„Reichsheer ery Seeckta (1921-1926)” - J. Centek - recenzja

Od pewnego czasu na polskim rynku wydawniczym można dostrzec pewien „boom„ na książki, których tematyka jest związana z dziejami niemieckich sił zbrojnych. Jednakże przeważnie są to prace, które dotyczą głównie okresu Wehrmachtu i II wojny światowej, przy czym często będące literaturą niezbyt ”wysokich lotów”.

Wszelako mało jest prac omawiających czasy II Rzeszy Niemieckiej, czy okresu przejściowego w jej dziejach, jakim były siły zbrojne tzw. Republiki Weimarskiej – Reichsheer. Przedstawienia wycinku jej dziejów podjął się w recenzowanej publikacji Jarosław Centek1.

Autor podzielił swoją książkę na sześć rozdziałów. W pierwszym zaprezentował dzieje armii niemieckiej w okresie przejściowym przed oficjalnym utworzeniem Reichsheer w latach 1918-1920. Drugi poświęcił doktrynom, planom operacyjno-mobilizacyjno oraz taktyce nowych niemieckich sił zbrojnych. W kolejnym ukazał on organizację armii Weimaru na stopie pokojowej i w przypadku wybuchu potencjalnego konfliktu zbrojnego. Następne dwa omawiają uzbrojenie i wyposażenie tej armii. Ostatni rozdział natomiast porusza zagadnienie jej szkolenia oraz wyszkolenia. Każdy z nich zaś został podzielony na podrozdziały i podpunkty, dzięki czemu praca jest czytelna i ułatwia szukanie interesujących czytelnika zagadnień.

Prezentowane opracowanie zostało oparte na pracy doktorskiej Autora obronionej na UMK2 będącej pokłosiem jego zainteresowań armią niemiecką okresu republikańskiego. Na wstępie należą się słowa uznania za przedstawienie tego zagadnienia polskiemu czytelnikowi, który dzięki tej publikacji uzyskuje możliwość poznania wcześniejszych dziejów wojska naszego zachodniego sąsiada po Wielkiej Wojnie i przed okresem Wehrmachtu.

Przechodząc zaś do meritum. Znaczący plus należy się dla Autora za pierwszy rozdział pracy, który stanowi rodzaj wprowadzenia do głównego tematu. Zostały w nim zaprezentowane burzliwe wydarzenia, które wstrząsnęły byłym Cesarstwem oraz udziałem w nich powracającej z frontu zachodniego armii, a także decyzje traktatu wersalskiego dotyczące okrojonego do niespełna 100 tysięcy i prawie, że rozbrojonego wojska. Po nim przechodzi do drobiazgowego ukazania wszystkich zagadnień związanych z powstałą na bazie dawnych formacji cesarskich nowej siły zbrojnej Reichsheer. Robiąc to tak skrupulatnie i dokładnie, że zamieścił nawet informacje o liczbie i rodzajach kuchni polowych.

Największe zainteresowanie Czytelnika (w szczególności osób poszerzających wiedzę na ten temat) powinny zaś wzbudzić rozdziały poświęcone zagadnieniem taktycznym, szkoleniowym itp. Dzieje się tak ze względu na poruszaną przez niego różnorodność zagadnień i kwestii, takich jak: szkolenie kawalerii, zadania wyznaczane pionierom na wypadek rozpoczęcia działań wojennych, czy też stosowanej taktyki w walkach na terenie zabudowanym lub w lesie. Znaczącą pomoc przy lekturze tych części są liczne struktury, schematy i tabele, których część jest przedrukiem tych z epoki, z zamieszczonym tłumaczeniem ich zawartości. Dając mu tym samym możliwość poszerzenia wiedzy z interesującego go działu tematycznego. O których ciężko było coś znaleźć dotychczas w rodzimym języku.

Przy opisywaniu tych i innych zagadnień Autor oparł się na materiałach, które zdobył w czasie kwerend w archiwach niemieckich, a także polskim oraz drukowanych materiałach źródłowych. Których fragmenty zostały umieszczone w tekście głównym. Jest to kolejna zaleta tej książki. Ponadto oparł się na licznej bibliografii, która liczy łącznie dziewięć stron, z których ponad połowa stanowią materiały archiwalne i źródłowe, resztę zaś opracowania w języku niemieckim, polskim, rosyjskim i angielskim.

