„Galia u schyłku panowania rzymskiego. Administracja cywilna i wojskowa…” - D. Zołoteńki - recenzja (2)

Wydana niedawno przez Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica” książka Dawida Zołoteńkiego (jako tom 6 z serii „Notos - Scripta Antiqua et Byzantina”) powstała na podstawie rozprawy doktorskiej obronionej na Uniwersytecie Jagiellońskim w 2005. Przestawia ona fascynujący, choć niełatwy temat – przekształcenia struktur administracyjnych Galii oraz dramatyczne losy ostatnich przedstawicieli Imperium Rzymskiego.

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes lingua, institutis, legibus inter se differunt. Gallos ab Aquitanis Garumna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit.

C. IVLI CAESARIS COMMENTARIORVM DE BELLO GALLICO LIBER PRIMVS

Tematem książki są losy administracji rzymskiej w Galii i najwyższych reprezentantów Cesarstwa na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci Imperium Zachodniego. Granicę chronologiczną pracy rozpoczyna zanik dynastii teodozjańskiej (wraz ze śmiercią cesarza Walentyniana III w 455 roku). Praca nie kończy się jednak na 486 roku, kiedy to z politycznej mapy zniknął ostatni rzymski przywódca rządzący dotąd dużą częścią Galii północnej, lecz niemal w połowie VI stulecia, by przekonać się, jakim modyfikacjom poddane zostały pozostałości rzymskiej administracji.

Książka została podzielona na rozdziały, w których najważniejsze są te, zajmujące się namiestnikami i administracją rzymskiej Galii w latach 455-486. Temu zagadnieniu poświęcone są rozdziały II, III, IV i V, gdzie omawiane są instytucje cywilne i wojskowe oraz losy poszczególnych reprezentantów cesarskiej administracji. Autor w swojej pracy pominął administrację municypalną, mało znaczącą w V wieku, choć spełniającą jeszcze funkcje pomocnicze. W centrum uwagi znalazły się za to urzędy państwowe: cywilne (prefekt pretorium, wikariusz, comes civitatis) oraz wojskowo (magister militum Galii, duces i comites). Ich szczegółowa charakterystyka, jak i sylwetki osób dzierżących poszczególne urzędy budzą uznanie.

Rozdział II, dotyczący dziejów instytucjonalnych Galii przed 455 rokiem, ma nie tylko stanowić wprowadzenie w zagadnienie, lecz również przedstawić czas działalności Aecjusza (425-454) będący okresem przejściowym w dziejach Galii i jej struktur administracyjnych. To pozwala czytelnikowi lepiej zrozumieć przyczyny powstania nowego urzędu komesa okręgu miejskiego (comes civitatis), który pojawia się w miejsce zanikających namiestnictw prowincjonalnych. Tej kwestii poświęcony został rozdział VI. Z kolei rozdział VII, omawiający losy instytucji cesarskich po przejęciu władzy przez Franków na Północy oraz Wizygotów i Ostrogotów na Południu, ilustruje, jak ważna była ta nowa funkcja w kontekście częściowego przetrwania rzymskich wzorów administracyjnych. W tej części książki znajdują się także inne przykłady wykorzystania niektórych składników dawnego aparatu państwowego Cesarstwa na potrzeby królestw sukcesyjnych.

W pracy dominuje teza o ewolucyjnym procesie zmiany charakteru galijskiej administracji do potrzeb polityki „regionalnej„ w duchy współpracy z państwami barbarzyńskimi. Autor podkreśla też problem „przekształcenia„ świata rzymskiego aniżeli jego ”kontynuacji” po 476 roku.

Przekonanie o względnym przetrwaniu instytucji administracyjnych Cesarstwa oraz ewolucyjnym charakterze występujących zmian jest w dzisiejszej nauce mocno już ugruntowane, podobnie jak świadomość doniosłego wpływu królestw barbarzyńskich na przebieg tych procesów. Dzieje Galii rzymskiej w V wieku stanowią w pracy wyrazisty przykład procesów historycznych, zmieniających oblicze zachodniej części Imperium Romanum.

Dawid Zołoteńki w swych badaniach wykorzystuje liczne typy źródeł historycznych, m. in. materiały hagiograficzne, epistolograficzne, epigraficzne i normatywne. W gąszczu przypisów można się momentami zgubić. Ich ilość sprawia, że praca Zołoteński nie jest łatwą lekturą. Ale za to fachową i zasługującą na uwagę.

Plus minus:
Na plus:
+ interesujący temat
+ szczegółowość
+ staranne, profesjonalne wydanie
+ mapa Galii
+ bardzo obszerna bibliografia
+ indeks osobowy, nazw geograficznych i etnicznych
Na minus:
– nieco hermetyczny, trudny temat
– cena

Tytuł: Galia u schyłku panowania rzymskiego. Administracja cywilna i wojskowa oraz jej reprezentanci w latach 455-486
Autor: Dawid Zołoteńki
Wydanie: 2011
Wydawca: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”
ISBN: 978-83-62261-34-5
Stron: 414
Oprawa: twarda
Cena: 47 zł
Ocena recenzenta: 7.5/10