„Hortus Historiae...” - E. Dąbrowa, M. Dzielska, M. Salamon, S. Sprawski (red.) - recenzja

Czego można spodziewać się po książce, w której swoje teksty zamieściło liczne grono wybitnych polskich historyków i archeologów? Odpowiedź jest prosta – ogromnej dawki różnorodnych i ciekawych wiadomości podanych w fachowy sposób. Okazją do wydania takiego zbioru stała się setna rocznica urodzin profesora Józefa Wolskiego (1910-2008). Tematyką tomu jest starożytność – domena profesora Wolskiego.

Zaraz po otwarciu książki ujrzymy jego zdjęcie. Pod nim możemy wyczytać odpis inskrypcji, która umieszczona jest na tablicy pamiątkowej, znajdującej się w sali 108 Collegium Witkowskiego w Krakowie. Pozwolę sobie przytoczyć te słowa:

HISTORIAE ANTIQVAE
PRAECEPTOR DILECTISSIMVS
VNIVERSITATIS IAGELLONICAE
PROFESSOR EGREGIVS

Hortus Historiae. Księga pamiątkowa ku czci profesora Józefa Wolskiego w setną rocznicę urodzin, bo taki jest pełny tytuł dzieła, to książka porażająca swoją objętością. Prawie 900 stron i prawie 60 artykułów może robić wrażenie. Niektóre z nazwisk Autorów także zapewniają nas o wysokiej merytorycznej wartości omawianej pracy: Marek Stępień, Stefan Zawadzki, Maria Dzielska, Wiesław Kaczanowicz, Stanisław Stabryła, Leszek Mrozewicz, Joachim Śliwa. Większość tekstów napisana jest po polsku (po każdym z nich pojawia się streszczenie w jednym z języków obcych – angielskim, francuskim, niemieckim, a jeden jest streszczony nawet po łacinie), część po angielsku, oraz kilka w innych językach. Układ kolejnych artykułów jest chronologiczny. Oznacza to, że pierwsze teksty dotyczą Bliskiego Wschodu, kolejne Grecji, Rzymu, oraz czasów późniejszych, od razu napiszę, że nie znajdziemy nic o starożytnym Egipcie. Przedstawiają one bardzo różne podejście do historii, każdy z Autorów jest specjalistą w konkretnej dziedzinie i pisze z jej perspektywy, np. historii sztuki, historii wojskowości, filozofii, numizmatyki itd.

Na początku Autorzy zaprezentowali bibliografię publikacji profesora Wolskiego z lat 1937-2008. Jest to kompletny spis, w którym znajdziemy teksty napisane w różnych językach. Do tego dodano spis publikacji dotyczących samego Józefa Wolskiego, oraz tych jemu dedykowanych. Po takim szybkim przeglądzie i zapoznaniu się z dokonaniami naukowymi profesora Wolskiego, można przejść do właściwej treści książki.

Chociaż teksty ułożone są chronologicznie, to oczywiście można je czytać w dowolnej kolejności, jako że nie są one w żaden sposób ze sobą połączone. Przytoczę tutaj dosłownie kilka z nich, które szczególnie mnie zainteresowały. Na początek mamy niezwykle ciekawą pracę zatytułowaną Działalność wywiadowcza i szpiegowska w czasach Hammu-rabiego, której Autorem jest Marek Stępień. Zaprezentował on metody jakimi pozyskiwano użyteczne dla państwa informacje, wszystko to opatrzył stosownymi cytatami czerpanymi z zachowanych glinianych tabliczek. Kolejny fragment traktuje o historii, ukazanej przez pryzmat jednej monety: Kilka uwag na temat monety Tissafernesa z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie. Jeszcze inny dotyczy konnicy irańskiej w późnoachemenidzkim okresie. Z tekstów w języku angielskim bardzo dobrze prezentuje się ten zatytułowany Miletus and Alexander the Great, którego Autorem jest Krzysztof Nawotka. Przedstawia on w sposób bardzo zajmujący historię Miletu, w szczególności okres panowania Aleksandra Wielkiego. Z artykułów dotyczących problematyki starożytnego Rzymu interesujący wydał mi się ten zatytułowany: Polityk rzymski w dialogu Cycerona de re publica. Objaśnia on jak Cyceron widział dobrego polityka, jakie cechy powinien on posiadać. Jest to więc także tekst z pogranicza historii i innych nauk. W innym znów miejscu Maciej Kokoszko podjął się wyjaśnienia czym był ocet, który podano Chrystusowi na krzyżu. Dalej Przemysław Wojciechowski zaprezentował kolejny interesujący temat – rzymskie collegia funeraticia i ich znaczenie. Inne teksty dotyczą także literatury, poezji i utworów historiograficznych autorów antycznych. Ostatnie artykuły wychodzą już poza starożytność, między innymi jest to: Pers w Konstantynopolu. Z dziejów relacji bizantyńsko-tureckich w drugiej połowie XII wieku. Oprócz tych o których napisałem, książka zawiera mnóstwo innych różnorodnych tematów. W tym względzie jest przebogata.

