Kalendarz niepodległości. Zobacz jak dzień po dniu odradzała się niepodległa Polska

W tym roku obchodzimy 100. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Przygotowaliśmy dla Was kalendarium, w którym dzień po dniu zobaczycie jak w 1918 r. odradzała się niepodległa Polska. Kalendarzowi będą towarzyszyć artykuły rocznicowe przygotowane przez naszych redaktorów.

Styczeń

1 stycznia 1918

Dopuszczenie delegacji ukraińskiej do rokowań pokojowych w Brześciu nad Bugiem wbrew życzeniom bolszewików. Niemcy i Austria stoją na stanowisku suwerenności Ukrainy i praw jej do zawierania samodzielnych umów.

2 stycznia 1918

Przeciwwstawienie się gen. Ludendorffa i Hidenburga na konferencji Rady Koronnej, austro-polskiemu rozwiązaniu sprawy polskiej. Pod groźbą dymisji uzyskują przyrzeczenia włączenia pogranicznych obszarów okupacji do Niemiec, pozostawienia zaborów i pozbawienia okrajanego Królestwa Polskiego (maximum o 3-milionowej ludności) praw do prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej.

Opuszczenie przez rząd litewski Wilna wobec zbliżania się do miasta bolszewików.

3 stycznia 1918

Dekret Rady Regencyjnej o organizacji władz państwa.

8 stycznia 1918

Orędzie prezydenta Wilsona do senatu Stanów Zjednoczonych. Wilson nie mówiąc nic o przystąpieniu do wojny ogłasza 14 swych słynnych warunków koniecznych do zawarcia trwałego pokoju. Warunek 13. dotyczy Zjednoczonej Niepodległej Polski z dostępem do morza.

10 stycznia 1918

Przybycie Trockiego i Joffego do Brześcia dla nawiązania przerwanych w grudniu pertraktacji pokojowych z Niemcami.

Przyjazd Lwa Trockiego na czele sowieckiej delegacji pokojowej – dworzec kolejowy w Brześciu

14 stycznia 1918

Rozpoczęcie ofensywy bolszewickiej na Kijów podjętej dla zlikwidowania problemu Ukrainy i usunięcia Ukraińskiej Centralnej Rady Ludowej, pertraktującej z Niemcami w Brześciu w sprawie zawarcia pokoju odrębnego.

17 stycznia 1918

Rozkaz Krylenki, głównodowodzącego armią sowiecką, o aresztowaniu w Mińsku Litewskim członków Naczpolu w związku z zapoczątkowaniem ostrego kursu przeciw „kontrrewolucyjnym” wojskom polskim i ich władzom naczelnym. Sześciu członków zostaje aresztowanych, 13 wyjeżdża do Kijowa, dokąd po ucieczce z więzienia przybywają również aresztowani.

22 stycznia 1918

Ustalenie warunków pokoju chlebowego z Ukraińcami w Wiedniu. Premier Seidler obowiązuje się przeprowadzić podział Galicji i okupowanych terenów w Lubelszczyźnie. Zapada decyzja podpisania historycznej transakcji, zwanej traktatem pokojowym w Brześciu.

23 stycznia 1918

Wymarsz szwadronu rtm. Pilsowskiego z Odessy do Bobrujska. Szwadron w ciągu 40 dni, uzupełniając po drodze ekwipunek i tabor w walkach z bolszewikami, przebywa 1600 km przy 30 stopniach mrozu.

Plan twierdzy Bobrujsk

Luty

1 lutego 1918

Decyzja Rady Wojennej państw Enenty o zaniechaniu działań zaczepnych prowadzonych przez gen. Nivelle i przejściu do defensywy.

2 lutego 1918

Przyjazd gen. Dowbora- Muśnickiego z Dukory.

Sformowanie polskiego oddziału w Kijowie przez gen. Michselisa. Na propozycje Ukraińców współdziałania w walce z bolszewikami tworzy się oddział polski. Po zbombardowaniu i zajęciu miasta oddział przechodzi do Żytomierza i zapoczątkowuje organizację III Korpusu armii polskiej na Wschodzie.

