„Cheroneja” – J. Rzepka – recenzja

W wydawanej przez wydawnictwo Attyka serii Ars Belli pojawiła się po długim okresie oczekiwania Cheroneja Jacka Rzepki1. Jedna z najbardziej oczekiwanych pozycji na polskim rynku książki antycznej. Przede wszystkim dlatego, że jest pierwszą rodzimą monografią tejże znanej i ważnej starożytnej batalii.

Opracowanie zostało podzielone przez Autora na osiem rozdziałów. W pierwszym dokonał on analizy i przedstawienia dostępnych do badań nad batalią źródeł. Drugi stanowi przedstawienie sytuacji panującej w Grecji i Macedonii w wieku IV p.n.e. Trzeci przedstawia ówczesną wojskowość grecką i macedońską. Następny ukazuje przyczyny wybuchu wojny pomiędzy królestwem Makedonów, a państwami greckimi. Kolejne dwa opisują tytułową bitwę oraz powstałą po niej sytuację geopolityczną. Przedostatni omawia Przymierze Hellenów. Ostatni zaś stanowi podsumowanie całości opracowania. Wszystkie zaś zostały podzielone na podrozdziały ułatwiając tym samym czytelnikowi poruszanie się po niej.

Jak już zostało wspomniane wyżej, jest to pierwsze rodzime opracowanie tej bitwy w naszym języku. Za to też należy się Autorowi szczególna pochwała. Ponieważ jeżeli chodzi o kwestię macedońską, to dominowały u nas głównie publikacje dotyczące okresu panowania Aleksandra Wielkiego. W tym zaś wypadku otrzymujemy pracę, która dotyczy głównie Macedonii Filipa II Macedońskiego.

Wnikliwy czytelnik po zobaczeniu spisu treści dojdzie do słusznego wniosku, że nie jest to pełny opis batalii cheronejskiej. Co jest w zasadzie zaletą tej książki, a nie jej wadą. Dzięki temu czytelnik otrzymuje duży zasób wiedzy o Grecji i Macedonii w tym okresie. Umożliwia mu to tym samym zrozumienie panującej w nich sytuacji oraz przyczyn wybuchu konfliktu.

Poza szeroko przedstawionymi kwestiami politycznymi J. Rzepka skupił się również na głównym wątku książki – tytułowym starciu. Przed jego przedstawieniem Autor omówił pokrótce wojskowość grecką i macedońską. Przy greckiej znaczną uwagę skupił na reformach, które się w nich odbywały w tym na słynnej - Ifikratesa. Przy macedońskiej armii ze względu na małą ilość źródeł do opisu armii Filipa II mamy wiele nawiązań do wojsk jego następcy – Aleksandra Wielkiego. Zwracając przy tym uwagę również na reformy dokonane przez samego Filipa.

Co do opisu samej batalii to jest on bardzo krótki (s. 122-126), ale treściwy. Jest on o tyle warty uwagi, że stanowi on próbę jej rekonstrukcji przez Autora, różniącą się od tej dotychczasowo znanej. Praca została napisana jako książka popularna, a więc w porównaniu z pierwszą pracą Autora2 czytelnik ma do czynienia z opracowaniem przyjemniejszym w lekturze. W szczególności, że J. Rzepka często odnosi się do źródeł zarówno pisanych, jak i epigraficznych, tłumaczonych w niej na język polski, a nie jak dotychczas w wersji dwujęzycznej bądź bez wersji polskiej. Ułatwiając mu tym samym znacząco lekturę i odbiór pracy. Będąc przy źródłach należy podkreślić również to, że J. Rzepka wykorzystał maksymalnie dostępne materiały, które jak podkreśla w I rozdziale są bardzo nieliczne i skąpe w swoim opisie.

Bibliografia opracowania składa się z dziewięciu stron bibliografii, na którą składają się źródła, zbiory inskrypcji oraz opracowania w języku polskim, francuskim, angielskim, niemieckim i włoskim. Stanowiąc tym samym dobrą bazę dla potencjalnie zainteresowane czytelnika do przeprowadzenia własnych kwerend bibliotecznych.

Nieodłączną i charakterystyczną częścią wydawnictw oficyny Attyka jest jego oprawa i szata graficzna, która od zawsze stoi na bardzo wysokim poziomie. Otrzymujemy bowiem opracowanie na dobrym papierze, w twardej oprawie, klejono szytej koloru zielonego z wazą na okładce. Będącym charakterystycznym elementem wszystkich prac dotyczących antyku tego wydawnictwa. Uzupełnianym dodatkowo przez trzy wkładki współczesnych zdjęć z obszaru Grecji i Macedonii, ukazujących opisane w niej miejsca i nie tylko (występują bowiem również rzeźby i monety). Do których dołączono cztery starannie wykonane mapy. Dwie ogólne oraz dwie bitwy, z których jedna ukazuje rekonstrukcję bitwy wg J. Rzepki.

Do monografii dołączono również cztery załączniki. Wśród nich znajdują się m.in. omówienie kalendarza i chronologii oraz opis batalii dostępnych źródłach antycznych.

Konkludując. Prezentowana książka przedstawia bardzo wysoki poziom zarówno merytoryczny, jak i sztuki edytorskiej. Łączy zarówno przyjemne z wizualnym. Co w połączeniu z bardzo dobrym stylem sprawia, że książka może być przeznaczona dla każdego. Niekoniecznie specjalisty, a bardziej miłośnika zarówno historii, jak i wojskowości antycznej.

Plus minus:
Na plus:
+ styl autora
+ wartość merytoryczna
+ tematyka
+ oprawa edytorska (okładka, papier)
+ wkładki ilustracyjne
+ cytaty z materiałów źródłowych
+ pierwsza w rodzimym języku praca o bitwie pod Cheroneją
+ autor dokonuje w prace własnej rekonstrukcji tytułowej batalii
+ indeksy osób i nazw geograficznych
+ aneksy
Na minus:
- nie zauważyłem żadnych godnych uwagi

Tytuł: Cheroneja
Autor: Jacek Rzepka
Wydawca: Wydawnictwo ATTYKA
Data wydania: 2011
ISBN/EAN: 978-83-894-8745-2
Liczba stron: 216
Oprawa: twarda
Cena: ok. 46 zł
Ocena recenzenta: 10/10

1. Rocznik 1972, adiunkt w Instytucie Historii Uniwersytetu Warszawskiego, specjalność - historia starożytna. Stypendysta m. in. Uniwersytetu Wiedeńskiego, British Epigraphy Society,  Fundacji Lanckorońskich z Brzezia. Członek Irlandzkiego Instytutu Studiów Helleńskich w Atenach, członek honorowy Instytutu Studiów Klasycznych i Orientalnych w Walencji. Laureat Junior Scholar Award 2006 „Citta di Crotone” przyznawanej przez Europejski Komitet Historii Sportu. Notka biograficzna o Autorze za: http://www.wanax.pl/index.php?p868,cheroneja [dostęp na 17.09.2011] [↩]
2.  Monarchia macedońska. Zgromadzenie i obywatelstwo u schyłku epoki klasycznej i w okresie hellenistycznym, Warszawa 2006. [↩]