„Gettysburg” – G. Swoboda – recenzja

20 lat temu ukazało się pierwsze wydanie Gettysburga autorstwa Grzegorza Swobody. Od tamtego czasu problematyka wojny secesyjnej nadal rozgrzewa umysły znawców tematu, historyków i zwykłych ludzi. Recenzowane, nowe wydanie, zostało wzbogacone owocami owych 20 lat pracy naukowców, bezcennymi faktami źródłowymi i informacjami z materiałów nie publikowanych dotychczas, a co również istotne, na wysokości zadania stanęło wydawnictwo, które – według opinii recenzenta – wzniosło się na wyżyny… 

Układ książki jest bardzo przejrzysty i pomysłowy, co pozwala szybko się w niej odnaleźć. Rozdziały podzielono na pomniejsze podrozdziały, nazwane od miejsc poszczególnych potyczek w opisanej bitwie. Na końcu książki Czytelnika mile zaskoczy aneks oraz mapy. Bibliografię podzielono na źródła, pamiętniki, wspomnienia oraz opracowania. Nie zabrakło także indeksu osobowego, spisu ilustracji i map.

Pierwsze sto stron książki poświecił Autor na wprowadzenie i zapoznanie czytelnika z sytuacją w Stanach Zjednoczonych przed wybuchem wojny secesyjnej. Analiza gospodarki Północy i Południa USA, ruchów abolicjonistycznych lat 50-tych (za szczególnym uwzględnieniem powstania Johna Browna w 1959 roku), napiętej sytuacji politycznej w Kongresie  pomiędzy przedstawicielami stanów przemysłowych i rolniczych, wreszcie wybór Abrahama Lincolna (przedstawiciela Północy) na prezydenta w listopadzie 1860 roku – to wszystko pozwala nam dotrzeć do sedna sprawy i zrozumieć powody wybuchu tej największej na kontynencie amerykańskim wojny.

W tejże części znajdziemy również niezwykle zajmujący opis armii (zarówno Unii jak i Konfederacji), jej organizacji, sposobów prowadzenia walki, uzbrojenia użytego podczas wojny, nowinek technicznych, pomysłowości żołnierzy Południa w walce z niedostatkiem - rodzynek dla miłośników militarystyki.

Jeden rozdział poświecony jest w całości pierwszym potyczkom tej wojny (tylko najważniejsze bitwy i fakty), poprzez początkowe wyłącznie  klęski wojsk Unii pod: Bull Run, Antietam, Fredericksburgiem, Brandy Stadion i w Dolinie Shenandoah, natomiast bitwa pod Chancelrosville była pierwszym sukcesem Armii Potomaku. Więcej miejsca Grzegorz Swoboda przeznaczył na bardziej szczegółowy opis wydarzeń z czerwca 1863 roku, jako poprzedzających bitwę pod Gettysburgiem: rozpoczęcie kampanii w Pensylwanii przez Konfederatów, marsz wojsk do miejsca starcia i rozlokowanie oddziałów bezpośrednio przed nią.

Reszta książki poświecona jest już tylko i wyłącznie tytułowej bitwie, największej i najbardziej krwawej potyczce wojny secesyjnej. Przez 3 dni (1-3 lipiec 1863r.) Armia Potomaku (Północy) pod dowództwem gen. Mead’a odpierała ataki Konfederatów, na czele ze słynnym gen. Lee. Z niezwykłą erudycją Autor przedstawia nam praktycznie godzina po godzinie przebieg starcia pod Gettysburgiem, zajmując się po kolei każdym odcinkiem frontu. Zaskakującym – oczywiście na plus - może być fakt aż tak szczegółowego podejścia do tematu, w czym wielce pomocne okazują się relacje bezpośrednich uczestników wydarzeń, cytaty ze wspomnień, listów. Okazuje się, że walka toczyła się o każde wzgórze, każdy płot i zabudowanie, niemalże o każdy kawałek ziemi, która litrami chłonęła krew walczących „braci”…

Pod Gettysburgiem walczyli przedstawiciel wielu krajów, w tym także i Polacy. Autor wspomina o polskim pułku z Nowego Jorku i chyba najbardziej znanym Polaku-uczestniku tamtej bitwy – płk. Krzyżanowskim.

Bitwa zakończyła się sukcesem Północy (choć nie do końca wykorzystanym) i przekreśliła nadzieje stanów skonfederowanych na ostateczne zwycięstwo oraz utworzenie odrębnego państwa. Autor oczywiście nie urywa w tym miejscu swej opowieści, lecz podaje nam solidną dawkę informacji na temat skutków rozegranej bitwy, tych bezpośrednich jak i tych, które rzutowały na dalszy bieg wojny.