Reorganizacja Naczpolu ukonstytuowanego w Piotrogrodzie po zjeździe wojskowych Polaków. Kierownicy organizacji znajdujący się w Kijowie w liczbie 19 osób, dla sprawności działania uchwalają zmniejszyć komitet do liczby 6 członków i przyjąć nazwę „Rady Naczelnej Polskiej Siły Zbrojnej”. Skład Rady: Raczkiewicz, Jamontt, Jakowicki, Tupalski, Żeligowski i Michaelis. Rada Naczelna ustala plan skoncentrowania wszystkich oddziałów polskich w rejonie Humań-Hajsyn.

3 lutego 1918

Zajęcie twierdzy Bobrujsk przez oddziały I Korpusu armii polskiej na Wschodzie w wykonaniu planów zdobycia bazy strategicznej dla organizowana powstającej formacji. Wraz z fortecą Polacy obejmują wielkie magazyny z materiałami wojennymi. Bobrujsk staje się odtąd ośrodkiem działań I Korpusu.

6 lutego 1918

Uchwała zjazdu duchowieństwa polskiego w Stanach Zjednoczonych w sprawie opodatkowania wszystkich parafian na rzecz Wydziału Narodowego, dla okazania konkretnej pomocy tworzącej się armii polskiej w Ameryce.

8 lutego 1918

Zamknięcie formacji 1 pułku S. P. we Francji w obozie Sille le Guillaume i wyjazd do obozu w Saint Tanche pod dowództwem Polaka, oficera francuskiej Legii Cudzoziemskiej płk. Jasińskiego.

9 lutego 1918

Podpisanie traktatu pokojowego z Republiką Ukraińską w Brześciu nad Bugiem. Traktat ustala granice Ukrainy na linii Biłgoraj, Szczebrzeszyn, Krasnystaw, Radzyń, Międzyrzec, Mielnik, Kamieniec Litewski, Prużana. Nadto nastąpić ma podział Galicji, znajdującej się pod zaborem austriackim między Austrią a Ukrainą. Pokój zawarty kosztem Polski zadaje śmiertelny cios koncepcjom austro-polskiego rozwiązania sprawy polskiej.

Podpisanie traktatu nocą z 9/10 lutego 1918. Od lewej: gen. Brinkmann, Mykoła Lubynski, Mykoła Łewycki, Ołeksandr Sewriuk, gen. Max Hoffmann i Serhij Ostapenko.

Wymarsz 3 Dywizji gen. Iwaszkiewicza z Jelni do Bobrujska celem połączenia się z I Korpusem. 3 Dywizja ścigana i osaczona przez bolszewików i uzbrojone chłopstwo, klucząc i myląc ślady z taborem 2000 podwód ciągnących się na przestrzeni 10 m, przebywa szczęśliwe 400 km.  Pod samym Bobrujskiem trafia na tyły wojsk bolszewickich. Dzięki fortelowi przechodzi przez sam środek armii wroga, osłaniana autorytetem zastraszonych komisarzy bolszewickich.

10 lutego 1918

Zerwanie rokowań pokojowych bolszewicko-niemieckich w Brześciu nad Bugiem. Na kategoryczne żądanie gen. Hoffmana, przewodniczącego delegacji niemieckiej, zamknięcie obrad i podpisania pokoju Trocki odmawia. W imieniu rząd oświadcza, iż wojna kończy i żołnierzy odsyła do domów bez podpisywania aktu.

11 lutego 1918

Protest Polskiego Komitetu Narodowego w Paryżu przeciw traktatowi zawartemu w Brześciu przez Ukraińców. W proteście Komitet powołuje się na oświadczenie uzyskane od mocarstw Ententy, iż rządzący państw alianckich nigdy nie uznają jego ważności.

12 lutego 1918

Podanie się do dymisji pierwszego gabinetu Rady Regencyjnej J. Kucharzewskiego w proteście przeciwko nowemu rozbiorowi Polski, dokonanemu w Brześciu.

