„Historia śmierci...” - M. Kerrigan - recenzja

„Śmierć jest zjawiskiem powszechnym, lecz w każdej kulturze znaleziono drogę przejścia przez życie na swój własny sposób, odkryto różne i niekiedy nadzwyczajne metody postępowania z umierającymi oraz zrozumiano wpływ, jaki zjawisko śmierci wywiera na tych, którzy pozostali na ziemskim padole”.

Książka niezwykle interesująca, poruszająca oryginalny temat, który frapuje każdego człowieka, niezależnie od kultury i wyznania, dlatego warta jest polecenia wszystkim.

Autor rozpoczyna od wstępu, będącego przekrojowym spojrzeniem na wiele aspektów śmierci w różnych religiach i kulturach. Interesujących problemem jest np. uznanie kiedy umarły jest umarłym. Ortodoksyjni wyznawcy hinduizmu uważają bowiem, że śmierć następuje wtedy, gdy pęknie czaszka zmarłego pod wpływem żaru pogrzebowego, natomiast w wielu innych kulturach uznawano martwych za rzeczywiście martwych, dopiero gdy nastąpił całkowity rozkład ciała.

W pierwszym rozdziale, znajdujemy opis koncepcji życia po śmierci w wielu cywilizacjach, np. u Wikingów, gdzie władzę nad życiem i śmiercią sprawował Odyn, a groby rzeźbiono na kształt statku; u Celtów, gdzie władców chowano „z wozami„, czy u indiańskich plemion, gdzie często składano w ofierze konia zmarłego wojownika. Przybliżone zostają zwyczaje pogrzebowe w wielkich, starożytnych cywilizacjach, np. w Mezopotamii czy Egipcie, gdzie rozwinął się cały „przemysł„ pogrzebowy, a władców chowano w okazałych grobowcach. Autor wspomina, także o Chinach za czasów cesarza Shi Huanhdi, którego pochowano wraz ze słynną ”terakotową armią”.

W drugim rozdziale czytamy o rytuałach pogrzebowych i wierzeniach pośmiertnych od starożytnego Egiptu, Grecji, Persji aż do Rzymu. W następnym, znajdujemy opis zwyczajów pogrzebowych w egzotycznych plemionach, np. pogrzeb u członków plemienia Ewenów, wędrownych hodowców reniferów żyjących w północnej, arktycznej części Syberii.

W rozdziale trzecim Przodkowie w zasięgu ręki, autor opisuje zwyczaje chowania zmarłych i rytuałów wśród Majów, Aborygenów i innych rdzennych ludów Oceanii. Przedstawia również status i rolę szamana w religiach animistycznych oraz historie związane z wiarą w pomoc przodków.

Kolejny rozdział przybliża nam reguły pochówku, jak, z czym i kiedy chować zmarłych. Możemy się dowiedzieć jaka jest pozycja wdowy, po śmierci męża. Przykładowo w Indiach, aż do 1829 roku, praktykowano zwyczaj sait, który nakazywał kobiecie rzucenie się w płomienie stosu, w którym palono jej męża. Mimo wprowadzonego zakazu, łamano go i nadal stosowano ten zwyczaj. Z drugiej strony, istniała instytucja kpojito, występująca w monarchistycznym systemie zachodnioafrykańskiego Dahomeju w XVIII wieku. Polegała na tym, że władca, umieszczał jedną z wdów po zmarłym poprzedniku wśród swoich doradców, rządziła ona równolegle z władcą. Wierzono, że wyrażała ona wolę zmarłego króla podczas panowania jego następcy.

Jeden z podrozdziałów poświęcony jest najsłynniejszym, światowym miejscom pielgrzymek od starożytności do czasów współczesnych. Rozpoczyna od grobu św. Jakuba Starszego w hiszpańskim Santiago de Compostela, poprzez mogiłę Thomasa Becketa w angielskim Canterbury, An-Nadżaf, irańskie miasto w dolinie Eufratu, gdzie wg podań spoczywa ciało kalifa Alego, zięcia i kuzyna Mahometa, aż do mauzoleum Lenina na Placu Czerwonym w Moskwie.

Dwa ostatnie rozdziały poświęcone są tradycji od czasów nowożytnych aż do dziś, w tradycji zachodu. Porusza tu takie kwestie jak, problemy z brakiem miejsc na cmentarzach przykościelnych. W tym miejscu opisuje początki słynnych cmentarzy, np. paryskiego Pere Lachaise, londyńskiego Kensal Green, czy amerykańskich „trawiastych cmentarzy”, takich jak Forest Lawn w Glendale. Przytacza opisy słynnych ceremonii światowych, np. pogrzebu admirała Nelsona, księcia Wellingtona, czy współcześnie księżnej Diany Spencer. Możemy dowiedzieć się, gdzie powstało pierwsze krematorium, przeznaczone do palenia zwłok zmarłych i jak zwyczaj ten jest postrzegany w dzisiejszych religiach. Na zakończenie przytacza współczesne, niekonwencjonalne metody pochówku, np. niektórych zagorzałych fanów klubu Liverpool, którzy życzą sobie aby chowano ich pod murawą stadionu.

Przy okazji opisów różnych zwyczajów, autor omawia rozmaite, mało znane nurty i ruchy religijne, np. jainizm, którego jednym z dogmatów jest wiara, że wszystkie obiekty żywe i martwe mają duszę. Opisuje zasady karmy, na czym polega osiągnięcie brahmany, czy co to jest Limbo itp. Wskazuje na początki okultyzmu. Przytacza relacje naocznych świadków wielu ceremonii i obrzędów, głównie konkwistadorów.

Książka jest bogata w ilustracje, tak że praktycznie każdy wątek w niej poruszany posiada odpowiednik ilustracyjny. Minusem jest jednak to, że autor nie podaje ich źródeł i jest to chyba jedyna wada tej pozycji. Na końcu znajduje się tylko bibliografia, dotycząca pozycji książkowych. Rozdziały podzielone są na krótkie podrozdziały, co sprawia, że czyta się ją bardzo sprawnie.

Pozycja jest nie tylko fachowym i wyczerpującym temat kompendium na temat śmierci, zwyczajów i rytuałów na świecie i w różnych religiach, ale również, dzięki cennym spostrzeżeniom autora, wpływa na refleksję czytelnika nad śmiercią. Godna polecenia wszystkim, niezależnie od wyznania czy kultury.

Plus minus:
Na plus:
+ ciekawa tematyka
+ wiele ilustracji
+ przekrojowe spojrzenie na temat śmierci i obrzędów z nią związanych
+ wiele ciekawostek odnośnie tematu
Na minus:
- brak przypisów do ilustracji
- książka sklejana

Tytuł: Historia śmierci. Zwyczaje i rytuały pogrzebowe od starożytności do czasów współczesnych
Autor: Michael Kerrigan
Przekład: Sławomir Klimkiewicz
Wydawnictwo: Bellona
Rok wydania: 2009
ISBN: 978-83-11-11616-0
Stron: 224
Oprawa: miękka
Cena: ok. 30 zł
Ocena recenzenta: 9.5/10