Większość tekstów napisanych jest stylem wybitnie naukowym. Przypisy wykonywane są w oryginalnych językach (grece, łacinie, akadyjskim), ponadto są one bardzo obszerne. Każdy tekst zaopatrzony jest w odpowiednią bibliografię (najwięcej pozycji jest oczywiście w językach obcych). Jest ona krótsza, bądź dłuższa, podobnie jest z przypisami. Wszystko to zależy od Autora i jego podejścia. Jedni na siłę starali się trzymać sztywnego języka nauki, inni próbowali od tego odejść ma rzecz przystępności. Nie zmienia to faktu, że całą książkę czyta się znakomicie, a dla miłośnika starożytności może być ona istną perełką w księgozbiorze.

Wygląd zewnętrzny książki także zwraca uwagę. Wydawca oprawił ją w twardą okładkę i obłożył obwolutą. Trzeba przyznać, że jest to ukłon w stronę wybrednego czytelnika, a także w stronę człowieka, któremu dedykowano dzieło. Kiedy chce się uczcić pamięć drogiej osoby, czyni się to w najpiękniejszy możliwy sposób. Tak jest właśnie w tym przypadku. Do niektórych tekstów dołączone są wklejki z kolorowymi zdjęciami, oprócz tego pojawiają się także czarno-białe ryciny. Strony, wykonane z bardzo dobrego papieru, zostały solidnie zszyte, dołączono także wszytą zakładkę. Całość sprawia znakomite wrażenie, i naprawdę aż się chce taką książkę kupić, pomimo ceny.

Podsumowując, z tego wszystkiego co napisałem, wyłania się dzieło praktycznie bez wad. W gruncie rzeczy tak też jest. Książkę dopracowano i „dopieszczono” w każdym calu. Wydawnictwo wykonało kawał porządnej pracy, ustrzegając się błędów. Redaktorzy i Autorzy zadbali o całą resztę. Myślę, że jest to godny hołd oddany profesorowi Wolskiemu. Polecam tę książkę przede wszystkim historykom i badaczom starożytności. Mogą znaleźć tutaj wiele ciekawych informacji i inspiracji. Dla przeciętnego czytelnika teksty zamieszczone w niniejszej pracy mogą być nieco przytrudne, ponieważ są to rozważania dotyczące szczegółów i konkretnych problemów (nawet nie samych wydarzeń). Dlatego wiedza (i to dość rozległa) na temat starożytności może być tutaj bardzo pomocna. Drugim problemem może być oczywiście konieczna znajomość języków, w szczególności angielskiego. Jednak nie zniechęcam, i jeżeli kogoś bardzo interesuje ta tematyka, to polecam z czystym sumieniem. Naprawdę jest to potężna porcja wiedzy.

Plus minus:
Na plus:
+ bardzo wysoka wartość merytoryczna
+ duża różnorodność tematów
+ wśród Autorów grono znakomitych historyków
+ wydanie: twarda oprawa, szyte strony, zakładka, obwoluta, dobry papier
+ znakomite przypisy i bibliografia
+ wklejki z kolorowymi zdjęciami i ryciny
+ hołd oddany wielkiemu historykowi
+ rozsądna cena
+ streszczenia tekstów
Na minus:
- niektóre teksty mogą być zbyt trudne dla przeciętnego czytelnika
- potrzebna znajomość języków (można to traktować też jako plus)

Tytuł: Hortus Historiae. Księga pamiątkowa ku czci profesora Józefa Wolskiego w setną rocznicę urodzin
Autor: Edward Dąbrowa, Maria Dzielska, Maciej Salamon, Sławomir Sprawski (red.)
Wydanie: 2010
Wydawca: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica„
ISBN: 978-83-62261-01-7
Stron: 879
Oprawa: twarda z obwolutą
Cena: ok. 65 zł
Ocena recenzenta: 10/10