„312. Smoleńska Dywizja Piechoty w walkach o Starołękę” - A. Krajnow, H. Chłopin - recenzja

W bieżącym roku nakładem Wydawnictw Pomost i Vesper ukazała się ciekawa seria wydawnicza. Mowa tu o cyklu Festung Posen 1945, na który składa się piętnaście niewielkich objętościowo tomików obrazujących walki o miasto-twierdzę Poznań na przełomie stycznia/lutego 1945 r. Patronat medialny nad projektem objęło czasopismo Odkrywca.

Większość części serii to głównie wspomnienia niemieckich żołnierzy lub opisy kluczowych, bądź słabo naświetlonych w literaturze epizodów z bitwy. Dlatego też interesująco na tym tle prezentują się wspomnienia dwóch radzieckich żołnierzy, Aleksandra Krajnowa i Hermana Chłopina, zawarte w części dwunastej, zatytułowanej 312. Smoleńska Dywizja Piechoty w walkach o Starołękę.

Generał major Aleksander Krajnow był dowódcą 1083. Poznańskiego Pułku Piechoty 312. Smoleńskiej Dywizji Piechoty, natomiast kapitan Herman Chłopin - dowódcą kompanii szturmowej 1081. Pułku Piechoty tejże dywizji.

Walki o twierdzę poznańską toczyły się od 24 stycznia do 23 lutego 1945 r. 312 Dywizja Piechoty walczyła w południowo-wschodniej stronie miasta w rejonie Starołęki i Żegrza. Na jej linii natarcia znajdowały się trzy ważne strategicznie forty wewnętrznego pierścienia obronnego: I Röder, Ia Boyen i II Stülpnagel. Po ich opanowaniu dywizja prowadziła atak w kierunku północnym, w rejon Rataj i Środka.

W swoich relacjach autorzy koncentrują się w głównej mierze na przedstawieniu walk w rejonie Starołęki, w tym fortu I Röder. Wspomnienia nie zawierają jednak pełnego i skrupulatnego opisu tych zmagań. Autorzy koncentrują się głównie na ukazaniu specyfiki walki w terenie zabudowanym, podkreśleniu męstwa własnych oddziałów, dysproporcji sił etc. W wielu miejscach relacje obu oficerów są ze sobą podobne, nie tylko pod względem wykorzystanych materiałów czy danych. Zadziwia wręcz zbieżność o charakterze kompozycyjnym. Czytelnik może odnieść wrażenie, że wspomnienia mają taki sam układ, a różni je tylko treść.

Książkę czyta się lekko i przyjemnie. Cechuje ją jednak duża ogólnikowość i fragmentaryczność. Szczególnie dotyczy to relacji gen. mjr. Krajnowa, dodatkowo silnie przesyconej językiem propagandowym. Kpt. Chłopin jest już bardziej szczegółowy, posługuje się też o wiele plastyczniejszym zasobem słów, a jego relacja bogatsza jest ponadto o własne, subtelne odczucia.

Ostatecznie całość nie podnosi znacząco u Czytelnika stopnia wiedzy na temat walk tytułowej dywizji w „twierdzy Poznań”. Generalnie autorzy przedstawiają tylko wybrane, pojedyncze epizody z walk na terenie miasta-twierdzy. Są one pozbawione jakiegokolwiek szerszego kontekstu. W konsekwencji wspomnienia nie dają pełnego obrazu przebiegu walk, a jedynie skrótowo pokazują metody działań, ich specyfikę oraz uzmysławiają, jak trudne i ciężkie prowadzono zmagania.

Książeczka wydana jest bardzo starannie. Mimo niewielkiej objętości wzbogacona jest fotografiami i mapkami z rejonu walk. Na końcu publikacji znajduje się ponadto tabela stopni służbowych SS, Wafen-SS, Wehrmachtu i Wojska Polskiego. Zważywszy jednak na „rosyjski” charakter tej części serii, nie do końca zrozumiałe jest jej ostateczne przeznaczenie (we wspomnieniach nie operuje się też w ogóle niemieckimi nazwami). Dlatego też należy przyjąć ad hoc, iż jest to rodzaj ciekawostki.

Wspomnienia pisane są z perspektywy czasu, więc zapewne nie są wolne od nieścisłości. Komplikuje je również wspomniany wyżej propagandowy język, zwłaszcza jeżeli chodzi o ukazanie np. proporcji sił czy bilansu walk. Dlatego też nieoceniona jest w tym wypadku opieka redakcji, która na bieżąco koryguje nieścisłości bądź niejasności w relacjach autorów, co czyni wspomnienia bardziej przejrzystszymi w odbiorze.

Podsumowując, książka jest miłą lekturą dla każdego Czytelnika, niekoniecznie interesującego się tematyką wojenną.

Plus minus:
Na plus:
+ niewielka liczba relacji oficerów rosyjskich z walk o Poznań w 1945 r.
+ fotografie i mapki (obecna, mimo niewielkiej objętości publikacji)
+ opieka redaktorska
Na minus:
- ogólnikowość prezentowanych wydarzeń

Tytuł: 312. Smoleńska Dywizja Piechoty w walkach o Starołękę
Autor: Aleksander Krajnow, Herman Chłopin
Wydawca: Wydawnictwo Vesper; Wydawnictwo Pomost
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-61524-77-9
Ilość stron: 54
Oprawa: miękka
Cena: od 14 do 18 zł
Ocena recenzenta: 6/10