„Rosja w propagandzie niemieckiej podczas Pierwszej Wojny Światowej...” - P. Brudek - recenzja

Niezwykle zajmujące wycinkowe studium na temat propagandy niemieckiej podczas I Wojny Światowej. Doskonała praca, która niezbędna jest tym wszystkim, którzy interesują się propagandą III Rzeszy. Tutaj otrzymujemy bowiem wzgląd w źródła stereotypów o Rosjanach oraz jego ewolucji. Książka jest studium przypadku i operuje na konkretnym przypadku wydawanej w Warszawie gazety dla Niemców, co tylko podnosi jej walor.

Na rynku funkcjonuje kilka ciekawych prac dotyczących propagandy - są to oczywiście prace E.C. Króla1, jak i Dmitrówa2. W tej chwile pozycje obowiązkowe dla tych, którzy zajmują się odrobinę więcej tym aspektem funkcjonowania III Rzeszy. Dla mnie z kolei prezentowana praca jest kapitalnym uzupełnieniem i spojrzeniem wstecz - dzięki któremu otrzymujemy dość precyzyjny obraz, jak ewoluował w Niemczech stereotyp na temat wschodniego sąsiada. Nie był on wbrew pozorom od początku jednoznaczny, ani nacechowany aż tak silnymi negatywnymi emocjami jak później. Dowiemy się też jak ewoluował stereotyp dotyczący… Żydów ze wschodu. Dla mnie jest to jedna z największych niespodzianek, jaką znalazłem w książce (mimo, że podana mimochodem).

Książka jest swoistym rodzajem studium przypadku. Autor od razu zaznacza, że nie kreśli obrazu całościowego, nie próbuje (wbrew pozorom) budować obrazu całej konstrukcji propagandy i wizerunku Rosjan podczas Pierwsze Wojny Światowej. Zwłaszcza, że tutaj mamy do czynienia raczej z „propagandą na temat Rosjan w oczach ‚wschodnich Niemców’”. Trzeba bowiem też pamiętać, że w samej Rzeszy w tym czasie, zdecydowanie ważniejszy jednak był Front Zachodni.

W zamian Autor opiera się na zasadniczo jednym źródle, jaką jest wydawana w tym czasie w Warszawie Deutsche Warschauer Zeitung. Otrzymujemy krytyczną analizę źródła (wraz z porównaniem do analogicznych periodyków wydawanych w tym czasie, na okupowanym przez II Rzeszę wschodzie), potem zaś dogłębną analizę tak szerokiego spektrum czynników, jak używany język, budowany obraz oraz przede wszystkim ewolucje tego obrazu. Książka przy okazji jest ciekawym spojrzeniem na społeczeństwo Warszawy okresu wojennej okupacji. Od razu trzeba zaznaczyć, że książka koncentruje się na temacie, co oznacza, że nie analizuje np. stosunku Niemców do Polaków - robi to tylko w kontekście propagandy względem Rosji (potem bolszewików).

Jedyne czego mi istotnie brakuje to głębsza analiza okresu po rewolucji lutowej. Tutaj mam wrażenie, że praca zrobiła się nieco zbyt powierzchowna, aczkolwiek wynika to z generalnego chaosu, jaki zapanował na wschodzie, a tym samym i w propagandzie oraz wizerunku w niej Rosjan. Można by jednak pokusić się tutaj na dogłębniejsze zbadanie tematu. Co ciekawe w tym okresie bolszewicy wcale nie są wybijająca się w propagandzie frakcją, co najlepiej ukazuje głębokość zamieszania wśród różnych stronnictw, które w tym czasie walczyły w Rosji. Szkoda, że książka jest nagle ucięta, brakuje mi jakiegoś zamknięcia tego obrazu. Od razu zaznaczę, że książka ma podsumowanie, wnioski. Niemniej mam wrażenie, jakby była de facto ucinana najpóźniej w okolicach lata 1918 r. (jeśli nie pokoju brzeskiego). Jest to jednak w swojej masie niewielka wada książki, która jest niezwykle użytecznym kompendium na temat języka propagandy w prasie niemieckiej okresu Wielkiej Wojny. Mogę ją polecić wszystkim zainteresowanym.

Na koniec kilka słów o wydaniu. Twarda okładka, dobry papier, interesujące zdjęcia oraz już mocno zapomniane - kawałek materiału w środku, zszyty z książką, mogący służyć za użyteczną zakładkę, która na pewno nie wypadnie.

Plus minus
Na plus:
+ tematyka, pomijana w głównym nurcie
+ wielowątkowość badania tematu
+ dyscyplina Autora w wywodzie
Na minus:
- mimo wszystko wąski zakres książki - de facto studium przypadku

Tytuł: Rosja w propagandzie niemieckiej podczas Pierwszej Wojny Światowej w świetle Deutsche Warschauer Zeitung
Autor: Paweł Brudek
Wydanie: 2010
Wydawca: Neriton
ISBN: 9788375431650
Stron: 328
Oprawa: twarda
Cena: ok. 40 zł
Ocena recenzenta: 9/10

1. Jest to książka Propaganda i indoktrynacja narodowego socjalizmu w Niemczech jak i Polska i Polacy w propagandzie narodowego socjalizmu. [↩]
2. Dmitrów Obraz Rosji i Rosjan w propagandzie narodowych socjalistów 1933-1945. [↩]