Wymagania egzaminacyjne matura z historii poziom rozszerzony

Kluczem do dobrego przygotowania oprócz nauki i systematyczności jest poznanie zagadnień maturalnych. Są one zobowiązujące dla osób układających arkusze maturalne.

Wystarczy spojrzeć na wymaganie egzaminacyjne matury z historii, by zobaczyć, że kilka z nich było wprost użytych jako temat wypracowania. Jak chociażby zagadnienie „charakteryzuje politykę zagraniczną II RP na tle wydarzeń międzynarodowych” użyte w temacie „wyjaśnij, w jakim stopniu międzynarodowe uwarunkowania wpłynęły na stosunki polsko-francuskie w dwudziestoleciu międzywojennym”.

Dobre przygotowanie się do wypracowania z poniższych wymagań powinno być gwarantem wysokiego wyniku końcowego.

Uzupełnieniem tego artykułu są te teksty: Maturalne wypracowania z historii na przestrzeni lat. Analiza oraz Wypracowanie maturalne z historii - przewodnik.

Wymagania na poziomie rozszerzonym obejmują wymagania z poziomu podstawowego poszerzone o zapis w poniższych tabelach.

Zdający zna faktografię i terminologię historyczną w stopniu umożliwiającym rozumienie przeszłości w odniesieniu do:

1. państw – ich organizacji, struktury władzy, terytorium,
2. systemów politycznych,
3. struktury i organizacji społeczeństw,
4. życia gospodarczego,
5. wydarzeń politycznych i militarnych oraz konfliktów i kryzysów
6. społecznych, gospodarczych, religijnych i ideologicznych,
7. działalności najważniejszych postaci, dynastii, grup społecznych,
8. życia religijnego,
9. osiągnięć cywilizacyjnych,
10. osiągnięć kultury i sztuki, myśli politycznej, społecznej i filozoficznej,

które stosuje do opisu (wyjaśnienia – dla obszaru II. standardów i oceny – dla obszaru III. standardów) poniższych zagadnień oraz problemów:

1. trwałe osiągnięcia cywilizacji starożytnych i religie starożytnego Wschodu:

• charakteryzuje osiągnięcia cywilizacji starożytnych w dziedzinie gospodarki, nauki,
• sztuki, techniki i ustroju oraz wskazuje ich wpływ na współczesność,
• charakteryzuje religie starożytne, wskazując związki miedzy nimi,
• charakteryzuje religie starożytne i ich wpływ na życie społeczeństw starożytnych;

2. przemiany ustrojowe w Grecji i w Rzymie:

• posługuje się pojęciami związanymi z ustrojem politycznym i społecznym starożytnej Grecji i Rzymu,
• charakteryzuje przemiany ustrojowe starożytnych Aten i Rzymu;

3. powstanie i rozwój religii monoteistycznych:

• określa genezę i zasady religii monoteistycznych,
• charakteryzuje przemiany religii monoteistycznych na przestrzeni wieków i wskazuje ich wpływ na dzieje;

4. kręgi cywilizacji średniowiecznych; Europa a inne cywilizacje:

• określa cechy charakterystyczne kręgów cywilizacji średniowiecznych,
• wskazuje relacje pomiędzy poszczególnymi kręgami cywilizacyjnymi średniowiecza;

5. znaczenie chrześcijaństwa w cywilizacjach średniowiecznej Europy:

• charakteryzuje wpływ chrześcijaństwa na życie polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe średniowiecznej Europy,
• charakteryzuje jedność i różnorodność kultury Europy;

6. funkcjonowanie władzy i struktura społeczeństw średniowiecznych:

• charakteryzuje ewolucję struktury społeczeństw średniowiecznej Europy,
• opisuje przemiany ustroju politycznego średniowiecznej Europy i wskazuje charakterystyczne dla tego okresu instytucje polityczne;

