„Przewodnik archeologiczny po Polsce” – A. Malinowska-Sypek, R. Sypek, D. Sukniewicz – recenzja

Jeszcze w 2010 roku, nakładem Wydawnictwa Arkady, pojawiała się całkiem ciekawa pozycja książkowa, która tematycznie nawiązuje do nauki, jaką jest archeologia. Jest nią Przewodnik Archeologiczny po Polsce potrójnego autorstwa, archeolog Agnieszki Malinowskiej-Sypek, historyka Roberta Sypka oraz archeologa Daniela Sukiewicza. Do publikacji dołączone jest również wprowadzenie autorstwa archeologa Wojciecha Brzezińskiego.

Obszernych rozmiarów książka, bo aż 704 stronicowa, jest potężnym zbiorem stanowisk archeologicznych z całego terenu Polski. Przewodnikowa forma pracy posiada podział na najważniejsze stanowiska znajdujące się we wszystkich województwach. Hasła ułożone zostały alfabetycznie, podobnie zresztą jak same województwa, poczynając od Dolnośląskiego na Zachodniopomorskim kończąc.

Książkę rozpoczyna wprowadzenia Wojciecha Brzezińskiego. Omawia w nim podstawowe pojęcia, jakie związane są z archeologią, jej metodologię, historię nauki, a także w zarysie pradzieje ziem polskich, co naturalnie staje się bardzo pomocne dla osób zainteresowanych tematyka archeologiczna, ale nie będących wtajemniczonych w cezury chronologiczne poszczególnych epok. Po tej dawce podstawowych informacji możemy przejść do treści zasadniczej, czyli opisu wybranych stanowisk archeologicznych w całym kraju.

Budowa każdego z haseł jest identyczna, podlega jedynie drobnym różnicom w kwestii objętości i nagromadzonych informacji. Wszak zdarzają się stanowiska mniejsze i większe, z większym natężeniem odnalezionego materiału archeologicznego i mniejszy. Są też stanowiska, które swoją obecnością świadczą o dużym lub małym znaczeniu. Zwyczajowo jednak posiadają mapkę z zaznaczonym stanowiskiem, nazwę i najważniejsze informacje o miejscu, następnie mały katalog materiału odkrytego na jego terenie, rys historyczny lub charakterystyka z odniesieniami do cezur chronologicznych, jeśli stanowisko odpowiada epokom kamienia lub brązu. Rzecz jasna każde z haseł wzbogacone jest o liczne fotografie. Przede wszystkim są to zdjęcia samego obiektu archeologicznego i licznych artefaktów tam odkrytych. Każda z fotografii jest podpisana. Niektóre z haseł posiadają dodatkowo plany budynków lub innych obiektów (grodów, osad itp.) odkrytych na opisywanym stanowisku. Znaleźć też można fotografie z prowadzonych prac, a także charakterystyczne rysunki zabytków lub obiektów w wykopie. W Przewodniku… nie zapominano również o odniesieniach do muzeów i ośrodków badawczych, gdzie przetrzymywane są odkryte zabytki na poszczególnych stanowiskach. Znamienne jest też to, że Autorzy często nawiązują do archeologii doświadczalnej, w tym do rekonstruktorów wszystkich epok, jakie funkcjonowały na ziemiach polskich w czasach pradziejowych i historycznych.

Książka zakończona została obszernym indeksem poprzedzonym wykazem skrótów oraz spisem wybranej literatury do zagadnień omawianych w publikacji. Całość została zamknięta w twardą, bardzo solidną i całkiem ciekawą pod względem wizualnym oprawę. Papier kredowy jest dobrej jakości, strony szyte. Dobrej jakości są też zdjęcia oraz ryciny. Książkę dobrze się też czyta, gdyż umożliwia to wyraźna czcionka. Układ jest klarowny, dzięki czemu użytkowanie pracy nie sprawi większego kłopotu. Kłopotem mogą okazać się znaczne gabaryty Przewodnika…, ale to wszyscy przyznają, że to raczej zadziała na jego plus, gdyż uzyskujemy sporą dawkę informacji.

Czytelnik bardziej wtajemniczony w tematykę archeologiczną, szczególnie tę nawiązująca do ziem polskich, uznać może, że wybór stanowisk można by było poszerzyć. Istotnie, można było tak zrobić, ale to sami Autorzy dokonali ostrej selekcji najważniejszych, czy też najbardziej spektakularnych pod względem naukowym i ważności stanowisk archeologicznych. Przyczyniły się one do poszerzenia naszej wiedzy o czasach, które najlepiej bada się metodami dostępnymi w archeologii. Stąd też nie można mieć pretensji właśnie o tę kwestię. O wiele „groźniej” przedstawia się jeden fakt. Archeologia jest taką dziedzina nauki, która przez cały czas się rozwija. Wykorzystując różnego rodzaju metody, również te uchwytne w naukach ścisłych, powodują, że nasz obraz pradziejów, staje się coraz bardziej czytelny. Ale na gruncie archeologicznym dochodzi do jeszcze jednej ciekawej sytuacji. Otóż wraz z rozwojem badań, odkrywane są coraz to nowsze stanowiska archeologiczne. Co prawda w Polsce już jest coraz mniej białych plam archeologicznych, w czym górujemy w Europie, ale zdarza się, że odkryte wcześniej stanowisko podlega szerzej interpretacji, a wraz z tym nowszej weryfikacji.

Niedawno zakończone badania na szeroką skale terenów, gdzie miały powstawać autostrady, przyniosły archeologom wiele ciekawych, wręcz spektakularnych odkryć. Stanowiska archeologiczne wpisywane we wszystkie epoki, jakie zastać można było na terenie ziem polskich, dały wielokrotnie asumpt do zweryfikowania stanu ogólnej wiedzy. Jak to się zatem ma do recenzowanej publikacji? Tak, że studiując najnowsze publikacje z przeprowadzonych badań w różnych rejonach Polski, dowiadujemy się, że pojawiło się sporo stanowisk, które można by było wpisać do niniejszej książki. Oczywiście, nie wymagajmy zbyt dużo od Autorów. Być może będzie to tylko pretekst do tego, by już niebawem wydać drugie, poszerzone wydania Przewodnika archeologicznego po Polsce.

Jedno jest jednak pewne. Recenzowana książka legitymizuje się oryginalnością, ponieważ nie często mamy do czynienia z tego typu wydaniami. Do tego trzeba dopisać fascynującą tematykę, przy której pomocy poznajemy, że na terenie dzisiejszej Polski, kwitły kultury ludzkie, które swoim rodowodem, a także poczuciem estetyki, kulturą ogólną, w niczym nie odbiegały od tych, które „gloryfikowane” są w licznych publikacjach odnoszących się do pradziejów powszechnych. Ot choćby z tych dwóch powodów pracę jak najbardziej warto polecić.

Plus minus:
Na plus:
+ tematyka
+ wydanie
+ oryginalność
+ objętość
+ ciekawe wprowadzenie
+ moc informacji
Na minus:
- brak

Tytuł: Przewodnik archeologiczny po Polsce
Autorzy: Agnieszka Malinowska-Sypek, Robert Sypek, Daniel Sukniewicz
Wydawca: Wydawnictwo Arkady
Rok wydania: 2010
ISBN: 978-83-213-4624-3
Liczba stron: 704
Oprawa: twarda
Cena: od 100 do 120 zł
Ocena recenzenta: 9.5/10