„Pluton Pancerny Batalionu „Zośka”...” - A. Wyganowska-Eriksson - recenzja

Całkiem niedawno obchodziliśmy 67 rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. Była to dla mnie doskonała okazja, by zapoznać się nieco szerzej z pewnym epizodem walk powstańczych. Szczególnie zainteresowała mnie kwestia udziału w walkach naszego Plutonu Pancernego...

Autorka recenzowanej tutaj książki w czasie Powstania położyła duże zasługi jako łączniczka. Przed wcieleniem do Plutonu Pancernego Batalionu „Zośka” służyła m.in w oddziałach baonu „Czata 49”. Za swoją służbę została dwukrotnie odznaczona Krzyżem Walecznych, przechodząc cały szlak bojowy od Woli, aż po Śródmieście.

Anna Wyganowska-Eriksson w swej pracy postanowiła przybliżyć szerzej Czytelnikom historię utworzenia oraz szlak bojowy powstańczych „pancerniaków” prawie, że dzień po dniu. Jak pisze we wstępie:

„Pluton Pancerny Batalionu „Zośka” Zgrupowania „Radosław” został utworzony dopiero w czasie Powstania Warszawskiego, po zdobyciu czołgów na Woli. (...) W przeciwieństwie do okupacyjnych oddziałów Batalionu „Zośka” żołnierze Plutonu Pancernego poznawali się dopiero podczas walk Powstania Warszawskiego. Tłumaczy to brak bliższych wiadomości o tym zespole. (...) Możliwość pisania całej prawdy, wypaczonej uprzednio przez propagandę komunistyczną, dodała chęci podzielenia się naszymi przeżyciami z czytelnikiem. (...) Winni jesteśmy obiektywnej historii”1.

Tym samym Autorka na kartach książki przekazuje nam szereg informacji i relacji z przebiegu walk ‚w których uczestniczył Pluton Pancerny, ale to nie wszystko. Pisze także o tym jak niemieckie „Panthery” znalazły się w naszym władaniu i jakiego rodzaju zadania im przydzielano. Warto również odnotować fakt, że Autorka poświęciła miejsce także na przybliżenie Czytelnikowi codziennej służby, która miała miejsce przy czołgach. Zwraca uwagę na takie aspekty jak: dowództwo, umundurowanie, zaopatrzenie w paliwo i amunicję, a także szkolenie załogi. W dalszej części pracy zaś prezentuje Czytelnikowi szlak bojowy Plutonu Pancernego (już po stracie broni pancernej), który wiódł poprzez: Wolę, Stare Miasto, Czerniaków Mokotów, aż po kapitulację w Śródmieściu.

Niewątpliwym atutem pracy jest wykorzystanie szeregu (w tym wielu pochodzących z prywatnych zbiorów) wspomnień, które Autorka zgrabnie wplotła w całość historii. Znajdziemy tu nie tylko relacje wyższych oficerów sztabowych, ale także oficerów liniowych, a przede wszystkim zaś wiele wspomnień i zapisków z codziennych walk prowadzonych przez szeregowych żołnierzy. Daje to Czytelnikowi możliwość poznania dziejów powstania z wielu różnych stron. Co do samych relacji, które przytacza Autorka są one niekiedy bardzo dramatyczne i dają z pewnością Nam współczesnym jakieś wyobrażenie tamtych krwawych walk.

Książka pomimo, że styl pisarski Autorki nie jest tak „lotny” jak choćby w przypadku wspomnień Zbigniewa Blichewicza „Szczerby”, z pewnością nie znuży Czytelnika. W wielu momentach zaś zaskoczy na pewno rzetelnością opisów i jak najbardziej wiarygodnym odtworzeniem faktów. Ponadto dobrym pomysłem okazało się opisanie późniejszych losów członków Plutonu Pancernego po zakończeniu wojny. Przybliża to moim zdaniem bardzo uczestników tamtych wydarzeń.