14 lutego 1918

Protest Polski przeciw traktatowi zawartemu w Brześciu z Ukraińcami. Cały naród występuje przeciw Niemcom i Austriakom. Rada Regencyjna publikuje odezwę potępiającą zawarty traktat. Pisma wychodzą bez cenzury, tylko z odezwą Rady Regencyjnej. Wojskowi Polacy z gen. Szeptyckim na czele podają się do dymisji. W miastach wybucha powszechny strajk protestacyjny. Młodzież demoluje kasyna i sklepy niemieckie.

gen. Stanisław Szeptycki

15 lutego 1918

Protest Polskiego Korpusu Posiłkowego na Bukownie przeciw oderwaniu Chełmszczyzny. Po ustaleniu zgodności poglądów wśród oficerów P. K. P., dowództwo postanawia zerwać z Austriakami. Zarządzone zostają ćwiczenia nocne, dla umożliwienia przejścia przez front na stronę rosyjską całemu korpusowi. W czasie przeprawy pod Rarańczą Austriacy orientują się w sytuacji. Część korpusu przebija się z orężem w ręku i rozpoczyna marsz w głąb Rosji. Pozostałych rozbrajają Austriacy. Mniej „skompromitowani” odesłani zostają do pułków na front włoski, bardziej „skompromitowani” idą pod sąd wojenny.

18 lutego 1918

Rozpoczęcie marszu wojsk niemieckich w głąb Rosji: - gen. Eichhorn kieruje armię swoją do krajów bałtyckich, gen. Linsingen - na Wołyń i Ukrainę. Niemcy wspólne z Austriakami przystępują do realizacji „chlebowego” traktatu pokojowego, zajmując Kijów, a następnie Odessę.

Śmierć pułkownika Bolesława Mościckiego, dowódcy Ułanów Krechowieckich w miejscowości Dub w rejonie Bobrujska. Pułkownik, przekradając się w przebraniu czubaryka do kraju dla nawiązania kontaktu z Radą Regencyjną, napadnięty zostaje i zamordowany przez uzbrojone chłopstwo.

Proklamowanie przez Krajową Radę Litewską przywrócenia państwa litewskiego ze stolicą w Wilnie. Skład: A. Smetona, J. Wilejszys, dr S. Szaulis, ks. Staugajtis, S. Narutowicz, dr. J Bazanowicz, ks. Szaulia, S. Kajrys, I. Smiglewicz.

20 lutego 1918

Zajęcie Mińska Litewskiego przez wojskowych Polaków przebywających w mieście na czele z Mosiewiczem i Danglem, którzy w przebraniu oficerów niemieckich wydają bolszewikom rozkaz opuszczenia Mińska i tym fortelem opanowują miastko na kilka dni przed wkroczeniem Niemców, wraz z olbrzymim zapasem materiału wojennego.

21 lutego 1918

Odrzucenie propozycji bolszewickich przez dowództwo I Korpusu w Bobrujsku i prezesa Naczpolu Raczkiewicza w sprawie wspólnego działania przeciw Niemcom, podejmującym z Brześcia pochód w głąb Rosji.

25 lutego 1918

Umowa dowództwa I Korpusu w Bobrujsku z przedstawicielem dowództwa niemieckiego mjrem Wulfanem o nienaruszalności terenu zajętego przez Korpus w ściśle ustalonym trójkącie oraz o neutralności Korpusu i pomocy jego w transportowaniu wojsk niemieckich.

27 lutego 1918

Wycofanie się polskiej załogi Mińska Litewskiego do Bobrujska wobec wkroczenia do miasta wojsk niemieckich. Polacy, w myśl umowy Niemców z dowództwem I Korpusu W. P. na Wschodzie, pozostawiają olbrzymi materiał wojenny zdobyty na bolszewikach.

Marzec

Kwiecień

Maj

Czerwiec

Lipiec

Sierpień

Wrzesień

Październik

Listopad

2 listopada 1918

Drugi dzień obrony Lwowa, Ukraińcy tracą dworzec. Młodzież pod dowództwem por. Wolaka zdobywa magazyny amunicji. Por. Bieńkowski zajmuje szkołę kadecką. Ponowne walki o pierwszą redutę: szkołę Sienkiewicza. Obrońcy odrzucają Ukraińców zajmują szkołę Marii Magdaleny. Dwudniową walkę bez snu i pożywienia przerywa rozkaz zawieszenia broni, wydany na życzenie ojców miasta, prowadzących pertraktacje z Radą Ukraińską.

