„Kobieta w małych miastach Wielkopolski...” - A. Głowacka-Penczyńska - recenzja

Przed kilkunastu laty poznaliśmy życie mieszczanek większych ośrodków miejskich Rzeczpospolitej (Andrzej Karpiński,  Kobieta w mieście polskim w drugiej połowie XVI i w XVII w., Warszawa 1995). Teraz mamy okazję zobaczyć jak żyły kobiety w mniejszych ośrodkach miejskich najlepiej zurbanizowanego regionu Korony - Wielkopolski. 

Autorka zajmuje się ukazaniem pozycji i roli kobiet w małych miastach Wielkopolski w drugiej połowie XVI i w XVII wieku. Wyjaśnia, co znaczy małe miasto w epoce nowożytnej. W zasięgu jej badań znajduje się piętnaście miast z tegoż regionu. Są to: Bnin, Borek, Dolsk, Gostyń, Kleczew, Kłecko, Pobiedziska, Poniec, Pyzdry, Rydzyna, Słupiec, Sulmierzyce, Wolsztyn, Radziejów. Autorka uzasadnia wybór tych właśnie ośrodków stanem zachowania źródeł dla tych miast.

Czytając kolejne rozdziały zapoznajemy się z pozycją kobiety w poszczególnych sferach życia. Autorka rozpoczyna pracę od omówienia pozycji prawnej kobiety i od jej miejsca w rodzinie. Te dwa rozdziały wprowadzają czytelnika w tematykę i uzmysławiają mu, że w świetle prawa i obyczajów niewiasta nie miała żadnej swobody. Chociaż rozdział ten nie wnosi nic nowego do badań nad pozycją prawną kobiety to jednak jest on jak najbardziej potrzebny do nakreślenia realiów epoki.

Kolejne rozdziały są już dużo bardziej interesujące, ponieważ autorka opierając się na własnych badaniach ukazuje nam majątek kobiety, zarówno ruchomy, jak i nieruchomy. W rozdziale tym zamieszczone są również tabele doskonale ilustrujące posiadane rzeczy przez mieszkanki małych miast.

Następnie zostaje omówiona rola kobiet w gospodarce: handlu, rzemiośle, usługach. Autorka nie zapomina również o innych zawodach, trudnych, uchwytnych źródłowo, jak np. akuszerki.

Poruszone zostaje również zagadnienie przestępczości wśród kobiet: kradzieży, dzieciobójstwa, czarów czy prostytucji.

Praca oparta jest na różnorodnych źródłach: księgach miejskich (ławniczych, radzieckich, wójtowskich), materiałach cechowych, księgach metrykalnych, literaturze pięknej i komentarzach do prawa magdeburskiego Bartłomieja Groickiego. Różnorodność i bogactwo źródeł jest niewątpliwą zaletą tej pracy.

Nie da się uniknąć wrażenia, że książka Anety Głowackiej to w dużym stopniu odpowiednik monografii Karpińskiego. Tak rzeczywiście jest, ale raczej nie należy uznawać tego za błąd. Ten sam zakres chronologiczny oraz zastosowanie układu rzeczowego w pracy pozwala na porównanie życia mieszkanek zarówno dużych, jak i małych miast. Autorka w swojej pracy często porównuje ze sobą oba rodzaje ośrodków. Także zakończenie stanowi zestawienie zjawisk występujących w dużych i małych miastach. Należy zaznaczyć, że Autorka mądrze dokonuje owych zestawień i umiejętnie wyciąga z nich wnioski. Nie próbuje się doszukiwać w małych miastach występowania tych samych zjawisk, co w dużych. Wyraźnie zaznacza różnice zachodzące w obydwu rodzajach ośrodków i każdorazowo wyjaśnia dlaczego tak było.

Książka napisana jest prostym stylem, czyta się ją przyjemnie. Licząca 175 stron praca zaopatrzona jest w bibliografię i angielskie streszczenie. Indeks osobowy ogranicza się głównie do nazwisk autorów cytowanych prac. Nie zawiera postaci ze źródeł, co mogłoby być szczególnie cenne dla badań prozopograficznych.

Mimo, iż jest to monografia naukowa to śmiało można ją polecić każdemu czytelnikowi. Rozdział wprowadzający oraz przejrzysty styl pracy ułatwią każdemu chętnemu odbiór treści zawartych w książce.

Plus minus:
Na plus:
+ baza źródłowa
+ tabele
+ język i styl
+ podsumowanie
Na minus:
- niekompletny indeks

Tytuł: Kobieta w małych miastach Wielkopolski w drugiej połowie XVI i w XVII wieku
Autor: Anetta Głowacka-Penczyńska
Wydawca: Wydawnictwo Neriton
Data wydania: 2010
ISBN: 978-83-7543-169-8
Liczba stron: 175
Oprawa: miękka
Cena: ok. 31 zł
Ocena recenzenta: 7/10