„Święta Jadwiga Królowa” – M. Balon – recenzja

Omawiana pozycja to album popularnonaukowy z serii Nasz Wielki Patron wydany nakładem wydawnictwa Rafael. Przeznaczony jest on przede wszystkim dla osób, którym patronuje św. Jadwiga Królowa, a więc m.in. studentom, politykom, matom w połogu. W książce w sposób przystępny, a jednocześnie ciekawy, przedstawiono koleje życia Andegawenki oraz jej kult w Polsce.  

Dobra popularnonaukowa publikacja biograficzna wyróżnia się kilkoma cechami. Po pierwsze – w zwarty sposób przedstawia najważniejsze wydarzenia z życia danej postaci, umiejętnie umieszczając je na szerszym tle epoki, w której przyszło żyć bohaterowi. Po drugie związki przyczynowo-skutkowe są jasne, a umiejętnie prowadzony wywód nie nudzi, lecz zachęca do zapoznania się z treścią całej książki.

Już sam wybór odpowiednich wydarzeń nie jest rzeczą łatwą, jeżeli autorowi zależy na zachowaniu obiektywizmu. W przypadku albumu popularnonaukowego niemałą rolę odgrywa szata graficzna, na którą czytelnik zwraca szczególną uwagę w tego rodzaju pozycjach. Nierzadko chęć posiadania ładnie wydanej pod względem wizualnym pozycji jest podstawowym czynnikiem sterującym zachowaniem konsumenta.

Recenzowana pozycja podzielona jest na dwa rozdziały. W pierwszym (Królowa Polski) opisano wydarzenia z życia królowej – od chwili narodzin aż do śmierci Jadwigi wkrótce po urodzeniu córki. W tym także rozdziale przedstawione są losy kanonizacji oraz kult św. Jadwigi w Polsce.

Z pewnością opis, na niespełna 50 stronach, osiągnięć władczyni, która wywarła istotny wpływ na rozwój cywilizacji europejskiej, stanowi dla autora nie lada wyzwanie. Markowi Balonowi zadanie to jednak powiodło się wyśmienicie – przypomniane wydarzenia pokazują temperament młodej Andegawenki walczącej o szczęście osobiste, a jednocześnie wyjaśniają przyczynę jej przemiany w władczynię oddaną Polsce.

Biografia wzbogacona jest fragmentami homilii Jana Pawła II, w których papież odwołuje się do różnych etapów życia św. Jadwigi, oraz cytatami z kroniki Jana Długosza. O ile w przypadku cytatów autor rzetelnie w przypisach podaje pochodzenie źródeł, o tyle źródła informacji na temat niemal wszystkich wydarzeń z życia Andegawenki pozostają tajemnicą. Choć jest to album popularnonaukowy i trudno wymagać w tym przypadku szczegółowego aparatu naukowego, wydaje się, że sporządzenie bibliografii pozycji wykorzystanych  podczas spisywania dziejów Jadwigi pozwoliłoby czytelnikom zainteresowanym zgłębieniem życiorysu patronki odszukać interesujące ich lektury. Odrębną kwestią jest rzetelność autora, który bez względu na charakter publikacji powinien przedstawić źródła, na których się opierał. Ich znajomość pomaga bowiem ocenić wartość merytoryczną książki.

Niewątpliwym plusem pierwszego rozdziału jest umiejętne wplatanie w tok wywodu ciekawostek historycznych – zarówno w postaci legend, jak i naukowo udokumentowanych faktów. I tak przykładowo w celu pokazania troski Jadwigi o swoich poddanych przypomniana zostaje legenda o stopie królowej odciśniętej w skale. Natomiast przytoczone wyniki badań antropologicznych świadczą o tym, że Andegawenka nie była brunetką, jak przekonują wszystkie zamieszczone zdjęcia portretów, ale mierzącą 180 cm blondynką. Niewyjaśnioną zagadką zostaje pytanie, dlaczego wyobraźnia malarzy każe Jadwidze za każdym razem mieć ciemne włosy.

Bardzo zwięźle przedstawiony został kult św. Jadwigi. Jego rzeczowy opis oraz wciągające przedstawienie krętych dróg kanonizacji czyta się bardzo szybko. Pewnym mankamentem jest jednak umieszczenie informacji o kanonizacji w podrozdziale poświęconym kultowi (Kult św. Jadwigi Królowej), choć wcześniejszy podrozdział (Kanonizacja) koncentruje się tylko na omówieniu zagadnienia wymienionego w tytule. Pewien niedosyt czytelnika budzi brak jakiegokolwiek odniesienia do zdjęcia przedstawiającego relikwie św. Jadwigi w Eger na Węgrzech. Nie wiadomo, jak tam dotarły, ani kto się o nie starał. Wziąwszy pod uwagę tematykę, wielkość i raczej kiepską jakość wspomnianej fotografii, trudno oprzeć się wrażeniu, że służy ona jedynie zapełnieniu kolejnej strony.

W drugim rozdziale (Modlitwy do św. Jadwigi Królowej) zebrano różnego rodzaju modlitwy kierowane do św. Jadwigi. Przy niektórych podano autorów i datę powstania (np. Wezwanie do św. Królowej Jadwigi autorstwa Józefa Hallera z 1939 r.), przy innych jedynie autora bądź datę i miejsce, a niektóre nie zostały zaopatrzone żadnymi dodatkowymi informacjami. Ten brak konsekwencji nieco razi. Oczywiste jest, że nie sposób ustalić dziś autora każdej modlitwy, która została w książce przedstawiona, ale w takiej sytuacji można było zamieścić wzmiankę, że autor jest nieznany. Brak takiej informacji każe zastanawiać się, czy na temat danego tekstu religijnego nic nie wiadomo, czy być może to autor recenzowanej publikacji nie poświęcił dostatecznie dużo czasu na poszukiwania brakujących danych.

Warto na zakończenie poświęcić kilka uwag szacie graficznej omawianego albumu. Przede wszystkim w pracy zamieszczono portrety przedstawiające królową Jadwigę. Niektóre zostały wzorcowo podpisane (tytuł, data wykonania, imię i nazwisko malarza), choć informacje te przy zdjęciach różnych portretów pojawiają się w dowolnej kolejności. Wziąwszy jednak pod uwagę fakt, że przy niektórych obrazach o dacie nie wspomina się ani słowem, pierwsze uchybienie już tak nie razi. Nie podpisano ilustracji na str. 14 i zdjęcia ze str. 23. Podkreślić trzeba, że dołączone zdjęcia są różnej jakości. Po książce aspirującej do miana albumu można by spodziewać się bogatszej i ambitniejszej szaty graficznej.

Pomimo nielicznych mankamentów recenzowana publikacja jest warta uwagi i z pewnością zadowoli czytelników, którzy chcą poznać zwięzłą historię życia jednej z najbardziej zasłużonych dla narodu polskiego władczyń, bez konieczności sięgania do kilkusetstronicowych opracowań naukowych. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę z wybiórczości poruszonych tematów.

Plus minus:
Na plus:
+ twarda oprawa,
+ książka szyta
+ zwięzłe przedstawienie tematu
+ wplatanie w tok wywodu ciekawostek historycznych
Na minus:
- brak bibliografii
- brak konsekwencji w podpisywaniu zamieszczonych zdjęć
- raczej monotematyczna szata graficzna
- treść podrozdziałów niespójna z ich tytułami

Tytuł: Święta Jadwiga Królowa
Autor: Marek Balon
Wydawca: Rafael
Data wydania: 2011
ISBN: 9788375692396
Liczba stron: 64
Oprawa: twarda
Cena: 24,90
Ocena recenzenta: 7/10