3 listopada 1918

Upadek regencyjnego gabinetu J. Świeżyńskiego. J. Świeżyński wydaje orędzie zapowiadające utworzenie nowego gabinetu z przedstawicieli ugrupowań lewicowych, włościan i robotników. Tekę ministra wojny powierza więzionemu w Magdeburgu Brygadierowi J. Piłsudskiemu. Po ukazaniu się orędzia Rada Regencyjna udziela premierowi Świeżyńskiemu dymisji.

4 listopada 1918

Wybuch rewolucji we flocie niemieckiej i proklamowania  przez posła socjalistycznego Noske rządu Rad Robotniczo-Żołnierskich w Kilonii.

Objęcie władzy w Sarajewie przez wojskowych Polaków z austriackiej armii z mjr Gonczarskim na czele. Polacy obejmują koszary i komendę nad miastem, przystępując do tworzenia oddziału polskiego w Sarajewie.

5 listopada 1918

Przybycie batalionu mjr Jarnuszkiewicza Polskiej Siły Zbrojnej do Krakowa.

Proklamowanie przez Zgromadzenie Narodowe w Jabłonce na Orawie przynależności państwowej górali z Orawy i Spisza - do Polski. Górale powołują Radę Narodową w osobach: J. Suwady, A. Greli, I. Piekarczyka, ks. F. Machaja i E. Sikory.

Zawarcie unii czechosłowackiej w Marcinie.

Podpisanie umowy polubownej między cieszyńską Radą Narodową i Radą Czechosłowacką w sprawie wzajemnego uznania zdobytego stanu posiadania w momencie rozkładu Austrii.

Uruchomienie obozu w S. Maria pod Neapolem dla formowania wojska polskiego z jeńców austriackich. Akcję prowadzi ks. L. Radziwiłł i M. Dienstl-Dąbrowa. Organizują tu pierwsze 4 pułki.

6 listopada 1918

Wezwanie naczelnego dowództwa niemieckiego do rządu o natychmiastowe wyjednanie zawieszenia broni u Koaliantów bez oglądania się na pośrednictwo Wilsona.

7 listopada 1918

Przybycie parlamentariuszy niemieckich z sekretarzem stanu Erzbergerem na czele o godz. 19.00 na pierwszą linię okopów francuskich pod La Capelle z białym sztandarem dla uzyskania zawieszenia broni.

Powstanie Tymczasowego Rządu Republiki Ludowej w Lublinie z posłem I. Daszyńskim jako premierem, z płk. Śmigłym-Rydzem jako ministrem wojny. Wobec dymisji udzielonej Rządowi Świeżyńskiego przez regentów i mianowania tylko kierowników ministerstw, w Lublinie powstaje samorzutnie Rząd i ogłasza manifest o konieczności ujęcia przez lud budowy podwalin politycznego i państwowego życia w wyzwolonej Polsce.

Ogłoszenie mobilizacji werbunkowej przez Radę Narodową dla Śląska Cieszyńskiego.

Powołanie przez Wydział Wykonawczy Komitetu Obywatelskiego w Poznaniu Naczelnej Rady Ludowej i Komisariatu Rządzącego w osobach: ks. Adamskiego, W. Korfantego, A. Poszwińskiego. Komisarze ogłaszają zwołanie Sejmu dzielnicowego w Poznaniu na miesiąc grudzień.

8 listopada 1918

Pertraktacje parlamentariuszy niemieckich w Głównej Kwaterze marszałka Focha. Warunki podane przez Koaliantów obejmują 27 paragrafów. Koalianci żądają wyrzeczenia się wszystkich zdobyczy terytorialnych i materialnych Niemiec, anulowania zawartego z Rosją i Ukrainą traktatu brzeskiego i ustalają ostre gwarancje zawieszenia broni.

Proklamowanie przez Radę Robotniczo-Włościańską i Żołnierską Bawarii republiką niezależną od Niemiec.

Pierwsze wystąpienie Wielkopolan w związku z rewolucyjnym przewrotem w Niemczech i powstaniem Rad Robotniczych i Żołnierskich. W Kurniku organizacja „Jedność” obejmuje koszary po Niemcach. W Ostrowiu Polacy uzyskują od Rad Żołnierskich amunicję, broń i koszary, przystępując do tworzenia pułku. W miastach powstają niemieckie i polskie ugrupowania byłych wojskowych.

