„Polityczni” - recenzja

Książka Polityczni to spisane relacje osób aresztowanych z powodów politycznych w latach osiemdziesiątych. Od 13 grudnia 1981 roku do jesieni 1986 roku było ich ponad 5 tysięcy, z czego 2 tysiące skazano.

W tamtych czasach żaden z uwięzionych nie miał oficjalnego statusu więźnia politycznego, co było jednoznaczne z umieszczaniem ich w jednych celach ze zwykłymi kryminalistami. Książka jest fascynującym opisem wewnętrznych przeżyć niewinnie osadzonych. Daje obraz ludzi upodlonych przez państwo, bo walczących z władzą komunistyczną, ukazuje ich bezradność wobec bezwzględnego aparatu państwa. Polityczni to 10 bohaterów opowiadających swoje historie. Ich sylwetki, doświadczenia, odczucia są jednak uniwersalne, łączące wszystkich prześladowanych za odmienne politycznie poglądy.

Pierwszą relacją jest historia osadzenia Włodzimierza Kowalskiego – aresztowanego 17 stycznia 1982 roku. Kowalski opowiada o przesłuchaniach, o warunkach bytowania w areszcie, o relacjach ze współwięźniami, o widzeniach z rodziną, o tym jak został pobity przez zomowców.  Z kolei Jerzy Geresz, aresztowany we Włodawie, w marcu 1982 roku, wspomina o absurdalnych zarzutach, na podstawie których został pozbawiony wolności. Na celowniku władzy znajdowały się także kobiety. Joanna Szczęsna została  osadzona w areszcie o fatalnych, wręcz zwierzęcych warunkach. Wspominając tamte czasy twierdzi, iż modliła się o szybkie przeniesienie do więzienia na Rakowieckiej, bo wiedziała, iż tam mogłaby liczyć na własne łóżko, pościel, regularne posiłki, wodę. Tymczasem przez brak dowodu osobistego i związaną z tym peerelowską biurokrację musiała 6 dni spędzić w areszcie. Kolejni polityczni więźniowie opowiadający swoje trudne losy za kratkami są jakby uosobieniem bezradności opozycji wobec organów administracyjnych, wyposażonych w przymus państwowy. Filozofia aparatu bezpieczeństwa była prosta - jeśli nie podobałeś się władzy, jeśli choćby mogłeś być podejrzany o inne poglądy polityczne, to mogłeś być internowany, mogłeś być zatrzymany na podstawie wyimaginowanych zarzutów, poddany represjom fizycznym i psychicznym. Z kolei Krystyna Laskowicz, aresztowana w Poznaniu, przekonuje czytelnika, iż tak naprawdę nigdy nie myślała o więzieniu, nie usiłowała sobie go nawet wyobrazić. Więzienie było dla niej zupełnie innym światem, w którym nie sądziła, że kiedykolwiek może się znaleźć. Niepokój u czytelnika budzi sposób podejścia ubeków, ale także zwykłych urzędników do aresztowanych. Do Zbigniewa Gluzy, aresztowanego w Warszawie, w 1985 roku, klawisz mówił następująco:

„ Niech stanie w rogu, nie w tym rogu, w tamtym rogu, niech wyjmie ręce z kieszeni, co sobie myśli, do kibla chce, to niech idzie, co tak się rozgląda, podejdzie tu i podpisze”.

Wszystko to oddaje pełny pogardy stosunek do osadzonych, osadzonych przecież nie za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu kogokolwiek, ale za obywatelskie nieposłuszeństwo, wyrażające się w krytycznym stosunku do poczynań władzy.

Książka jest wielkim dziełem oddającym psychologiczne przeżycia więzionych ludzi za głoszenie poglądów politycznych nieodpowiadających władzy komunistycznej. W zapisanych relacjach odnajdziemy nieludzką sferę działań przedsiębranych przez organy państwa. Możemy w pełni dostrzec przestępczą twarz ówczesnego ustroju. Osadzeni z błahych powodów, zgodnie z powiedzeniem „dajcie człowieka, a paragraf się znajdzie”, w zwierzęcych warunkach, niemających nic wspólnego z humanitarnym traktowaniem więźniów, zostali przez władzę pozbawieni resztek godności. Wszystko tylko po to, aby silniej uderzyć w politycznego przeciwnika, w wolnościową, demokratyczną opozycję. Książkę można uznać za realną, wartościową naukę o czasach PRL. Należy ją szczególnie polecić młodemu pokoleniu Polaków, które dorastało już w demokratycznym państwie, a któremu obecnie brakuje gruntownej wiedzy o Polsce przed 1989 rokiem.

Plus minus:
Na plus:
+ tematyka
+ kompozycja
+ wartość merytoryczna
+ dobór bohaterów
+ stosunkowo przystępna cena
Na minus:
- wiele powtarzających się przeżyć bohaterów
- przydałoby się podsumowanie wszystkich relacji, którego brak
- oprawa

Tytuł: Polityczni
Autor: praca zbiorowa
Wydanie: 2010
Wydawca: Ośrodek KARTA
ISBN: 978-83-61283-43-0
Stron: 240
Oprawa: miękka
Cena: ok. 25 zł
Ocena recenzenta: 8/10