„Fortyfikacje z 1939 roku w Bielsku Białej” – D. Kasprzak, M. Kasprzak – recenzja

Tematyka związana z kampanią polską 1939 roku stanowi bardzo częste pole badań historycznych oraz działań związanych z popularyzacją historii, także w wymiarze lokalnym. Przedmiotem niniejszej recenzji jest pracaFortyfikacje z 1939 roku w Bielsku Białej, która powstała w wyniku umiejętnego połączenia wspomnianych aspektów. Publikacja została wydana jako zeszyt 7 w ramach serii „Spojrzenie” wydawnictwa INFORT.

Twórcy pracy – Dominik Kasprzak i Marcin Kasprzak – to pasjonaci militarnej przeszłości regionu podbeskidzkiego. Są oni także współautorami kilku pozycji m.in. związanych z tematem recenzowanej pracy1, której treść jest ich rozszerzeniem. Opracowanie to stanowi całościowe ujęcie dziejów tytułowych umocnień, dodatkowo zawarto w nim praktyczny przewodnik historyczny. Autorzy działają w ramach Grupy Operacyjnej „Bielsko-Biała”, która propaguje wiedzę dotyczącą fortyfikacji oraz prowadzi działania związane z rewitalizacją umocnień.

Pierwsze części tej popularno-naukowej publikacji – Tło historyczne, Armia „Kraków” pełnią rolę wprowadzającą, nie wnosząc nic nowego do tematu. Jednocześnie trafnie główną uwagę zwrócono na problem polskich fortyfikacji w pasie działań „Armii Kraków” w rejonie ówczesnego Bielska oraz ich wykorzystania w walce.

Właściwy opis pozycji obronnej „Bielsko„ podzielono na dwie części. Szczęśliwie omawiana historia, przede wszystkim zaś technologia budowy polskich schronów, została mocno zindywidualizowana i nie jest jedynie prostym streszczeniem dostępnych publikacji prezentujących ogólnie tą kwestię. Treść wzbogacają urywki wspomnień, m.in. żołnierzy – uczestników przygotowań obronnych na omawianym terenie. Szczególną zaletą są zamieszczone fotografie, w głównej mierze zaś kilka archiwalnych zdjęć prezentujących fortyfikacje pozycji „Bielsko„ z czasów ich ”świetności”.

Godne odnotowania są zauważalne w pracy wnioski wysuwane z inwentaryzacji obiektów dokonanej przez autorów. Czytelnik m.in. na podstawie zamieszczonej tabeli (s. 35) przedstawiającej zróżnicowanie poszczególnych wymiarów i głównych cech 20 zachowanych (z 21 wzniesionych w 1939 r.) schronów, może w przystępny sposób zrozumieć niebagatelną zasadę budowy umocnień, jaką było maksymalne dostosowanie budowli obronnej do warunków bojowych w jakich miała ona funkcjonować, pomimo jasno wytyczonych norm wznoszenia tego typu umocnień, zawartych w instrukcjach saperskich.

Przewodnik po pozycji „Bielsko” zamieszczony w pracy zawiera opisy dwóch tras turystycznych. Szczegółowo scharakteryzowano specyficzne elementy każdego schronu oraz możliwości i wskazówki przydatne w dotarciu do samych obiektów. Lokalizację umocnień w terenie ułatwiają także schematyczne mapki z zaznaczonymi fortyfikacjami oraz współrzędne geograficzne nawigacji GPS.

W publikacji nieco miejsca poświęcono również innym pozycjom obronnym w regionie, m.in. polskim (z 1939 r.) i niemieckim (z 1944 r.). Jest to jedynie krótki zarys w większości omówionych już w literaturze umocnień. Pracę uzupełniono wykazem bibliograficznym, który obejmuje podstawowe materiały źródłowe (archiwalia, wspomnienia) oraz opracowania.

Pozycja nie zawiera większych błędów. Jest poprawna pod względem terminologicznym, za wyjątkiem pojęcia kampania wrześniowa, którego kilkukrotnie użyto. Treść pracy jest przemyślana i łatwa w odbiorze, także dla Czytelników nie posiadających żadnej specjalistycznej wiedzy dotyczącej poruszanej tematyki.

Fortyfikacje z 1939 roku w Bielsku Białej to pozycja godna polecenia, szczególnie mieszkańcom regionu Podbeskidzia i pasjonatom polskich pozycji obronnych wznoszonych głównie w lecie 1939 r. Na średnią cenę publikacji w stosunku do objętości korzystne światło rzuca dobra jakość wydania.

Plus minus:
Na plus:
+ dokładna inwentaryzacja schronów
+ materiał ikonograficzny: archiwalne oraz współczesne fotografie
+ przewodnik historyczny
Na minus:
- nieliczne potknięcia

Tytuł: Fortyfikacje z 1939 roku w Bielsku Białej
Autorzy: Dominik Kasprzak i Marcin Kasprzak
Wydawca: INFORT
Data wydania: 2009
ISBN/EAN: 978-83-61458-01-2
Liczba stron: 64
Oprawa: miękka
Cena: ok. 15-19 zł
Ocena recenzenta: 8.5/10

1. Są to głównie niewielkiej objętości artykuły oraz folder, vide m.in.: D. Kasprzak, M. Kasprzak, J. Przybyło, T. Szczygieł,Polskie fortyfikacje w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2005; idem, Polskie żelbetowe schrony polowe – Armia „Kraków„ – Grupa Operacyjna ”Bielsko”, cz. 1. Pozycja „Bielsko”, Forteca, 2003, nr 3, s. 23-25. [↩]