Duży plus należy się także za stworzenie tabelki, która zawiera wykaz wszystkich żołnierzy walczących w szeregach owego oddziału. Nie można pominąć też szeregu zeskanowanych archiwalnych dokumentów z czasów Powstania. Możliwość przyjrzenia się choćby skanom meldunków sytuacyjnych, których prawdopodobnie w innym przypadku nigdy nie ujrzelibyśmy na oczy daje sporo satysfakcji.

Książka niestety nie ustrzegła się paru uchybień. W pierwszej kolejności, nieco drażni moim zdaniem brak indeksu nazw ulic czy może szerzej nazw geograficznych. Wprawdzie istnieje indeks nazwisk, ale tym samym z braku wyżej wspomnianego tworzy on jakby nie pełną całość. Tym samym, jeśli Czytelnik zainteresowany zmaganiami mającymi miejsce na konkretnej ulicy będzie niejako zmuszony do przewertowania stron danego rozdziału. Chociaż to już II wydanie nadal nie udało się ustrzec wydawcy i Autorce od literówek, które pojawiają się w pracy. Wprawdzie jest ich nie wiele, ale wprawne oko wyłapie trochę błędów w zapisie. Zdarzyło mi się również odnaleźć w tekście dwa razy powtórzenie tego samego fragmentu. Z czego to wynika? Doprawdy nie wiem.

Wprawdzie Czytelnik otrzymuje trzy mapki obrazujące miejsca, w których toczył boje Pluton Pancerny, ale ilość ich i ogólnikowość pozostawia pewien niedosyt.

Od strony technicznej książka przedstawia się dobrze, co zresztą jest charakterystyczne dla publikacji spod znaku Finny. Twarda okładka i klejono-szyta całość zapewniają trwałość pracy. Tradycyjnie już użyto, jak i w przypadku kilku innych prac „grubego” papieru. Tym samym, dzięki zastosowaniu tego rodzaju materiału do druku, kartki wcale się nie zaginają. Książka po przeczytaniu nie nosi wręcz żadnych śladów użycia. Ponadto „Pluton pancerny...” zawiera także jedną dużą wkładkę ze: zdjęciami, mapami, komputerowymi rekonstrukcjami powstańczych czołgów czy też wycinkami z ówczesnej prasy.

Komu, więc polecić tę książkę? „Pluton pancerny...” to pozycja, która powinna znaleźć się moim zdaniem w biblioteczce każdej osoby, która choć trochę interesuje się historią Powstania Warszawskiego. Książka dzięki szerokiemu spektrum relacji w niej zawartych otwiera przed Czytelnikiem niezwykłe możliwości zapoznania się z ówczesnymi wydarzeniami. Ponadto warto, by po tę pozycję sięgnął każdy kto ma tylko ochotę dowiedzieć się czegoś więcej o samych powstańcach, bo tak samo jak my byli ludźmi z krwi i kości.

Plus minus:
Plus:
+ pierwsza tak szeroka monografia poświęcona dziejom Plutonu Pancernego
+ wykorzystanie szeregu niepublikowanych wcześniej wspomnień i relacji
+ solidne wydanie książki
+ aneks zawierający skany szkiców, meldunków, listów
+ obiektywizm
Minus:
- nieliczne literówki
- brak indeksu nazw miejscowych

Tytuł: Pluton Pancerny Batalionu „Zośka” w Powstaniu Warszawskim
Autor: Anna Wyganowska-Eriksson
Wydawca: Oficyna wydawnicza Finna
Data wydania: 2010 (wyd. II)
ISBN/EAN: 978-83-89929-10-5
Liczba stron: 480
Cena: od około 27 zł do ok. 48 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. A. Wyganowska-Eriksson, Pluton Pancerny Batalionu „Zośka” w Powstaniu Warszawskim, Gdańsk 2010, s. 11 [↩]