„W tył zwrot i w nogi! Najsłynniejsze fortele wojskowe”- J. Cummins - recenzja

Osoby interesujące się konfliktami zbrojnymi mają powód do radości. Wydawnictwo Świat Książki wydało bowiem w bieżącym roku ciekawą publikację. Mowa tu o popularnonaukowej pracy amerykańskiego pisarza Josepha Cummins’a pt. W tył zwrot i w nogi! Najsłynniejsze fortele wojskowe w tłumaczeniu Tomasza Łuczaka.

Ogólnie mówiąc, recenzowana publikacja jest przeglądem największych sukcesów militarnych wybitnych strategów, jacy pojawili się w historii. Ich oryginalne metody dowodzenia weszły z czasem na stałe do kanonu sztuki wojennej, stając się niedoścignionym wzorcem dla kolejnych pokoleń dowódców.

Praca niniejsza składa się niejako z dwóch płaszczyzn. Pierwszą stanowi ukazanie na konkretnych przykładach bitew niekonwencjonalnych metod dowodzenia i stosowanej strategii. Drugi natomiast temat poświęcony jest osobom dowódców - ich nieszablonowemu sposobowi myślenia oraz oryginalnym pomysłom, dzięki którym osiągali swe spektakularne zwycięstwa. Oba wątki pracy funkcjonują równolegle, uzupełniają się nawzajem i tworzą spójną całość.

Łącznie autor przedstawił trzydzieści sześć bitew ze wszystkich epok historycznych, począwszy od starożytności, aż po okres zimnej wojny. Można znaleźć wśród nich batalie szerzej reprezentowane w literaturze, jak np. Salamina (480 p.n.e.), Kanny (216 p.n.e.), Alezja (52 p.n.e.), czy Legnica (1241 r.), jak również te słabiej naświetlone: Kiska (1943 r.), Ohaeawai (1845 r.),  czy chociażby operacja „Gold”/„Stopwatch” (lata 1954-1956).

Zostały one usystematyzowane w czterech rozdziałach. W pierwszym autor przedstawił znakomite manewry mistrzów strategii. Chodzi tu przede wszystkim o taktyki pozorowanego odwrotu (w czym celowali Mongołowie) i oskrzydlenia wojsk nieprzyjaciela („specjalność” Hannibala, Daniela Morgana czy wodza Zulusów Shaki). Drugi rozdział poświęcony jest z kolei tym bataliom, w których elementem decydującym o zwycięstwie była odwaga, śmiałość dowódców i element zaskoczenia, jak miało to miejsce np. podczas bitwy w trakcie sztormu w zatoce Quiberon 1759 r., czy Omdurmanem w 1898 r. Trzecia część to opowieść o sztuce oblężniczej i frapujących pomysłach dowódców na zdobycie fortyfikacji. Do najbardziej interesujących należy tu m.in. obraz zdobycia Tyru przez Aleksandra Wielkiego w 332 r. p.n.e. oraz zamku Gaillard przez króla francuskiego Filipa II w latach 1203-1204. Ostatni, czwarty rozdział, prezentuje zaś obraz zwycięstw osiąganych dzięki informacjom wywiadowczym, maskowaniu i podstępowi, jak w przypadku bitwy pod Salaminą w 480 r. p.n.e., czy w Lesie Teutoburskim (9 r. n.e.). Godna zapamiętania jest również operacja „Fortitude” z 1944 r., która skutecznie zmyliła Niemców co do planowanego miejsca desantu aliantów w Europie. Na końcu książki, oprócz bibliografii i wykazu źródeł ilustracji, znajduje się indeks osobowy.

W swoich wywodach autor skupia się głównie na jednej, zwycięskiej stronie konfliktu, przy czym nie koncentruje się tylko i wyłącznie na dokładnym omówieniu poszczególnych bitew. Wyczerpująco przybliża czytelnikowi szerszy kontekst konfliktu. Omawia m.in. przyczyny które doprowadziły do starcia, stosowaną taktykę, znaczenie bitwy itd. Podaje również informacje o samych dowódcach stosujących oryginalne zasady dowodzenia oraz klarownie wyjaśnia na czym polegała oryginalność stosowanej przez nich strategii w kontekście klasycznej sztuki dowodzenia. Warto podkreślić, że pisarz wzbogacił swoje wypowiedzi licznymi ciekawostkami na temat np. uzbrojenia, struktury poszczególnych armii czy anegdot historycznych itp.

Pod względem technicznym publikacja stoi na wysokim poziomie. Praca zawiera niezwykle bogaty i różnorodny materiał ikonograficzny. Tekst uzupełniają liczne fotografie oraz reprodukcje rycin, obrazów i malowideł. Dodatkowo treść książki wzbogacają szczegółowo opisane mapki taktyczne przedstawiające poszczególne fazy prezentowanych bitew oraz cytaty wybitnych wodzów, klasyków literatury i teoretyków wojskowości. Wszystko to znacząco uprzyjemnia lekturę i czyni pracę J. Cummins’a  atrakcyjniejszą w odbiorze.

Szczególnym walorem jest jej przejrzysty oraz dynamiczny język. Dodatkowo ma on lekkie zabarwienie ironiczne. Dzięki temu Czytelnik nabiera dystansu do przedstawianej tematyki, a sama narracja - cech barwnej i wciągającej gawędy.

Warto też zauważyć, iż autor napisał niniejszą pracę w oparciu o solidną, jak na pozycję popularnonaukową, bibliografię. Nie ma w niej jednak wykazu materiałów źródłowych, które autor w książce cytuje. Być może, że cytaty te zaczerpnięte zostały z opracowań, jednak nigdzie nie zostało to wyjaśnione.

Mankamentem pracy są też drobne błędy merytoryczne i nieścisłości. Do takich zaliczyć należy m.in. niedokładne opisanie niektórych mapek taktycznych. W ich legendzie są bowiem zawarte inne informacje od tych, jakie znajdują się w tekście. Ponadto zdarzają się też drobne literówki. Książce brakuje również zakończenia, generalizującego całokształt wywodów autora.

Powyższe niedociągnięcia nie umniejszają jednak wartości całej pracy.

W tył zwrot i w nogi!… jest książką, która zainteresuje najbardziej miłośników szeroko rozumianej historii wojskowości. Pozostali odnajdą w niej zbiór ciekawostek historycznych oraz miłą lekturę na jesienne wieczory.

Plus minus:
Na plus:
+ szata graficzna
+ przystępny język
+ ciekawa tematyka
+ obfita bibliografia
Na minus:
- drobne błędy merytoryczne
- brak zakończenia

Tytuł: W tył zwrot i w nogi! Najsłynniejsze fortele wojskowe
Autor: Joseph Cummins
Wydawca: Świat Książki
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-247-1441-4
Liczba stron: 256
Oprawa: broszurowa
Cena: ok. 34-45 zł
Ocena recenzenta: 8/10