„Przewodnik po historii matematyki” – I. Bondecka-Krzykowska – recenzja

„Jak to policzyć?”. Z tym pytaniem zmagali się nasi przodkowie. Sprawa była bardzo poważna, gdyż tyczyła się kwestii podstawowej – majątku. Próba odpowiedzi na to pytanie spowodowała rozwój jednej z najważniejszych dziedzin nauki. Przewodnik po historii matematyki przedstawia drogę jaką ludzkość przeszła, poczynając od zliczenia owiec, które zeszły z pastwiska, a kończąc na zawiłościach topologii czy geometrii. 

Ująć historię matematyki w zaledwie 250 stronicowej książce to niełatwa sztuka. Autorka podeszła do tego tematu z rozwagą. Postanowiła opisać dokonania matematyczne od czasów najdawniejszych po pierwszą połowę XX wieku, argumentując, że późniejsze badania są zbyt wyspecjalizowane, by uwzględniać je w tego typu publikacji. Wybór ten nadał książce przejrzystości, jednocześnie zachowując jej podstawową tematykę. Poza tym w końcowej części swojej pracy Izabela Bondecka-Krzykowska przedstawiła zarys dziejów komputerów, co przyjemnie wpasowuje się w całą strukturę książki. Główną linią podziału są tu okresy historyczne. Dla czasów do końca średniowiecza uwzględnione są również wpływy matematyków chińskich, arabskich i indyjskich.

Książka posiada wiele walorów cennych zarówno dla historyka jak i dla matematyka. Znajduje się w niej sporo anegdot z życia wielkich naukowców i podstawowe założenia ich teorii. Początek pracy opisuje metody, jakimi posługiwał się człowiek, aby coś policzyć. Ciekawe są zwłaszcza sposoby wyrażania ilości, przedstawione przy pomocy ilustracji. Dopiero, gdy człowiek zobaczy jak zapisać liczbę 1265962 sposobem starożytnego Egipcjanina, a potem spróbuje ją dodać do jakiejś innej liczby, zrozumie jak niezwykłym dziełem są piramidy oraz dlaczego tak wielkim szacunkiem darzeni byli kapłani. Dzięki tak obrazowemu przedstawianiu tych problemów książka ta może być znakomitą pomocą dydaktyczną na przykład na lekcjach historii.

Matematyka starożytnych Egipcjan odpowiadała na pytanie „jak?„. Jednak dopiero starożytni Gracy zaczęli stawiać pytanie ”dlaczego?”. Od tego momentu w książce poza historią i matematyką pojawia się również nieco filozofii. Od tego też miejsca autorka dzieli czas pomiędzy poszczególnych matematyków, wykazuje powiązania między nimi oraz wkład jaki wnieśli w rozwój matematyki, a przy okazji podaje interesujące fakty z ich życia, co bardzo pomaga w zapamiętywaniu ich imion (co wydaje się niezwykle przydatne na przykład dla studentów matematyki).

Autorka poświęciła ostatni rozdział na przedstawienie dokonań polskich matematyków, dzięki czemu uwydatniła ich postacie i nie dopuściła, by zaginęli w natłoku nazwisk. Książkę kończy, jak już wspominałam, zarys historii komputerów, który świetnie pokazuje związek matematyki z informatyką. Jeśli chodzi o ocenę książki od strony przedstawiającej matematykę, to ta dziedzina jest przejrzyście rozpisana, opatrzona rysunkami i odpowiednimi przypisami. Oczywistym jest fakt, że więcej z dzieła Bondeckiej-Krzykowskiej wyniesie matematyk, ponieważ pojmie całość przedstawionego materiału, jednak i przeciętny zjadacz chleba może w niej znaleźć coś ciekawego (jak choćby narzędzia stosowane do liczenia, opis pierwszego komputera czy anegdoty w rodzaju problemów Sylwestra II z oskarżeniami o konszachty z diabłem – papież ten potrafił biegle liczyć i posługiwać się abuku). Książkę tę można też potraktować jako sposób pogłębienia swojej wiedzy, a zwłaszcza szansę świeżego spojrzenia na życie codzienne przez pryzmat problemów z liczeniem czy szerzej z matematyką. Pracę czyta się przyjemnie, choć lepiej robić to partiami, gdyż nagromadzenie tak wielu znakomitości świata nauki może przytłoczyć czytelnika. Układ dzieła jest przejrzysty, przemyślany, a język wartki. Idealna dla pasjonatów.

Plus Minus:
Na plus:
+ przemyślany układ książki
+ ciekawe anegdoty z życia matematyków
+ pomocna w pracy nauczyciela
+ konkretne, nienużące informacje o najważniejszych dokonaniach w dziedzinie matematyki
+ dodatek o historii komputerów
Na minus:
- kilka literówek
- część tekstu skierowana wyłącznie dla orientujących się w matematyce (co właściwie wiąże się z tematyką książki, zatem właściwie to nie minus, a raczej ocena neutralna)

Tytuł: Przewodnik po historii matematyki
Autor: Izabela Bondecka-Krzykowska
Wydawnictwo: UAM
Rok wydania: 2006
ISBN: 83-232-1668-1
Liczba stron: 256
Oprawa: miękka
Cena: 42 zł
Ocena: 7/10