„Opracowanie i opis archiwaliów. Podręcznik akademicki” - H. Robótka - recenzja

W 2010 roku nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu ukazał się podręcznik akademicki Opracowanie i opis archiwaliów autorstwa Haliny Robótki. Jest to obecnie najnowszy podręcznik z zakresu archiwistyki, próbujący pogodzić stare z nowym, czyli tradycyjną metodę opracowywania archiwaliów z metodą nowoczesną – komputerową.

Halina Robótka jest jednym z czołowych znawców problematyki archiwalnej. Obecnie pracuje w Instytucie Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, jest także członkiem wielu stowarzyszeń i ciał kolegialnych m.in. Polskiego Towarzystwa Historyków oraz Rady Archiwalnej przy Naczelnym Dyrektorze Archiwów Państwowych. Spod jej pióra wyszło wiele prac z zakresu archiwistyki takich jak Archiwistyka(współautorka, Warszawa 1989) i Wprowadzenie do archiwistyki(Toruń 2002), oraz wiele artykułów w prasie naukowej.

Opracowanie i opis archiwaliów nie odnosi się do całości metodyki archiwalnej, lecz tylko do pewnego jej wycinka. Podręcznik składa się z czterech części. Wstęp oraz pierwsza część („Zagadnienia ogólne”) stanowią krótkie wprowadzenie do omawianej tematyki. Autorka omawia pokrótce wpływ informatyzacji na funkcjonowanie archiwów oraz podaje ogólne zasady rządzące opracowaniem archiwaliów. Opracowaniu za pomocą metody tradycyjnej poświęcona jest część druga książki. W jej skład wchodzą takie zagadnienia jak studia wstępne czy brakowanie materiałów archiwalnych (skądinąd temat bardzo kontrowersyjny, wokół którego toczą się nieustanne spory między historykami a archiwistami). Opracowanie komputerowe omawia autorka w części trzeciej, dokonuje tu także szczegółowego omówienia dziejów komputeryzacji archiwów. Niezwykle ważny jest rozdział poświęcony standardom opisu archiwalnego. Robótka w sposób jasny i uporządkowany dokonuje charakterystyki najważniejszych standardów, wraz z ich historią i obecnym wykorzystaniem w Polsce i na świecie. Porównuje także standardy polskie z międzynarodowymi.

Część czwartą książki stanowi podręczny słownik archiwalny. Spełnia on dwojaką funkcję – z jednej strony objaśnia podstawowe pojęcia z zakresu archiwistyki, z drugiej pokazuje konkretnie, co autorka miała na myśli stosując w książce dane pojęcie. Wynika to stąd, iż niektóre pojęcia są różnie rozumiane, w węższym lub szerszym kontekście, w zależności od badacza/archiwisty. Umieszczenie słownika w książce sprawia, iż przekaz jest jasny i precyzyjny.

Praca Haliny Robótki zawiera także aneks, na który składają się rozporządzenia oraz okólniki Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. Wśród nich znajdziemy m.in. wzór przykładowej karty inwentarzowej, odnoszącej się do jednej jednostki archiwalnej (najczęściej jednej teczki). Należy w tym miejscu przypomnieć, że metodykę archiwalną określają nie tylko badania naukowe i metody wytworzone w trakcie pracy z archiwaliami, ale także przepisy prawne, w tym rozporządzenia Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych (oprócz tego także uchwały, ustawy, rozporządzenia ministrów i in.).

Na końcu każdego rozdziału podana została literatura uzupełniająca, tak pozycje książkowe jak i artykuły naukowe. Przypisów jest niewiele, odnośniki zawarte są w nawiasach w tekście.

Książka jest podręcznikiem akademickim, stąd odnaleźć można w niej wiele dodatków ułatwiających naukę. Są to zarówno pytania kontrolne oraz krótkie notki na marginesach, jak i pogrubienia wyrazów w tekście. Dobrym zabiegiem było również wydzielenie w ramki ważniejszych definicji i pojęć, które po przeczytaniu podręcznika znać należy. Do tego dochodzą liczne schematy, tabele (w tym tabele porównawcze), ilustracje archiwaliów wraz z objaśnieniami poszczególnych napisów na nich widniejących.

Autorka w swej książce nie ogranicza się tylko do archiwistyki polskiej. Umieszcza ją w kontekście międzynarodowym, z którym tak przecież nauka ta jest związana. Stąd także tytuł książki, tytuły rozdziałów oraz niektóre pojęcia w słowniku przetłumaczono na język angielski. Niestety w tłumaczenie tytułów rozdziałów w spisie treści wkradło się wiele rażących literówek.

Jak czytamy we wstępie podręcznik „adresowany jest przede wszystkim do osób studiujących kierunek archiwistyka i zarządzanie dokumentacją na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu” ‚ale także do archiwistów i wszystkich osób, które mają do czynienia z archiwistyką czy zarządzaniem dokumentacją. Tak też należałoby tę książkę polecić, choć z pewnością będzie ona pomocna studentom historii, realizującym specjalizację archiwalną. Dla osoby nie mającej podstawowej wiedzy o temacie może on wydać się niezrozumiały i trudny w odbiorze.

Książka napisana jest w niezwykle przemyślany sposób, nie ma tam właściwie rzeczy niepotrzebnych. Autorka wyraża się jasno i precyzyjnie, styl jest przystępny i nie nastręcza trudności zarówno w czytaniu książki jak i utrwalaniu pamięciowemu materiału.

Reasumując, podręcznik Haliny Robótki jest pozycją niezwykle pożyteczną, łączącą w sobie tradycję z nowoczesnością. Napisany bardzo konkretnie, przez wybitną znawczynię omawianej tematyki, stanowi niezwykle cenną syntezę wiedzy w zakresie opracowania i opisu archiwaliów. Pozostaje mieć nadzieję, iż autorka nie zaniecha tworzenia kolejnych, tak dobrych i wartościowych studiów.

Plus minus:
Na plus:
+ tytuł książki i tytuły rozdziałów w języku angielskim
+ podręczny słownik archiwalny
+ spisy załączników, rysunków, tabel oraz aneks
+ pytania kontrolne i inne elementy ułatwiające naukę
+ logiczny i uporządkowany układ książki
+ jasny styl autorki
Na minus:
- literówki w angielskim tłumaczeniu tytułów występujące w spisie treści

Tytuł: Opracowanie i opis archiwaliów. Podręcznik akademicki
Autor: Halina Robótka
Wydanie: 2010
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
ISBN/EAN: 978-83-231-2505-1
Stron: 325
Oprawa: miękka
Cena: ok. 35 zł
Ocena recenzenta: 9/10