„Irlandia średniowieczna (400-1200)” – D. O’Croinin – recenzja

Patrząc wstecz na historię Irlandii, w kontekście współczesnych doświadczeń polskich imigrantów, Zielona Wyspa przestała jawić się nam jako tajemniczy i odległy ląd, który tylko z bliskości swego położenia – u wybrzeży Europy – należy do tego samego kręgu kulturowego. Dziś Irlandia dla przeciętnego czytelnika obdarta została z legend  o celtach i życiu św. Patryka, a współczesny dyskurs na temat jej przeszłości zastąpiła dyskusja na temat możliwości swobodnej i legalnej pracy w tym państwie...

Tym bardziej znaczące wydaje się polskie – po 15 latach od pierwszego i jedynego dotychczas – wydanie książki Daibhi O’Croinin Early Medieval Ireland, 400-1200 w przekładzie dokonanym przez Joanne Szaciłło: O’Croinin Daibhi, Irlandia średniowieczna (400-1200), Warszawa 2010.

Prezentowana przez wydawnictwo Longman, a w polskim tłumaczeniu przez Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, książka stanowi pierwszy z zaplanowanych 6 tomów serii: Longman History of Irelandtraktujących o historii Irlandii od czasów jej chrystianizacji, aż po dzień dzisiejszy. Do tej pory z owej serii ukazały się: Ellis Steven G., Ireland in the Age of the Tudors, 1447-1603: English Expansion and the End of Gaelic Rule, 2/E, Wyd. Longman 1998  oraz Lenihan Padraig, Consolidating Conquest: Ireland 1603-1727, 1/E, Wyd. Longman 2008. Głównym celem, jaki postawiło sobie wydawnictwo w przygotowaniu do pracy nad ową serią, było stworzenie publikacji w formie akademickiego podręcznika. W odpowiedniej i  przystępnej cenie dla kieszeni każdego studenta,  jednocześnie poruszającej najważniejsze wydarzenia z dziejów Irlandii. Wydawca założył, iż „Seria ma zaoferować studentom oraz ich nauczycielom przegląd najważniejszych zagadnień danego okresu, ich interpretacje oraz przedstawianie historiografii im poświęconej.” Poprzez zaangażowanie w projekt wybitnych rodzimych historyków zajmujących się dziejami Irlandii przyjęta specjalnie dla laików skrótowa i przystępna forma teksu nie traci bynajmniej na swojej atrakcyjności z punktu widzenia metodologii historii; wręcz przeciwnie, zyskuje ona rzesze zwolenników.

Dla polskiego czytelnika okres wczesnego średniowiecza kojarzy się przede wszystkim z wizją zakonnego skryby w klasztornym skryptorium oraz z powolnym „zapominaniem” o antycznym dorobku kulturalnym. Dlatego spójne odtworzenie dziejów średniowiecznej Irlandii, których wizja została zdominowana przez legendy arturiańskie, mity i baśnie celtyckie (także ich wszechobecne zdobnicze motywy) oraz postać św. Patryka – bynajmniej nie w hagiograficznym ujęciu – stanowią nawet dla historyka przedmiotu pewien problem. Tym ważniejsze wydaje się pojawienie na polskim rynku wydawniczym Irlandi średniowiecznej O Croinin’a. Autor w sposób przystępny i przejrzysty, z nieukrywaną przyjemnością i lekkością w opisie porusza się po labiryncie niełatwych z pewnością wczesnośredniowiecznych źródeł do dziejów Zielonej Wyspy. Należą do nich roczniki oraz tablice genealogiczne  w których  zgromadzono szeregi imion członków kolejnych panujących dynastii, jak i dat oraz wydarzeń z nimi związanych. Unikatowe w skali kontynentalnej poprzez swoją ascetyczną formę stanowią nie lada wyzwanie dla każdego młodego badacza. Tym bardziej wspominane tutaj syntetyczne opracowanie oparte w większości na źródłach pisanych i archeologicznych oraz dokonana przez autora książki ich krytyka, w analogi czy też w polemice do innych badaczy, stanowi ogromny wkład w prezentacje dziejów wczesnośredniowiecznej Irlandii.

