„Wiek ludobójstwa” – D.J. Goldhagen – recenzja |
Konflikty zbrojne towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Niegdyś były najprostszym sposobem rozwiązania problemów między dwoma sąsiadującymi krajami. Wydawałoby się, że w minionym XX wieku, tak ciężko doświadczonym przez dwie wojny światowe, odwrócono się od tego łatwego i brutalnego rozwiązania. Po przeczytaniu książki Goldhagena dojdziemy jednak do zgoła innego wniosku.
O autorze
Autorem książki jest Daniel Jonah Goldhagen, politolog pracujący na Uniwersytecie Harvarda. W swojej pracy badawczej porusza zagadnienia ludobójstwa. Przed Wiekiem ludobójstwa napisał głośną publikację pt. Gorliwi kaci Hitlera.
Ludobójstwo nierówne Holokaustowi
W ogólnej świadomości jedynym ludobójstwem w XX wieku był Holokaust. Inne przykłady tego procederu potrafią wskazać wyłącznie ludzie, którzy interesują się tym zagadnieniem. Autor recenzowanej publikacji dąży do ukazania masowego zabijania w możliwe najszerszej perspektywie. Ogranicza przy tym analizę zagłady Żydów, co przy obszernej literaturze na ten temat jest słuszne. Zaoszczędzone miejsce przeznacza na sumienny opis pozostałych zbrodni.
Charakterystykę ludobójstwa w XX wieku rozpoczyna mord przedstawicieli ludu Herero w 1904 roku. Odpowiedzialność za to ponosi gubernator niemieckiej kolonii w Afryce Południowo-Zachodniej – generał Lothar von Trotha1. Autor przedstawił również powód oraz skutki zarządzenia gubernatora, a także przebieg samego przestępstwa. W przypadku każdego kolejnego opisu faktów Goldhagen postępował podobnie. Zawsze starał się odnaleźć i logicznie wyjaśnić przyczynę popełnienia zbrodni ludobójstwa.
W swojej pracy autor udowadnia tezę, poruszoną już w innej publikacji2, o przychylności społeczeństwa, a nawet chęci brania udziału w zabijaniu „wrogów władzy”. Określenie to nie jest przypadkowe, gdyż do masowych zabójstw najczęściej dochodziło za namową rządzących lub ich cichym przyzwoleniem. W innym wypadku podległe państwu służby zwalczyłyby każdy przejaw takiego działania.
Nikt nie jest bez winy
W swoich surowych osądach Goldhagen nie oszczędza nikogo. Jego zdaniem ludobójcą jest zarówno Hitler, Stalin, Mao, Pol Pot, jak i Harry Truman3.
Jeśli chodzi o pierwsze cztery nazwiska, nikt nie powinien mieć wątpliwości. Natomiast kilka słów należy poświęcić ostatniemu z wymienionych. Dla znacznej części społeczeństwa ataki na Hiroszimę i Nagasaki, które ewidentnie wpłynęły na zakończenie II wojny światowej, były tylko zakończeniem konfliktów. Podpisanie decyzji o zrzuceniu bomb atomowych na wyżej wspomniane miasta to w istocie był wyrok na setki tysięcy ludzi. Postawienie Harry’ego Trumana w jednej linii z ogólnie uznanymi ludobójcami jest o tyle godne uwagi, że opisał to autor amerykański.
Autor wspomina także o udziale Litwinów, Ukraińców i Polaków w prześladowaniu Żydów. W przypadku polskim powołuje się na mord w Jedwabnem4. Jest to kolejny, po wskazaniu na Harry’ego Trumana, dowód na odwagę i uczciwość historyczną Goldhagena. Rzadko spotyka się wspominanie innego narodu niż niemiecki przy omawianiu kwestii eksterminacji Żydów.
Kilka słów o książce
Wiek ludobójstwa podzielono na wprowadzenie i trzy części, które zawierają łącznie jedenaście rozdziałów. Dochodzą do tego: Wykaz źródeł materiałów graficznych, Refleksje i podziękowania oraz Indeks osób. Całość zawarto na 816 stronach.
Książka ma strukturę problemową. Autor, kiedy omawia konkretne zagadnienia – na przykład powód ludobójstwa lub jego przebieg – odnosi się do konfliktów mających miejsce w różnych latach. W ten sposób porównuje je ze sobą, dzięki czemu czytelnik otrzymuje składną syntezę dziejów.
Podsumowanie
Publikacja jest godna uwagi. Autor rzetelnie przedstawia opisywane przez siebie zagadnienie, nie ucieka się do stereotypów. Zawsze próbuje dojść do sedna sprawy, nie spuszcza zasłony milczenia na żaden z aspektów ludobójstwa. „Jego praca przypomina pracę lekarza, który usiłuje opisać jednostkę chorobową i zaproponować terapię”5. To zdanie najlepiej oddaje sposób, w jaki Goldhagen pisał książkę. Czytając ją, można poczuć się jak pacjent analizujący diagnozę postawioną przez specjalistę.
Plus minus
Naplus:
+ podjęcie trudnego tematu
+ bezkompromisowe przedstawienie przykładów ludobójstwa w XX wieku
+ widoczna bezstronność autora
+ dogłębna analiza problemu
Na minus:
– wysoka cena
TytułWiek ludobójstwa
Autor: Daniel Jonah Goldhagen
Przekład: Michał Romanek
Wydawca: Wydawnictwo Znak
Rok wydania: 2012
ISBN: 978-83-240-1880-2
Oprawa: miękka
Ilość stron: 816
Cena: ok. 70 zł
Ocena recenzenta: 9.5/10
- D.J. Goldhagen, Wiek ludobójstwa, Kraków 2012, s. 56. [↩]
- Patrz D.J. Goldhagen, Gorliwi kaci Hiltera, Warszawa 1999. [↩]
- D.J. Goldhagen, Wiek…, dz. cyt., s. 21. [↩]
- Tamże, s. 176. [↩]
- D.J. Goldhagen, Wiek…, dz. cyt., ostatnia okładka. [↩]
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Opinie i ocena zawarte w recenzji wyrażają wyłącznie zdanie recenzenta, nie musi być ono zgodne ze stanowiskiem redakcji. Z naszą skalę ocen i sposobem oceny możesz zapoznać się tutaj. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanej recenzji, by to zrobić wystarczy podać swój nick i e-mail. O naszych recenzjach możesz także porozmawiać na naszym forum. Na profilu "historia.org.pl" na Facebooku na bieżąco informujemy o nowych recenzjach. Możesz także napisać własną recenzję i wysłać ją na adres naszej redakcji.
