„Salamina-Plateje 480-479 p.n.e.” - G. Lach - recenzja

Wojny perskie były trwającym przeszło pół wieku pierwszym dużym starciem pomiędzy Wschodem a Zachodem. W którym podzielone miasta greckie zjednoczyły się i pokonały perskiego najeźdźcę. Konflikt pomimo tego, że sam w sobie jest ciekawy, jednak w polskiej literaturze jest reprezentowany mniej niż skromnie1. Co może dziwić w szczególności, że jest on jednym z tematów nauczania w szkołach i uczelniach, a także pokazywany w licznych programach telewizyjnych. Udaną próbą powiększenia tej liczby jest niedawno wydana praca Grzegorza Lacha.

Tytuł recenzowanej książki jest mylący dla czytelnika. Ponieważ oprócz opisu tytułowych bitew, które zostały przedstawione w osobnych rozdziałach prezentuje nam całość wojen perskich. Książka powinna więc nosić nazwę Wojny perskie 499–467 p.n.e. ((Pierwotnie książka miała zostać wydana przez zabrzańskie wydawnictwo Inforteditions.))

Pracę możemy podzielić na trzy części. Pierwsza przedstawia nam dzieje kolonizacji greckiej na wybrzeżu Azji Mniejszej i ich stopniowe uzależnianie się najpierw od Lidyjczyków, a następnie od Persów. Kolejna część po krótkim przedstawieniu obu walczących stron, jest opisem przebiegu wojen perskich od powstania jońskiego (499–494 p.n.e.) będącego bezpośrednią przyczyną konfliktu, aż do bitwy pod Platejami (479 p.n.e.), w której koalicja państw greckich pokonała ostatecznie perską armię inwazyjną. Trzecia i ostatnia zaś prezentuje nam okres ofensywy greckiej we wschodniej części Morza Śródziemnego, aż do tzw. pokoju Kalliasa.

Grzegorz Lach2 znany jest szerszemu gronu czytelników jako autor dwóch książek dotyczących greckiej sztuki wojennej3. Podobnie jak jego wcześniejsze prace również ta prezentuje się bardzo dobrze. Należą się Autorowi słowa uznania za to, że zdecydował się napisać dzieło przedstawiające całość tego konfliktu. Być może spowoduje to większe zainteresowanie tym tematem wśród rodzimych historyków i z czasem pojawią się prace ukazujące nam szczegółowo poszczególne epizody tych wojen.

Najmocniejszymi stronami prezentowanej pracy są źródła, a także styl Autora. Zostały wykorzystane przez niego wszystkie większe i mniejsze teksty pisarzy antycznych opisujące konflikt na podstawie, których kreśli główny tok narracji i, z którymi Autor często polemizuje. W szczególności jeżeli dotyczą one kwestii liczebności i przebiegu poszczególnych starć. Przechodząc zaś do stylu Autora jest on połączeniem fachowości z dobrym stylem pisarskim, który powoduje, że książkę czyta się bardzo przyjemnie.

Można zarzucić Autorowi, że rozdział poświęcony armiom jest niewielki, ale najwidoczniej nie chciał on powielać elementów opisanych szerzej w  innej jego publikacji. Ponadto mamy trochę literówek, ale są one nieliczne i nie przeszkadzają podczas lektury.

Bibliografia z której korzystał Autor robi imponujące wrażenie. Zajmuje on aż dwanaście stron, a w jej skład wchodzą przede wszystkim artykuły obcojęzyczne, źródła i nieliczne polskie prace. Trzeba jednak zauważyć, że z tych ostatnich nie pojawia się kilka związanych z opisywaną tematyką książek4. Dziwić może tylko trochę czemu nie ma podziału na źródła i opracowania/artykuły, które są ze sobą wymieszane.

Zaprezentowane w książce ilustracje nie są zbyt oryginalne. Większość z nich poza monetami czytelnik oglądał już w innych publikacjach. W pracy znajduje się aż siedemnaście map. Dwie z nich znajdują się na samym końcu pozostałe zaś w trzeciej wkładce ilustracyjnej. We wkładce są to przede wszystkim plany bitew. Cieszy taka ilość map, ale niestety nie są one najlepszej jakości. Pozwalają jednak zapoznać się z geografią wydarzeń i przebiegiem bitew.

Podsumowując, otrzymujemy solidnie napisaną opartą na źródłach przekrojową pracę dotyczącą wojen perskich. Stanowi ono dobre kompendium wiedzy do tego konfliktu, który czytelnik może poszerzyć wykorzystując bogatą bibliografię. Przy następnym jednak wydaniu pracy przydałaby się zmiana nie tylko tytułu, ale również okładki z miękkiej na twardą. Ponieważ ta pierwsza po kilkukrotnej lekturze zaczyna się po prostu rozpadać.

Plus minus:
Na plus:
- tematyka
- styl autora
- bogata bibliografia
- dobra przekrojówka na temat wojen perskich
- solidne wykorzystanie źródeł
- duża ilość map
- przypisy „akapitowe”
Na minus:
- jakość map
- ogólny rozdział o wojskowości obu stron
- kilka literówek
- mało oryginalne ilustracje
- miękka klejona okładka szybko się rozlatuje

Tytuł: Salamina-Plateje 480-479 p.n.e.
Autor: Grzegorz Lach
Wydawca: Bellona
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 9788311119390
Liczba stron: 296
Oprawa: miękka
Cena: ok. 20 zł.
Ocena recenzenta: 7.5/10

1. Z książek są to tylko prace Ryszarda Kuleszy – Maraton i Nica Fieldsa – Termopile. Ostatnia walka trzystu. [↩]
2. Autor jest doktorem na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. [↩]
3. Są to Wyprawa sycylijska 416-413 p.n.e. wydaną w 2007 r. tej samej serii, a także Sztuka wojenna starożytnej Grecji. Od zakończenia wojen perskich do wojny korynckiej wydaną przez wydawnictwo Infortrditions w 2008 r. [↩]
4. Wystarczy wymienić chociażby wznawiany niedawno Maraton Ryszarda Kuleszy (wyd. I – 1995; wyd. II – 2005). [↩]