimo upływu ponad trzech lat od śmierci Wojciecha Jaruzelskiego, jego postać wciąż pozostaje zagadkowa i należy zakładać, że taki stan rzeczy utrzyma się jeszcze przez dłuższy okres.

Przed skupieniem się na treści książki warto przyjrzeć się bliżej osobie autora. Dzieło wyszło spod pióra Piotra Gajdzińskiego, dziennikarza, który publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym„, „Rzeczpospolitej„, „Polityce” czy tygodniku ”Wprost”. Znany jest nie tylko ze swojej działalności publicystycznej. Jest on bowiem również autorem szeregu publikacji. W tym miejscu można wymienić takie książki, jak Prowokacja. Dyktatorzy, politycy, agenci, Anatomia zbrodni nieukaranej, Piłsudski. Przywództwo oraz biografię Edwarda Gierka Gierek. Człowiek z węgla, nominowanej do nagrody „Książka Historyczna Roku”. Ostatnia wzmianka sugeruje, iż za spisanie biografii Jaruzelskiego zabrała się właściwa osoba.

Czytając Czerwonego Ślepowrona, można przekonać się o przystępności języka, którym posługuje się autor. Jest to istotne szczególnie w kontekście bogatej faktografii. Chociaż najnowsza publikacja Gajdzińskiego zawiera wiele informacji, dotyczących zarówno głównego bohatera, jak i okresu, w którym przyszło mu funkcjonować, czytelnik nie odczuwa „ciężaru wiedzy”. Autor umiejętnie przeplata biografię generała z informacjami dotyczącymi epoki, nakreślając kontekst polityczno-społeczny. To dobre posunięcie, zważywszy na fakt, iż Jaruzelski piastował istotne funkcje przez ponad dwie dekady, będąc w tym czasie ministrem obrony narodowej, członkiem Biura Politycznego, premierem, I sekretarzem PZPR, szefem WRON-u i przewodniczącym Rady Państwa. Szerokie ukazanie polityki gospodarczej pozwala zaobserwować zmarnowaną dekadę lat 80 czy też polityczne uwarunkowania Okrągłego Stołu.

„Najpierw szlachecka rodzina, szkoła katolicka, potem wywózka w głąb Związku Radzieckiego. Na Syberii zmarł jego ojciec, matka i córka przeżyły skrajnie trudne chwile. On też zresztą. Ale ta wolta nie wydarzyła się od razu. Jeszcze w pierwszych dwóch powojennych latach Jaruzelski był dość zdystansowany do nowego ustroju, wahał się też, czy pozostać w armii. Gdy w końcu się zdecydował, zdał sobie sprawę, że karierę w mundurze może zrobić wyłącznie jako członek partii komunistycznej”1 – powiedział w wywiadzie autor książki, sugerując, że duży wpływ na działalność Jaruzelskiego miało pragmatyczne podejście do swojego życia, do własnej kariery. Nie mógł wszak wejść na najwyższy, wojskowy szczebel bez radzieckiej akceptacji. Śledzę ją na kolejnych kartach dzieła Piotra Gajdzińskiego, lecz nie otrzymuję odpowiedzi na kilka istotnych kwestii, np. dlaczego nie szukał „szansy” w oddziałach Armii Andersa? Niezadanych pytań jest zresztą więcej. Wydaje się, że w wielu fragmentach autor posługuje się mitami. Jest to pokłosie powierzchownej interpretacji niektórych faktów oraz podejścia Gajdzińskiego do sylwetki politycznej Jaruzelskiego. Lakoniczne potraktowanie relacji na najwyższych szczeblach władzy czy też serwilizmu wobec Związku Radzieckiego powoduje, że w pracy brakuje analizy osobowości bohatera. W niektórych miejscach pojawiają się też błędy merytoryczne (wybór na prezydenta PRL oraz skrócenie kadencji prezydenckiej).

Czerwony Ślepowron jest książką o bogatej faktografii, napisaną płynnym językiem, o solidnej konstrukcji (twarda okładka, wysoka jakość papieru, duży format). Brakuje w niej jednak kilku istotnych elementów, które pomogłyby lepiej poznać sylwetkę generała.

Plus minus:

Na plus:

+ solidna oprawa (twarda okładka, wielkość czcionki, jakość papieru)

+ przystępny język

+ podjęty temat – szczególnie w momencie, gdy postać generała wciąż wzbudza kontrowersje

+ kontekst polityczno-społeczny, zarysowanie tła epoki

+ bogata faktografia

Na minus:

- rezygnacja z przypisów, które można było umieścić na końcu książki

- brak fotografii

- zbyt długie rozdziały

- zawarcie prywatnych sądów autora

- pojawiające się błędy merytoryczne

Tytuł: Czerwony Ślepowron. Biografia Wojciecha Jaruzelskiego

Autor: Piotr Gajdziński

Wydawca: Zysk i S-ska

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-6552-1965

Liczba stron: 496

Okładka: twarda

Cena: 59,00 zł

Ocena recenzenta: 6/10

^{Redakcja merytoryczna: Artur Markowski}

^{Korekta: Jagoda Marek}

1. L. Waligóra, Czerwony Ślepowron, czyli biografia Wojciecha Jaruzelskiego, „Dziennik Polska Times” z 14 grudnia 2016, http://plus.polskatimes.pl/magazyn/historia/a/czerwony-slepowron-czyli-biografia-wojciecha-jaruzelskiego,11569346 (dostęp: 01.05.2017). [↩]