Karta (nr 63/ 2010)

Nowy numer kwartalnika „Karta„ otwiera przygotowany przez Joannę Łubę, doskonały materiał ”Cykliści” o początkach polskiego kolarstwa, w dodatku ilustrowany unikalnymi zdjęciami.

Na fotografiach widzimy np. Mieczysława Barańskiego, mistrza Królestwa Polskiego z 1896 r. i rekordzistę w jeździe sześciogodzinnej na torze, olimpijską drużynę kolarską, która zdobyła srebrny medal na igrzyskach olimpijskich w Paryżu w 1924 r., a także Feliksa Więcka, zwycięzcy Pierwszego Biegu Dookoła Polski z 1928 r. (tak, tak – współczesny Tour de Pologne, który jest tak wspaniale organizowany przez Czesława Langa, jest jednym z najstarszych wyścigów kolarskich w Europie). Ośrodek Karta współpracuje od niedawna z Warszawskim Towarzystwem Cyklistów, od którego otrzymał ogromny materiał dokumentujący pierwsze lata tego sportu na ziemiach polskich (11 albumów ze zdjęciami, 2 kroniki ze zdjęciami oraz 13 albumów z wycinkami prasowymi).

Konrad Poduszek do druku podał referat Oddziału II Sztabu Generalnego WP z listopada 1920 r. o możliwościach powtórnej wojny z Rosją Radziecką. Materiał przygotowany przez Wydział Ewidencyjny polskiego wywiadu, powstał już po październikowym zawieszeniu broni , ale przed podpisaniem pokoju w Rydze. Nasi analitycy wskazywali w referacie na niebezpieczeństwo ponownej agresji bolszewickiej na Polskę i obliczali, że przeciwnik wiosną 1921 roku może wystawić przeciwko Polsce ponad 250 tysięcy żołnierzy. „Błagam o listy„ to wstrząsający zapis codziennego życia w warszawskim getcie, znajdujący się w listach, które Halina Szwambaum pisze do Stefanii Liliental, ukrywającej się po aryjskiej stronie nauczycielki z liceum. Autorka, nim zginęła razem z mężem podczas powstania w getcie, opisała ciężką pracę , walkę o życie, głód, a wszystko to piękną polszczyzną. Starała się też pokazać odrobinę normalności – wspomina o muzyce Beethovena, ”Kwiatach Polskich” Tuwima, które we fragmentach przemycono za mur. Stefania Liliental przeżyła wraz z synem wojnę i większość listów przesłała w 1956 roku do redakcji Przekroju. Niestety – prawdopodobnie zaginęły. To ‚co pozostało ‚opublikował w Karcie właśnie syn – Witold .

Jerzy Zawieyski, niesłusznie zapomniany, jak pisze Andrzej Friszke, polski dramaturg i prozaik, był przez wiele lat posłem na Sejm z ramienia Znaku. Właśnie prof. Friszke przedstawił w Karcie duży (ponad 40 stron) fragment niewydanych dotychczas zapisków Zawieyskiego traktujących o przełomie 1956 roku. Sam wydawca uważa dziennik pisarza za jedno z ważniejszych źródeł historyczny przemian październikowych. Innym obszernym materiałem numeru jest stworzony przez Agnieszkę Dębską kolaż „Druga Polska„, składający się z wielu wycinków różnych źródeł, obraz gierkowskiej Polski. Fragmenty dzienników Józefa Tejchmy, Mieczysława Rakowskiego, Andrzeja Kijowskiego, listów Sławomira Mrożka, artykułów Życia Warszawy, oficjalnych wystąpień partyjnych pokazują nam ówczesną rzeczywistość. Na koniec zbiór ”paranoicznych” recenzji literackich, pisanych w połowie lat 80-tych przez podobno znanych krytyków na potrzeby cenzury. Wyboru recenzji, znajdujących się w zbiorach IPN, dokonała Wiesława Grochola.