„Ewa Braun. Na dworze Hitlera” – H.B. Görtemaker – recenzja

Nakładem Wydawnictwa Literackiego, tuż przed końcem roku 2011, otrzymaliśmy do rąk pracę Heike B. Görtemaker, która okazała się prawdziwym bestsellerem u naszych zachodnich sąsiadów. Jest to próba ukazania Ewy Braun nie jako bezwolnej towarzyszki życia Adolfa Hitlera, ale osoby z krwi i kości, mającej własne przekonania i plany.

Autorka książki, absolwentka Wolnego Uniwersytetu w Berlinie (studiowała również na Indiana University Bloomington) jest z wykształcenia historykiem. Recenzowana poniżej praca o Ewie Braun jest jej drugą publikacją i zarazem drugą biografią, po książce o życiu i działalności Margaret Boveri, niemieckiej dziennikarki i pisarki, której kariera zawodowa przypadła na - w znacznej części burzliwe - lata 1933-1975.

Książka opisuje życie Ewy Braun, postaci nadal różnie ocenianej i odbieranej, a najczęściej prezentowanej jedynie na marginesie życia i działalności Adolfa Hitlera. Uczynienie z Ewy Braun głównej postaci tak obszernej pracy to na pewno największy plus. Szczególnie, że Autorka bardzo wnikliwie stara się badać motywy postępowania Ewy Braun, jej wiedzę i osobiste zaangażowanie w kwestiach politycznych. Zrywamy więc z mitem  „potulnej blondynki„, która niczym konkretnym się nie zajmowała, nic nie wiedziała i w żadne sprawy osobiście się nie angażowała. Z pracy Heike Görtemaker wyłania się obraz zupełnie inny. Szczególnie gdy dotrzemy do fragmentów o próbach samobójczych Ewy Braun, które pokazują jak była zdeterminowana by zatrzymać przy sobie wodza Rzeszy. Co istotne wiele miejsca poświęcone zostało na przedstawienie roli, jaką pełniła u boku Hitlera panna Braun. I to w sytuacji gdy nie występowała publicznie i nie brała udziału w oficjalnych uroczystościach czy spotkaniach. A jednak była obecna i na ”wewnętrznym dworze” pełniła jedną z głównych – jeżeli nie główną – rolę.

Bardzo ważny jest także fakt, że Autorka zadała sobie dużo trudu i dogłębnie przeanalizowała wspomnienia osób z najbliższego otoczenia Hitlera, którym dane było przeżyć wojnę. Gdy interpretuje dzienniki takich osób jak np. Speer, Brandt czy Hoffmann naprawdę należy wyrazić uznanie dla jej zdolności do kreślenia szkiców psychologicznych autorów wspomnień oraz motywów jakie nimi kierowały, gdy przedstawiali pewne fakty w taki lub inny sposób.

Nie da się ukryć, że najciekawiej wypadają końcowe fragmenty książki, relacjonujące ostatnie chwile życia Ewy Braun i Hitlera. Szczególnie, gdy Autorka opisuje postępującą paranoję wodza Niemiec i zachowanie Ewy Braun, która wprost podsycała chorobliwą nieufność Hitlera i wykorzystywała ją w prywatnych rozgrywkach – tak jak np. w przypadku jej stosunku do Karla Brandta. Tym większe brawa należą się Autorce, gdyż musiała ona zmagać się albo z brakiem wielu materiałów, które zostały zniszczone lub ukryte, albo też borykać się z interpretacją innych subiektywnych, często mało wiarygodnych źródeł.

Książka oprócz licznych zalet zawiera jednak w mojej opinii pewną wadę. Brakuje szerszego omówienia dalszych losów osób zaliczanych do tego tak dogłębnie przedstawianego dworu. Narracja urywa się bowiem w momencie śmierci Hitlera i Braun jakby z szybkim cięciem szabli, tymczasem dla Czytelnika bardzo interesujące może być co było dalej z „dworem z Obersalzbergu”. Tym bardziej, że ich historie zajmowały bardzo dużo miejsca przez wszystkie karty książki. Ba, w czasie lektury można było mieć momentami wrażenie, że Ewa Braun stanowi tło dla ukazania rywalizacji na dworze Hitlera i specyficznych walk koterii. Mimo, iż wiele dowiemy się w początkowych fragmentach książki na temat rodziny Ewy Braun (a szczególnie jej sióstr) nie poznamy ich dalszych losów.  Dlatego też zakończenie książki w ten sposób pozostawia pewien niedosyt.

Książka wydana została bardzo starannie, z szytym grzbietem, w twardej oprawie. Zawiera 27 ciekawych fotografii z dokładnym podaniem ich źródeł (s. 398). Na końcu pracy znajdziemy indeks nazwisk oraz bibliografię zajmującą siedem stron zapisanych drobnym drukiem. Za minus z pewnością można uznać zamieszczenie przypisów na końcu książki, jest to o tyle istotne, że jest ich prawie tysiąc (zajmują strony 328-390) i bardzo często pojawiają się w tekście. Ciągłe przeskakiwanie między tekstem głównym, a przypisami znacznie więc utrudnia lekturę. Bardzo pozytywnie należy ocenić tłumaczenie Ryszarda Wojnakowskiego, który znakomicie wykonał swoją pracę, szczególnie że często posługuje się ostatnio rzadko wykorzystywanym słownictwem. Także tytuł nadany przez polskie wydawnictwo (oryginał brzmi Eva Braun. Leben mit Hitler) jest bardzo adekwatny do treści książki biorąc pod uwagę, jak mocno Autorka koncentruje się na opisaniu organizacji i życiu dworu, jaki stworzył wokół siebie Adolf Hitler.

Podsumowując zdecydowanie polecam tę książkę. Być może nigdy nie dowiemy się, jaką osobą była tak naprawdę Ewa Braun, ale praca Heike Görtemaker przynajmniej do tej prawdy mocno nas przybliża.

Plus minus:
Na plus:
+ Ewa Braun i najbliższe otoczenie Hitlera na pierwszym planie
+ wartka narracja
+ świetne portrety psychologiczne
Na minus:
- brak szerszego podsumowania na zakończenie książki
- wplatane wątki poboczne momentami sprawiają wrażenie chaosu w narracji

Tytuł: Ewa Braun. Na dworze Hitlera
Autor:  Heike B. Görtemaker
Wydanie: 2011
Wydawca: Wydawnictwo Literackie
ISBN: 978-83-08-04766-8
Stron: 407
Oprawa: twarda
Cena:  49,90 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10