Zawiadomienie prezydium policji niemieckiej w Warszawie do wszystkich urzędów o przygotowanym przez organizacje polskie rozbrojeniu Niemców. Okólnik zaleca chodzić po mieście grupami, a w wypadku napadu - stosować broń.

9 listopada 1918

Rozbrajanie Niemców w Warszawie i na obszarach okupacji niemieckiej przez P. O. W., bojówki P.P.S., Organizacje Wojskowe Dowborczyków, Straż Narodową, byłych wojskowych i grupy młodzieży. II bat. 1 p. Wermachtu obsadza Komendę miasta, dworce i maszyny wojskowe.

Przewrót w Niemczech. Książę Maksymilian badeński nie porozumiewając się z Wilhelmem II ogłasza zrzeczenie się jego praw do tronu i składa urząd w ręce przywódcy socjalistów Eberta. Rząd proklamuje Republikę Niemiecką i usuwa zwolenników reżimu wojskowego od władzy.

10 listopada 1918

Przybycie do Warszawy z twierdzy magdeburskiej Komendanta Józefa Piłsudskiego o godz. 7 rano. Komendant z regentem ks. Lubomirskim odbywa naradę w sprawie zunifikowania rozbieżności ruchu wyzwoleńczego.

Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski podczas internowania w twierdzy magdeburskiej

Wyjazd cesarza Wilhelma II z granic Niemiec. Wilhelm II z Głównej Kwatery w Spa w otoczeniu kilku osób w godzinach rannych pociągiem dworskim opuszcza Niemcy udając się na wygnanie do Holandii.

Powstanie w Poznaniu Naczelnej Rady Ludowej, która postanawia zwołać Sejm przedstawicieli wszystkich dzielnic zaboru pruskiego na miesiąc grudzień.

11 listopada 1918

Podpisanie warunków zawieszenia broni przez delegację nimiecką w miejscowości Retjondes o godz. 5 rano. Działania wojenne przerywane zostają na froncie o godz. 11 rano.

Zajęcie przez dywizje armii polskiej we Francji Strassburga. Dywizje polskie, zluzowane później przez Francuzów, skierowane zostaja do Luneville.

Rozpoczęcie akcji repatriacyjnej przez charytatywną komisję Nansena.

Przekazanie naczelnego dowództwa nad tworzącą się armią polską brygadierowi J. Piłsudskiemu przez Radę Regencyjną.

12 listopada 1918

Pierwszy rozkaz Józefa Piłsudskiego w Niepodległej Polsce do żołnierzy. W rozkazie tym Józef Piłsudski napisał: „Z wami razem ślubuję życie i krew swoją poświęcić na rzecz dobra Ojczyzny i szczęścia Jej obywateli”.

Abdykacja cesarza Karola.

13 listopada 1918

Podpisanie zawieszenia broni między rządem węgierskim Karolyiego a przedstawicielami państw koalicyjnych w Belgradzie.

14 listopada 1918

Objęcie pełnej władzy przez Józefa Piłsudskiego z rąk Rady Regencyjnej i powierzenie tworzenia Rządu Ignacemu Daszyńskiemu.

Dekret J. Piłsudskiego o republikańskiej formie ustroju Polski.

15 listopada 1918

Odezwa mobilizacyjna Komitetu Naczelnego w Ekaterynodarze, wzywająca do wstępowania w szeregi 4 Dywizji gen. Żeligowskiego wszystkich Polaków zamieszkałych w południowej Rosji w związku z wiadomościami o wskrzeszeniu Państwa Polskiego.

16 listopada 1918

Oficjalnie zawiadomienie wszystkich państwa przez Rząd Polski o powstaniu niepodległego Państwa Polskiego.

Nota Naczelnego Wodza J. Piłsudskiego do marsz. Focha o skierowaniu wojska polskiego, będącego składową częścią armii francuskiej do kraju. Składową część armii francuskiej stanowią: sześć dywizji armii polskiej we Francji.

