„Zarys historii literatury i kultury niemieckiej” - R.D. Kluge, M. Świderska - recenzja

Kultura niemiecka, tak piękna i fascynująca, jest w Polsce stosunkowo mało znana i niedoceniana. Wynika to najczęściej z nieufności Polaków do Niemców, a przede wszystkim z braku rzetelnej wiedzy. W ostatnich dwudziestu latach widać wyraźne zmiany in plus, coraz więcej wiemy o sobie nawzajem, rośnie liczba osób zainteresowanych historią naszego zachodniego sąsiada i vice versa.

W tym kontekście rzetelną wiedzę o kulturze i literaturze niemieckiej przedstawiają Rolf-Dieter Kluge i Małgorzata Świderska w książce Zarys historii literatury i kultury niemieckiej, wydanej w 2010 roku przez Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi.

Na wstępie należy zaznaczyć, iż autorzy pracy odnoszą się nie tylko do kultury samych Niemiec, ale całego obszaru niemieckojęzycznego. Tego typu ujęcie tematu wydaje się trafne i uzasadnione omawianą tematyką. Dodatkowo przemawia za tym fakt, że książka obejmuje całość historii kultury i literatury, od początków po czasy nam współczesne. Ciężko byłoby do średniowiecza odnosić dzisiejsze granice polityczne.

Książka ma charakter podręcznikowy, powstała w wyniku pracy naukowej Rofla-Dietera Kluge, pierwotnie jako pomoc dla studentów. Adresowana jest więc przede wszystkim do „uczniów i studentów dyscyplin humanistycznych„ ale także do ”polskich czytelników, jako przewodnik po literaturze i kulturze krajów obszaru języka niemieckiego.”

Początkowe dwa rozdziały poświęcone zostały początkom kultury niemieckiej i jej rozwojowi w średniowieczu. Dalej omówione zostały poszczególne epoki (renesans, barok, oświecenie). Większą część książki zajmują wiek XIX i XX, tu również szerzej omówiono związki kultury i literatury z filozofią. Przedstawiono także wpływ, jaki wywarły na nią wydarzenia polityczne, szczególnie II wojna światowa.

W pracy, jak wykazano powyżej, stosowano głównie układ chronologiczny, w ramach którego podzielono materiał na kategorie rzeczowe. Niekiedy osobne podrozdziały poświęcone zostały jednej, wybitnej postaci kultury niemieckiej (tak np. rozdział „Oświecenie„ zawiera podrozdziały „Klasycyzm„, „Sentymentalizm„, ”Oświecenie w literaturze” oraz ”Immanuel Kant”). Taki zabieg porządkuje wiedzę w sposób logiczny i łatwy do przyswojenia.

A wiedzy tej jest naprawdę dużo, przede wszystkim wiedzy o twórcach. Na nich i na ich dziełach głównie skupiają się autorzy Ich imiona i nazwiska pisane są pogrubioną czcionką, w nawiasach podano ich niemiecki odpowiednik, a także daty życia twórcy. Tytuły dzieł pisane są kursywą zarówno po polsku jak i po niemiecku (w drugim języku w nawiasie). Ułatwia to szybkie odszukanie nazwiska twórcy i tytułów jego dzieł. Także ważniejsze terminy i nazwy wyszczególnione są czcionką pogrubioną Do tego na końcu każdego rozdziału znajdziemy pytania kontrolne, które systematyzują wiedzę i ułatwiają naukę materiału.

Książka posiada ilustracje, są to głównie wizerunki twórców, rzadziej ich dzieł: obrazów, rzeźb, budynków czy tytułowych kart książek. Niekiedy natrafić możemy na fragmenty wierszy, zawsze podawane po niemiecku i po polsku. Styl autorów jest jasny i zrozumiały, niekiedy schematyczny, co wynika z charakteru książki.

Aparat krytyczny stoi na przyzwoitym poziomie, choć nie jest przesadnie rozbudowany. Przypisów jest niewiele, na końcu znajdziemy indeks nazwisk i spis ilustracji. Bibliografia podzielona została na dwie części. Pierwsza część zawieraj opracowania dotyczące historii kultury i literatury niemieckiej, zarówno polskie jak i niemieckie, druga natomiast odnosi się do poszczególnych rozdziałów i zawiera wybór polskich tłumaczeń dzieł niemieckich omawianych w tychże rozdziałach.

Jednym z celów autorów było przedstawienie materiału „z perspektywy zewnętrznej, w kontekście Zachodu i Wschodu, akcentując związki z kulturą polską”. O ile w kontekście Wschodu udało się ten cel spełnić, o tyle w kontekście Zachodu już nie bardzo, rzadko bowiem spotkamy przykłady recepcji dzieł niemieckich twórców we Francji, Anglii, Włoszech czy innych krajach Zachodu. Bardzo często widzimy zaś, zgodnie z zamiarem autorów, w jaki sposób niemieckie utwory oddziaływały na literaturę polską (choć dużo również odniesień do literatury rosyjskiej).

Jak wcześniej wspomniano, książkę przeznaczono głównie dla uczniów i studentów kierunków humanistycznych, a także dla wszystkich zainteresowanych tematyką. Tak też należałoby ją polecić. Warto również traktować ten podręcznik jak punkt wyjściowy do ogólnego zapoznania się z kulturą niemiecką oraz jako pomoc bibliograficzną.

Podsumowując, Zarys historii literatury i kultury niemieckiej jest książką niezwykle interesującą. Tematyka przedstawiona jest w sposób jasny, zrozumiały i, co nie mniej ważne, ciekawy. Materiał jest logicznie uporządkowany i łatwy do opanowania, choć, ze względu na obszerność, należy poświęcić trochę czasu na jego przyswojenie. Warto jednak sięgnąć do tej książki także bez zamiaru nauczenia się całego materiału, a tylko jako ogólne zapoznanie się z fascynującą kulturą niemiecką.

Plus minus:
Na plus:
+ zwięzłość
+ liczne zabiegi ułatwiające naukę materiału (pogrubienia, kursywy, pytania kontrolne)
+ logiczne uporządkowanie
+ ilustracje
+ imiona, nazwiska i tytuły dzieł w dwóch językach
Na minus:
- czasami nieco nudny, schematyczny styl podręcznika

Tytuł: Zarys historii literatury i kultury niemieckiej
Autor: Rolf-Dieter Kluge, Małgorzata Świderska
Wydanie: 2010
Wydawca: Wydawnictwo Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi
ISBN/EAN: 978–83–7405-488-1
Stron: 231
Oprawa: miękka
Cena: ok. 35 zł
Ocena recenzenta: 9/10