Autor w zamierzony sposób nie wprowadza nas od razu we wszystkie aspekty życia politycznego, gospodarczego i społeczno – kulturalnego mieszkańców wyspy, ale w sposób metodyczny prezentuje podstawowe zagadnienia w kolejnych rozdziałach, niekoniecznie zachowując przy tym porządek chronologiczny. Wobec bogactwa prezentowanych treści takie ujęcie tematu wydaje się najbardziej trafne. Wraz z kolejnymi kartami niniejszego dzieła zostajemy wprowadzeni w swego rodzaju mikrokosmos natywnego społeczeństwa nie skażonego w żadnym aspekcie ekspansją nuklearnej kultury cesarstwa rzymskiego. Autor odkrywa przed nami mechanizmy codziennego i prywatnego życia, takie jak: relacje pomiędzy poszczególnymi członkami rodu, miejsce w nim kobiety czy też zajęcia gospodarcze w obejściu. Natomiast w innym rozdziale dogłębnie analizuje strukturę polityczną panującą na wyspie opartą o wyjątkowy i niepowtarzalny system pretendentów do tytułów, królów i wysokich królów. W sposób przystępny i czytelny Daibhi O’Croinin ukazuje powolny proces przeobrażania Irlandii pod wpływem najazdów wikińskich. Jednakże zanim przeprowadza nas przez jeden z najtrudniejszych okresów w dziejach Zielonej Wyspy, prezentuje nam Złoty Wiek Irlandii oparty nie tyle o okresy stabilności politycznej obejmujących większe regiony wyspy, ale o rozwój kultury i nauki.

Uważam iż forma oraz treść prezentowanej książki  może zainteresować zarówno historyka amatora jak i specjalistę. Dzięki przedmiotowemu ujęciu tematu oraz formy swobodnego wykładu, poprzez liczne analogie do XX - wiecznych wydarzeń w celu lepszego ukazania i zrozumienia mechanizmów sprzed blisko 1500 lat wcześniej, owa publikacja nie tylko jest przystępnym podręcznikiem akademickim, ale także może stanowić hobbistyczne pozyskanie informacji o pięknej wyspie. Uzupełnienie książki o słownik stosowanych czy też wspominanych przez autora terminów z języków używanych w tamtym okresie, indeks mający szerokie oparcie nie tylko w nazwach własnych, ale także w skomplikowanych terminach językowych oraz mapy i genealogie w znaczący sposób wzbogacają przekazywane treści, a także pozwalają na lepszą orientację w omawianym temacie. Brak kolorowych ilustracji z zakresu kultury i sztuki, stanowiących bezpośrednie odniesienie do tekstu książki jest znaczącym błędem w tak konstruowanej publikacji. Jednakże wobec głównych celów owej serii i jej przeznaczenia dla niezamożnego studenckiego czytelnika - brak wielobarwnych, drukowanych na kredowym papierze ilustracji w istotny sposób obniża koszty jej nakładu i sprawia, iż wobec innych tego typu naukowych publikacji cena niniejszej książki jest naprawdę przystępna. W świecie cyfrowych i łatwo dostępnych mediów samodzielne uzupełnienie wizualizacji podejmowanego zagadnienie w prezentowanym utworze nie będzie stanowić zbytniego problemu. Za całość stawiam 8/10 i zachęcam do lektury.

Warto przy okazji omawiania tej książki wspomnieć o polskiej publikacji obejmującej całościowe omówienie dziejów Irlandii.Historia Irlandii Stanisława Grzybowskiego  po raz pierwszy wydana w 1977 roku nadal stanowi znaczący fundament bibliograficzny do tego tematu na polskim rynku wydawniczym. Trzecie już jej wydanie miało miejsce w 2003 roku.

Plus minus:
Na plus:
+ syntetyczne opracowanie tematu
+ przedmiotowe ujęcie tematu
+ seria wydawnicza
+ słownik wyrazów
+ indeks
+ mapy
+ obszerna bibliografia przedmiotu wraz z krytyczną jej analizą
Na minus:
- brak ilustracji
- brak podsumowania całości

Tytuł: Irlandia średniowieczna (400-1200)
Autor: Daibhi O’Croinin
Tłumaczenie: Judyta Szaciłło
Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Data wydania: 2010
ISBN: 978-83-235-0638-6
Stron: 459
Oprawa: miękka
Cena: ok. 38 zł
Ocena recenzenta: 8/10