Krwawy odwet Niemców w Międzyrzecu. Z Białej Podlaskiej przybywa ekspedycja karna wymierzona przeciw oddziałowi S. Zowczaka za zajęcie miasta pod bolkiem sztabu Etappen-Kommando. Przybyli Niemcy o godz. 5 rano podpalają kwaterę oddziału polskiego strzelając do ratujących się z ognia żołnierzy polskich. Zwęglone zwłoki pomordowanych w liczbie 17 pogrzebane zostają w parku hr. Potockiego.

18 listopada 1918

Zajęcie Spisza i Orawy przez oddziały formujących się wojsk polskich na Podhalu na życzenie Rady Narodowej Spisza i Orawy, wzywającej do uprzedzenia podobnych zamiarów ze strony Czechów.

Utworzenie Ministerstwa Poczta i Telegrafów przez powołanego do rządu ministra T. Arciszewskiego. Poczta była przez cały czas wojny w rękach okupantów. Funkcjonował tylko oddział miejski, zorganizowany przez inż. Jenikego i pozostawiony przez Niemców do załatwiania korespondencji miejskiej.

19 listopada 1918

Manifestacje ludności Warszawy w sprawie Lwowa. Wiec w sali Towarzystwa Higienicznego. Rezolucja: obrona Lwowa honorem narodu. Stolica musi dać żołnierza i wszelką pomoc. Tworzy się Komitet Odsieczy w osobach: dra Osuchowskiego, dra Więckowskiego, inż.. Diexlera i płk. Skrzyńskiego.

Powierzenie płk. Skrzyńskiemu przez Naczelnika Państwa formowania warszawskich batalionów odsieczy Lwowa.

Ustąpienie ostatnich oddziałów niemieckich z Cytadeli w Warszawie z karabinami i 5 nabojami na żołnierza w myśl porozumienia z władzami polskimi.

20 listopada 1918

Ukonstytuowanie się Komitetu Obrony Kresów Wschodnich w Warszawie. Komitet działa w kierunku pomocy Kresom zarówno gospodarczej, kulturalnej jak i wojskowej. Podejmuje werbunek do tworzącej się Dywizji Litewsko-Białoruskiej pod dowództwem gen. W. Iwaszkiewicza.

Rozpoczęcie akcji odsieczowej na Lwów przez grupę płk. Tokarzewskiego.

21 listopada 1918

Uznanie Polski przez rząd Republiki Niemieckiej de facto, zgłoszone przez wyznaczone dla Polski posła r. Kesselera w Warszawie.

22 listopada 1918

Orędzie Józefa Piłsudskiego do narodu, powiadamiające, iż objął władzę najwyższą w Polsce jako Naczelnik Państwa i władzę tę przekaże zgromadzeniu Sejmu Ustawodawczego.

Dekret Naczelnika Państwa o głównych zasadach ustroju państwowego w Polsce. Dekret wypełnia brak odpowiednich ustaw i prawnych zasad rządzenia we wskrzeszonym państwie.

23 listopada 1918

Dekret Naczelnika Państwa o obowiązującym Polskę 8-godzinnym dniu pracy.

25 listopada 1918

Nota Rządu Polskiego do ministra spraw zagranicznych Republiki Niemieckiej dra Solfa w sprawie ewakuacji Kresów Wschodnich. Nota zostaje bez odpowiedzi, co powoduje zerwanie w połowie grudnia stosunków z Republiką Niemiecką.

26 listopada 1918

Dekret Naczelnika Państwa o zarządzeniu wyborów do pierwszego Sejmu Ustawodawczego na dzień 26 stycznia 1919 r.

28 listopada 1918

Dekret Naczelnika Państwa o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego.

30 listopada 1918

Decyzja Anglii i Francji o dopuszczeniu polskiego przedstawicielstwa na Kongres Pokojowy w przedmiocie spraw polskich. Decyzja zapada na wniosek Anglii, zamiast proponowanego przez Francję nadania Narodowemu Komitetowi w Paryżu praw rządu prawomocnego dla Polski.

Grudzień

* * *

Opracowano na podstawie Kalendarz Niepodległości. Kronika 3.900 wydarzeń w okresie lat 1914-1939 w układzie chronologicznym na każdy dzień kalendarza, Warszawa 1939.