Jeżeli chodzi o styl prezentowany przez Autora, to jako że jest praca oparta na rozprawie doktorskiej, została napisana językiem stricte naukowym. Może on stanowić pewien problem dla mniej wprawionych czytelników, dla których mnogość liczb, określeń, nazw może być po prostu nużąca. Tu należy wspomnieć o tym, że J. Centek zastosował polską pisownię wojskowych nazw niemieckich, których oryginalne brzmienie zostało umieszczone w nawiasie.

Oprawa edytorska pracy prezentuje się dobrze. W szczególności okładka utrzymana w zielono-fioletowo-szarej kolorystyce robi bardzo pozytywne i zachęcające do lektury wrażenie. Jedynym jej minusem jest jednak wydanie opracowania w miękkiej oprawie, które pomimo dobrej jakości papieru nie gwarantuje jego długiej żywotności.

W monografii zostało umieszczonych kilkadziesiąt ilustracji w skład, których wchodzą również i mapy, których najwięcej zostało zamieszczonych w rozdziale IV i V. Zastrzeżenie można mieć tylko to ich jakości ponieważ niektóre z nich są rozmazane. Podobnie jest z drukiem wewnątrz książki (co dobrze widać na przykładzie przypisów i tabel), który jest jednak czytelny.

Podsumowując. Recenzowane powyżej opracowanie J. Centka jest pracą, która prezentuje bardzo wysoki poziom merytoryczny, będący zarazem pewnym novum na naszym rynku. Ze względu na jej zawartość mogą do niej zajrzeć prawie że wszyscy. Jednakże pewnym „czynnikiem odganiającym” od niej może być naukowy styl Autora, który może być dla wielu nie do przebrnięcia. Pewną rolę może odgrywać również jakość wydania, a także jej cena. Warto jednak zaryzykować i nabyć tę pracę, ponieważ jest naprawdę dobra.

Plus minus:
Na plus:
+ styl Autora
+ wartość merytoryczna
+ bibliografia
+ cytaty z materiałów źródłowych
+ ilustracje (w tym mapy)
+ szeroka gama poruszanych zagadnień i kwestii
+ oprawa edytorska (okładka, papier)
+ wykorzystanie przedruków XIX-wiecznych map
+ schematy, struktury, tabele
+ wykaz skrótów
+ przejrzysty i czytelny podział pracy
Na minus:
- jakość druku i ilustracji
- miękka klejona oprawa
- naukowy styl Autora ogranicza grono jej odbiorców
- cena

Tytuł: Reichsheer ery Seeckta (1921-1926)
Autor: Jarosław Centek
Wydawca: Wydawnictwo Tetragon
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-930318-0-1
Liczba stron: 440
Oprawa: miękka
Cena: ok. 50 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10

1. Rodowity torunianin, rocznik 1980. Absolwent V Liceum Ogólnokształcącego, klasy o profilu ogólnym z rozszerzonym językiem angielskim. W latach 1999-2004 student historii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika. W trakcie studiów pełnił funkcję prezesa studenckiego Koła Naukowego Miłośników Dawnego Oręża i Ubioru Wojskowego. Uczestnik seminarium magisterskiego prof. dra hab. Waldemara Rezmera, poświęconego problematyce najnowszej historii wojskowej. W tym okresie przygotował pracę Generał pułkownik Hans von Seeckt 1866 - 1936, która szybko została wydana i znalazła wielu czytelników. W roku 2004 uczestnik programu „Socrates”, w trakcie którego uczestniczył w zajęciach z zakresu historii wojskowej na Universität Potsdam, prowadzonych przez profesorów Jürgena Angelowa oraz Bernharda Kroenera. W roku 2008 uzyskał stopień doktora, przedstawiając pracę Reichsheer 1921 - 1926. Organizacja, uzbrojenie, umundurowanie i wyszkolenie, przygotowaną pod kierunkiem prof. dra hab. Waldemara Rezmera, która została uznana za wyróżniającą. Notka biograficzna za:http://tetragon.com.pl/autorzy_jcentek.html [dostęp na 17.04.2011] [↩]
2. Autor wspomniał o tym we Wstępie do swojej pracy. J. Centek, Reichsheer ery Seeckta (1921-1926), Warszawa 2010, s. 12. [↩]