7. powstanie i rozwój Polski w wiekach średnich oraz znaczenie chrześcijaństwa dla powstania i rozwoju państwowości i kultury polskiej:

• opisuje genezę państwa polskiego, jego rozwój terytorialny i przemiany ustrojowe w średniowieczu,
• charakteryzuje okoliczności wprowadzenia chrześcijaństwa w Polsce i jego wpływ na kształtowanie się państwa, społeczeństwa i kultury, 24
• umieszcza powstanie i rozwój Polski w wiekach średnich na tle europejskim;

8. cywilizacyjne przemiany w Europie od odrodzenia do oświecenia:

• charakteryzuje przemiany polityczne, gospodarcze, społeczne, kulturowe, religijne i ideowe w okresie od odrodzenia do oświecenia,
• określa dorobek i dziedzictwo tych epok;

9. nowe horyzonty; Europa wobec odmiennych kultur i systemów wartości:

• wymienia kręgi cywilizacji pozaeuropejskich,
• charakteryzuje dorobek cywilizacyjny ludów Ameryki przedkolumbijskiej,
• określa i różnicuje przyczyny, przebieg i skutki odkryć geograficznych i kolonizacji;

10. przeobrażenia chrześcijaństwa w XVI i XVII wieku:

• charakteryzuje przyczyny, przebieg oraz skutki reformacji i kontrreformacji,
• określa zasady wyznań chrześcijańskich,
• opisuje podziały wyznaniowe w Europie,
• wskazuje skutki polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe podziałów wyznaniowych w Europie;

11. powstanie nowożytnej państwowości:

• wymienia koncepcje nowożytnego państwa,
• charakteryzuje genezę i funkcjonowanie nowożytnych państw i społeczeństw;

12. uwarunkowania potęgi i upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów:

• wymienia czynniki polityczne, gospodarcze i kulturowe wzrostu potęgi państwa polskiego w XV i XVI wieku,
• określa specyfikę ustrojową Rzeczpospolitej Obojga Narodów,
• charakteryzuje przyczyny: polityczne, gospodarcze, społeczne, militarne i ideowe upadku Rzeczpospolitej Obojga Narodów,
• charakteryzuje próby reform w XVII i XVIII wieku oraz określa ich skutki,
• opisuje polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe uwarunkowania przemian w Rzeczypospolitej na tle przemian zachodzących w tym czasie w Europie,
• wskazuje powiązania kultury polskiej z europejską i dostrzega specyfikę kultury polskiej w XVII wieku;

13. rewolucja przemysłowa i jej następstwa:

• charakteryzuje przyczyny i skutki rewolucji przemysłowej,
• rozróżnia wpływ rewolucji przemysłowej na poszczególne dziedziny życia (politykę, życie codzienne, kulturę);

14. mapa polityczna XIX-wiecznej Europy i świata:

• określa zmiany polityczne i terytorialne w XIX wieku,
• charakteryzuje przyczyny i skutki (w tym dalekosiężne) tych zmian;

15. przemiany świadomości Europejczyków:

• charakteryzuje ideologie polityczne, społeczne i gospodarcze, typowe dla Europy w XIX wieku,
• podaje przykłady wpływu tych ideologii na Europejczyków w XIX i XX wieku,
• charakteryzuje przemiany kulturowe epoki przemysłowej,
• opisuje kulturę różnych grup społecznych;

16. procesy demokratyzacyjne i parlamentaryzm w XIX wieku:

• charakteryzuje XIX– wieczne formy ustrojowe,
• identyfikuje pojęcia charakterystyczne dla ustrojów politycznych w XIX wieku,
• opisuje proces demokratyzacji w ujęciu dynamicznym;

17. społeczeństwo polskie bez własnego państwa:

• charakteryzuje różne formy organizacji politycznej społeczeństwa polskiego w okresie rozbiorów,
• charakteryzuje politykę zaborców wobec Polaków,
• charakteryzuje postawy Polaków wobec zaborcy wymieniając konkretne przejawy działalności i postacie,
• charakteryzuje rolę kultury polskiej w utrzymaniu tożsamości narodowej w czasach rozbiorowych,
• opisuje międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej i powstań narodowych;