Recenzowana pozycja napisana jest językiem lekkim, przystępnym. Starcie pod Gettysburgiem udało się Grzegorzowi Swobodzie przedstawić w sposób bardzo wciągający, co rzeczą prostą z pewnością nie jest, wziąwszy pod uwagę takie nagromadzenie faktów, iż konieczne było aż 200 stron na przedstawienie 3-dniowej bitwy. Recenzent wyraża taką opinię, gdyż w wielu podobnych monografiach powoduje to negatywny odbiór książki, można wręcz poczuć się przytłoczonym czy zmęczonym takim nagromadzeniem informacji. W tym przypadku z całą pewnością tak nie jest. Wydaje się, iż jest to spowodowane  sposobem opisu, w którym Autor często oddaje głos uczestnikom wydarzeń. Te właśnie wspomnienia, listy i inne źródła cytowane w książce podnoszą jej wartość i powodują utożsamianie się nawet z walczącymi. Dzięki temu poznajemy również opinię żołnierzy (od szeregowca do generała) na temat toczącej się wojny, jej przyczyn, sensu…Jest to ogromne pole do własnych przemyśleń i wyrobienia sobie prywatnego poglądu na temat wojny secesyjnej.

Dużym plusem książki jest wspomniany na początku podział na podrozdziały z nazwami miejsc poszczególnych potyczek, co pozwala odnaleźć bez żmudnego szukanie interesujące nas zagadnienie.

Niewątpliwie plusem są rozbudowane przypisy, zawierające dodatkowe, ale bardzo ubarwiające książkę informacje.

Bardzo ciekawym pomysłem Autora jest również aneks, zawierający informacje o składzie osobowym i podziale armii walczących pod Gettysburgiem (od pułku i pułkowników wzwyż) - prawdziwa gratka dla „szperaczy”.

Nie sposób nie wspomnieć o znakomicie opracowanych mapkach, ukazujących sytuację bezpośrednio przed bitwą oraz 3 kolejne jej odsłony – świetnie czyta się książkę w połączeniu właśnie z mapkami, skomplikowane ruchy wojsk i manewry stają się zrozumiałe i jasne jak słońce.

Czas przejść do największej zalety recenzowanej pozycji a mianowicie strony graficznej i jakości wydania, która już na pierwszy rzut oka przykuwa uwagę Czytelnika i jest obietnicą rzeczy niezwykłych, które dopiero przed Czytającym… Książka szyta, z dobrej jakości papieru, niezwykle dopracowana, twarda okładka w stylowej zieleni ze słynną sceną z obrazu Morta Kunstlera „Follow me, boys!„, sama czcionka  tytułowa oraz niewielkie rozmiary (format A4) tworzą ten niepowtarzalny i niemożliwy do opisania klimat książki, który jedynie się odczuwa…Z pewnością nie mogło być lepiej…Wielki plus dla wydawnictwa za tak dopracowane ”cudo”! Strona graficzna wewnątrz również bez zarzutu, spore nagromadzenie zdjęć miejsca bitwy i fotografie poszczególnych generałów, a wszystkie dobrej jakości i na kredowym papierze. Jeżeli jeszcze dodamy do tego cenę, która w przypadku takiego wydania i ilości stron jawi się niczym cena promocyjna, dostajemy do rąk znakomitą książkę, wspaniale wydaną i godną polecenia dla każdego.

Plus minus:
Na plus:
+ wysoki poziom merytoryczny
+ swobodny (nazwisko zobowiązuje:) i przystępny język Autora
+ bogactwo relacji bezpośrednich uczestników wydarzeń bardzo podnosi wartość poznawczą książki
+ rozbudowane, bogate w informacje przypisy
+ bardzo dobra strona graficzna, mnóstwo zdjęć dobrej jakości, na papierze kredowym
+ znakomicie opracowane mapki
+ interesujący aneks
+ niezwykle dopracowane, idealne wręcz i „klimatyczne” wydanie, okładka twarda, strony szyte
+ bardzo przystępna cena
Na minus:
zupełny brak minusów

Tytuł: Gettysburg
Autor: Grzegorz Swoboda
Wydawca: Wydawnictwo Attyka
Data wydania: 2010
ISBN: 978-83-89487-55-1
Liczba stron: 358
Oprawa: twarda
Cena: 45zł
Ocena recenzenta: 10/10