„Wyjście z cienia” – J. Poniedziałek – recenzja

Ostatnimi czasy na rynku księgarskim popularnością cieszą się biografie i autobiografie znanych i lubianych osób ze świata kultury i polityki. Wydarzenia z życia aktora – Jacka Poniedziałka pozwalają czytelnikowi zapoznać się z wybranymi aspektami współczesnej obyczajowości oraz spojrzeć za kulisy teatralnej sceny.   

Napisanie autobiografii nie jest rzeczą łatwą, wymaga bowiem nie tylko zastanowienia się nad doborem materiału, który w pewnym stopniu odziera bohatera z prywatności, lecz także wiąże się z koniecznością umiejętnego prowadzenia narracji (czyt. narracji wciągającej, zachęcającej do dalszej lektury). Ponieważ wymaga to odpowiedniego warsztatu pisarskiego, popartego doświadczeniem, nie dziwi fakt, że większość prominentów rezygnuje z takiej formy pisania o własnym życiu, a w księgarniach coraz częściej pojawiają się biografie w formie wywiadu. Wówczas to rozmówca decyduje, jakie kwestie zostaną poruszone i jakie wydarzenia opisane. Nie ulega także wątpliwości, że ciekawie poprowadzony wywiad szybciej wciągnie czytelnika niż biografia w formie pierwszoosobowej narracji. Pewnym minusem wywiadu jest jednak konieczność współpracy bohatera z prowadzącym rozmowę, a od przygotowania i profesjonalizmu tego ostatniego zależy bardzo wiele.

Bohater recenzowanej pozycji to Jacek Poniedziałek, który swoją popularność wśród szerszej publiczności zawdzięcza głównie udziałowi w serialu M jak Miłość. Choć zagrał kilka ról filmowych, jest on przede wszystkim aktorem teatralnym.

Jako jeden z pierwszych aktorów w Polsce dokonał on coming outu. To właśnie do tego wydarzenia nawiązuje tytuł książki. Nie dziwi zatem, że część wywiadu poświęcona jest seksualności Poniedziałka. Czytelnik oczekujący pikantnych szczegółów, nie będzie rozczarowany (jak w przypadku wielu innych biografii, które ostatnio ukazały się na rynku).

Zaletą recenzowanej pozycji jest, chwilami wręcz zaskakująca, szczerość bohatera. Czytelnik już na pierwszych stronach dowiaduje się o trudnym dzieciństwie przyszłego aktora – niekochającym ojcu, wiecznie zapracowanej matce (zapewniającej byt rodzinie po śmierci męża), skomplikowanych relacjach między matką i babką. Poniedziałek otwarcie opowiada o odkrywaniu swojej seksualności i kompleksach z nią związanych, bez skrępowania mówi o swoich pierwszych doświadczeniach w tej sferze, fascynacjach i związkach. W dalszej części książki aktor nawiązuje do tych wspomnień tłumacząc swoje niepowodzenia w późniejszych związkach własnym „kurewstwem”.

Opowiadania o seksualności i doświadczeniach erotycznych zapoznają czytelnika z krakowską sceną gejowską sprzed niemal dwudziestu lat i dzisiejszą sceną warszawską. Nierzadko jest to przygnębiająca wizja świata, w którym liczy się kult młodości i tężyzny fizycznej, co wyjaśnia sportowe pasje aktora. Co ciekawe, swoje homoseksualne doświadczenia Poniedziałek z powodzeniem wykorzystuje grając na deskach teatru. I to właśnie teatr, obok seksualności, jest drugim wielkim tematem analizowanej biografii.

Dzięki wieloletniej grze w teatrze bohater w interesujący sposób opowiada o wystawianiu sztuk, często niełatwej współpracy z innymi aktorami i reżyserami. W tych fragmentach książki widać ogromną fascynację życiem scenicznym.

Czytelnik poznaje także wiele interesujących szczegółów o wykładowcach z czasów studiów, a w szczególności o ich często przestarzałych metodach nauczania. Problem, z którym od dłuższego czasu borykają się studenci, a którego zdają się zupełnie nie dostrzegać wykładowcy. Pozostaje mieć nadzieję, że zwrócenie na ten problem uwagi w literaturze docierającej do masowego odbiorcy sprawi, że metody nauczania na wyższych uczelniach dogonią wkrótce XXI w.

Miejscami lektura pozostawia pewien niedosyt. Pomimo ogromnej szczerości, na niektóre tematy Poniedziałek nie chce rozmawiać. Niewyjaśniony pozostaje powód jego odejścia z M jak Miłość, ogranicza się jedynie do podania informacji, że chodziło o powody interpersonalne.

Chociaż cała rozmowa jest ciekawa i już od pierwszej strony wciąga czytelnika, trudno oprzeć się wrażeniu, że dziennikarka (Renata Kim) za bardzo skupia się na homoseksualizmie Poniedziałka. Niektóre pytania wydają się niepotrzebne („czy w związku homoseksualnym zawsze jest partner i partnerka?„, ” jak wygląda życie geja w sieci?”). Trudno oprzeć się wrażeniu (co kilkakrotnie podkreśla aktor), że rozmówczyni bardziej zależy na napisaniu poradnika uwodzenia dla gejów niż przeprowadzeniu wywiadu.

Publikacja wzbogacona została zdjęciami przedstawiającymi nie tylko Jacka Poniedziałka, lecz także jego rodzinę i współpracowników. Niewątpliwą zaletą zamieszczonych zdjęć jest ich dość obszerny opis nie ograniczony jedynie do imienia i nazwiska przedstawionej osoby.

Biografia już w tytule nawiązująca do homoseksualizmu bohatera, miała okazję ukazać w dobrym świetle środowisko gejów w Polsce. W nocie wydawniczej napisano, że podejście do różnych aspektów homoseksualizmu czyni z Poniedziałka postać niestereotypową. Wywiad pokazuje jednak, że aktor, w zasadniczych kwestiach obyczajowych, wcale nie odbiega od stereotypu życia seksualnego gejów. Swoimi wypowiedziami potwierdza jedynie, że skoki w bok i przypadkowe przygody łóżkowe to niemal codzienność, w której się bez problemów odnajduje. Takie uogólnienia nigdy nie są uprawnione, a utwierdzanie czytelników w stereotypowym myśleniu raczej nie wyjdzie środowisku polskich homoseksualistów na dobre.

Pomimo pewnych uwag krytycznych warto zapoznać się z recenzowaną pozycją, gdyż Poniedziałek ciekawie opowiada o polskim społeczeństwie, życiu teatralnym i homoseksualnej obyczajowości.

Plus minus:
Na plus:
+ zdumiewająca szczerość autora
+ interesujące opisy zakulisowego życia ludzi teatru
+ ciekawe przemyślenia na temat funkcjonowania polskiego społeczeństwa
+ zdjęcia
Na minus:
- miejscami ocierająca się o infantylizm eksploracja życia seksualnego
- utwierdzanie stereotypu geja

Tytuł: Wyjście z cienia
Autor: Jacek Poniedziałek
Wydawca: Czerwone i Czarne
Data wydania: 2010
ISBN: 9788377000120
Liczba stron: 248
Oprawa: miękka
Cena: 39,90 zł
Ocena recenzenta: 9/10