18. I i II wojna światowa – geneza, charakter i następstwa konfliktów:

• charakteryzuje genezę i charakter I wojny światowej,
• opisuje skutki (w tym dalekosiężne) I wojny światowej,
• opisuje rewolucje rosyjskie i ich konsekwencje,
• charakteryzuje sprawę polską podczas I wojny światowej z uwzględnieniem okoliczności odzyskania niepodległości i kształtowania się granic II RP,
• charakteryzuje politykę zagraniczną II RP na tle wydarzeń międzynarodowych,
• charakteryzuje genezę i przebieg II wojny światowej,
• wskazuje przykłady ludobójstwa w II wojnie światowej,
• charakteryzuje sytuację państwa polskiego i Polaków w czasie II wojny światowej,
• charakteryzuje skutki polityczne, gospodarcze i społeczne II wojny światowej;

19. systemy totalitarne i ich zbrodniczy charakter:

• charakteryzuje genezę i mechanizm działania systemów totalitarnych;

20. funkcjonowanie demokracji w XX wieku:

• określa zasady funkcjonowania państw demokratycznych w XX wieku,
• charakteryzuje różne systemy ustrojowe w XX wieku;

21. ewolucja stosunków międzynarodowych i ich charakter oraz struktury ponadnarodowe w polityce i gospodarce:

• charakteryzuje układ sił politycznych po I wojnie światowej i po II wojnie światowej,
• charakteryzuje problemy gospodarcze i społeczne XX wieku,
• charakteryzuje procesy tworzenia się politycznych, gospodarczych i militarnych struktur ponadnarodowych w XX wieku,
• wymienia główne (poza dwiema wojnami światowymi) konflikty międzynarodowe w XX stuleciu;

22. rewolucja techniczna w XX wieku:

• wymienia najważniejsze osiągnięcia naukowe i techniczne w XX wieku i określa ich skutki dla społeczeństw i państw oraz oddziaływanie na życie codzienne;

23. przemiany w sferze kultury; sobór watykański II i encykliki papieskie:

• wymienia podstawowe zjawiska występujące w kulturze XX wieku,
• wskazuje osiągnięcia kultury XX wieku w poszczególnych jej dziedzinach,
• charakteryzuje przemiany w Kościele katolickim w XX wieku;

24. Rzeczpospolita między okresem zniewolenia a niepodległością:

• charakteryzuje przemiany polityczne, społeczne, gospodarcze i kulturowe w Polsce w XX stuleciu,
• charakteryzuje przemiany w systemie demokracji polskiej w dwudziestoleciu międzywojennym i po 1989 r.,
• charakteryzuje politykę władz wobec społeczeństwa polskiego po II wojnie światowej, a także charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego wobec władz w okresie PRL.

Zdający stosuje faktografię i terminologię historyczną do wyjaśnienia procesu historycznego:

1. korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy historycznej – wyszukuje i interpretuje informacje zgodnie z warsztatem historycznym

• analizuje różnorodne źródła (tekstowe, ikonograficzne,kartograficzne, symboliczne) zgodnie z wymogami warsztatu historycznego,
• ƒwykorzystuje uzyskane informacje do wyjaśnienia procesu historycznego,
• poddaje krytyce różnorodne źródła informacji,
• porównuje informacje i wartościuje je,
• podaje przykłady krytycznych interpretacji danego problemu;

2. wskazuje związki pomiędzy różnymi dziedzinami życia społecznego w przeszłości (polityka, gospodarka, kultura)

• wyjaśnia związki pomiędzy faktami, zjawiskami i procesami,
• ƒwyjaśnia różne aspekty procesu historycznego (polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturowe),
• ƒformułuje problem i wyjaśnia go całościowo.