„Wojna domowa w Rzymie w latach 193-197” - D. Janiszewska - recenzja

Ostatnio na rodzimym rynku można dostrzec powolny, ale systematyczny wzrost liczby prac poświęconych dziejom antycznym autorstwa zarówno rodzimych jak i zagranicznych autorów. Dominuje wśród nich jednak zdecydowanie mała różnorodność tematyczna, która skupia się tylko na kilku wybranych aspektach z dziejów Grecji klasycznej czy Republiki. Jednym z wyjątków od tej reguły jest recenzowana książka Darii Janiszewskiej1, prezentująca końcowy okres pryncypatu.

Autorka podzieliła swoją pracę na pięć rozdziałów. W pierwszym, na podstawie dostępnych źródeł, przedstawia przyczyny oraz przebieg wydarzeń wojny „czterech cesarzy”. Drugi, ukazuje zaplecze polityczno-militarne każdej ze stron konfliktu. Trzeci omawia skutki zwycięstwa w tym starciu Septymiusza Sewera, ukazując je na przykładzie różnych stron zaangażowanych i związanych pośrednio z toczonymi walkami. Następny prezentacje stosowaną przez przeciwników propagandę oraz kreowanego przez nią ich własnego wizerunku. Ostatni rozdział opisuje sytuację po zakończeniu wojny rozpatrywaną m.in. pod kątem stosunku senatu do nowej władzy czy roli armii. Każdy z nich został zaś podzielony na podrozdziały, dzięki czemu praca jest przejrzysta i przyjazna czytelnikowi.

Przejdę teraz do zaprezentowania plusów tej publikacji. Pierwszy należy się autorce – D. Janiszewskiej, za poruszenie w książce tematyki wojen domowych z końcowego okresu pryncypatu, które nie doczekały się dotąd żadnego rodzimego opracowania. Następny należy się za wykorzystany przez nią materiał źródłowy, reprezentowany nie tylko przez pisma antyczne, ale również zabytki epigrafiki, numizmatyki, budowli oraz rzeźb, które Autorka podała bardzo szczegółowej analizie. Dzięki czemu czytelnik ma możliwość zapoznania się z wydarzeniami nie tylko z perspektywy ówczesnych pisarzy, ale również sztuki. Kolejnym jest to, że przedstawiła ona przebieg wydarzeń z punktu widzenia każdej strony konfliktu (a nie tylko jego zwycięzcy – Septymiusza Sewera), które prezentuje na przykładzie różnych jego aspektów takich jak propaganda, stosunek armii czy senatu. Duże zainteresowanie powinny wzbudzić szczególnie wspomniane wyżej dwa pierwsze z nich, którym D. Janiszewska poświęciła znaczną część swojej pracy. Styl prezentowany przez Autorkę jest klarowny i przyjemny w odbiorze. Może on być jednak uznany przez niektórych mniej wprawionych czytelników, za zbyt naukowy, a tym samym za trudny w odbiorze.

Przechodząc zaś do minusów. Po lekturze opracowania czytelnik może poczuć wobec niej lekki niedosyt, spowodowany tym, że praca pomimo samookreślającego jej tytułu tylko w nieznacznym stopniu skupia się na aspektach wojskowych. W pracy znajdują się oczywiście opisy prezentujące możliwości militarne walczących stron, a także opisy bitew. Stanowią one jednak niewielką jej część, a poza tym Autorka przedstawiła ich przebieg przede wszystkim na podstawie źródeł, nie próbując podjąć się jakichś większych prób rekonstrukcji ich przebiegu. Kolejnym jest zbytnie skupienie się na aspektach propagandowych wykorzystywanych przez walczących, które mogą nie znaleźć uznania pośród tych, którzy oczekiwali bardziej szczegółowego uwypuklenia kwestii związanych czysto z historią wojskowości.

Bibliografia pracy zajmuj siedemnaście stron, wśród których oprócz edycji tekstów i materiałów źródłowych, znajdują się opracowania w języku polskim, francuskim, włoskim, niemieckim i angielskim. Stanowiąc doskonałą skarbnicę literatury umożliwiając tym samym bardziej żądnemu wiedzy czytelnikowi poszerzenia swojej wiedzy nad tym zagadnieniem.

Oprawa edytorska książki przedstawia się bardzo dobrze. Ładnie prezentuje się okładka, na której w różnych odcieniach brązu, zostały umieszczone podobizny głównych bohaterów książki (Septymiusz Sewer podwójnie, gdyż to jego twarz „spogląda” na czytelnika z okładki). Za jedyny mankament należy uznać formę wydania książki w miękkiej oprawie, która pomimo starannego wykonania, nie gwarantuje jej długiej żywotności. Na szatę graficzną publikacji składa się szesnaście stron na których możemy zobaczyć fotografie monet, rzeźb oraz budowli, które z jednej strony są oryginalne i ciekawym pomysłem wzbogacającym opracowanie. Jednakże przede wszystkim dają możliwość zapoznania się czytelnikowi z metodami stosowanej wówczas w propagandzie oraz sztuce. Ponadto dodana została jedna porządnie wykonana mapa ogólna Imperium Romanum.

Podsumowując. Książka Darii Janiszewskiej jest na pewno warta polecenia, jednakże nie dla wszystkich. Na pewno będą z niej zadowoleni ci, którzy interesują się zastosowaniem źródeł archeologicznych w pracach badawczych z historii, czego sama monografia jest dobrym przykładem. Kolejną grupą odbiorców są miłośnicy historii Rzymu, którzy mają sposobność zapoznania się z prezentacją mało znanego fragmentu jego dziejów. A także ci, którzy zajmują się historią sztuki oraz dziejami propagandy na przełomie dziejów. Najmniej zadowoleni będą militaryści, którzy mogą poczuć się zawiedzeni tym, że Autorka poświęciła niewiele miejsca tej kwestii.

Plus minus:
Na plus:
+ styl autorki
+ wartość merytoryczna
+ prezentacja przebiegu wydarzeń z perspektywy każdej walczącej strony pod różnymi jej aspektami
+ rozdział poświęcony propagandzie
+ bibliografia
+ tematyka
+ bogata baza źródłowa wykorzystana przez autorkę
+ kalendarium, indeks osobowy, tabela legionów uczestniczących w konflikcie
+ wkładka ilustracyjna
+ oprawa edytorska (okładka i papier)
+ struktura pracy (podział na rozdziały i podrozdziały
Na minus:
- autorka tylko w nieznacznym stopniu skupia się na kwestiach strice militarnych
- literówki i drobne wpadki redakcji
- miękka oprawa

Tytuł: Wojna domowa w Rzymie w latach 193-197
Autor: Daria Janiszewska
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-7177-690-8
Liczba stron: 231
Oprawa: miękka
Cena: ok. 30 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10

1. Pracownik Zakładu Archeologii i Historii Starożytnej na Uniwersytecie Zielonogórskim. Stypendystka Fundacji Lanckorońskich z Brzezia (Rzym 2005). W 2007 roku otrzymała stypendium rządu włoskiego. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na dziejach cesarstwa rzymskiego, historii wojskowości grecko-rzymskiej oraz zagadnieniami zamachów stanu i problematyką związaną z damnatio memoriae. Notka biograficzna oparta na: http://www.ih.uz.zgora.pl/o/zahs_pl.html [dostęp na 22.05.2011] [↩]