„Mossad najważniejsze misje izraelskich tajnych służb” – M. Bar-Zohar, N. Mishal - recenzja (2)

Jak działa Mossad? Czy jego misje zawsze kończą się sukcesem? Kto pracuje na rzecz jednej z najlepiej znanych i cenionych służb wywiadowczych? Na te i wiele innych pytań próbują odpowiedzieć Michael Bar-Zohar i Nissim Mishal w swojej najnowszej książce. Historie przez nich opowiedziane wciągają czytelnika jak powieść sensacyjna z najwyższej półki.

Nie ukrywam, że podeszłam do tej publikacji z wielką rezerwą. Zastanawiałam się czy autorzy izraelskiego pochodzenia zdobędą się na obiektywizm, czy przyjmą jednostronną, skrajnie pozytywną perspektywę. Obawiałam się również nudnego studium wybranych akcji Mossadu i koncentracji tylko na tych najbardziej znanych. Moje obawy rozwiały się już po kilku stronach lektury.

Ogromnym plusem książki jest jej popularnonaukowy styl, który momentami przypomina słuchowiska Wołoszańskiego. Na kartach tej książki historia nie jest tylko zbiorem nudnych faktów, żyje, tworzą ją ludzie z krwi i kości. Agenci mają ludzkie oblicza, poznajemy ich, stajemy się świadkami trudnych, momentami dramatycznych wyborów. Mamy okazję przyjrzeć się ludziom, którzy w swojej codziennej pracy narażają życie. Pasmo sukcesów bywa brutalnie przerwane drobnym błędem, którego konsekwencje są tragiczne.

Wybrane historie opowiadają Michael Bar-Zohar (fachowiec w dziedzinie wywiadu) oraz Nissim Mishal (były reporter polityczny, korespondent w Waszyngtonie, dyrektor izraelskiej telewizji państwowej). Panowie zadali sobie dużo trudu by stworzyć pracę wolną od fantastycznych, wyssanych z palca historii. Swoją wiedzę oparli o hebrajskie i anglojęzyczne źródła. Pokusili się nawet o próbę nawiązania kontaktu z byłymi agentami Mossadu. Wywiady, które udało się im przeprowadzić, są chyba największym atutem tej książki.

Nie jest to chronologicznie opowiedziana historia Mossadu. Autorzy umiejętnie żonglują scenerią i czasem akcji. Starają się ukazać złożoność prowadzonych operacji i formy działania agentów. Nie koncentrują się tylko na udanych akcjach, potrafią zdobyć się na krytyczne uwagi wobec jednej z najbardziej znanych i cenionych na świecie służb wywiadowczych:

„Decyzja Issera była ogromnym błędem i mogła pogrzebać szanse Izraela na schwytanie Eichmanna. Nie można się oprzeć wrażeniu, że pierwsze etapy operacji charakteryzowały się wielką niekompetencją. Jak można było tajne, złożone śledztwo powierzyć starszemu, niewidomemu i niewykwalifikowanemu człowiekowi? Jak Mossad mógł poważnie potraktować błędne zidentyfikowanie Eichmanna przez niego? (…)”1.

Takich błędów było więcej, w pościgu za Czerwonym Księciem zginął kelner Ahmed Buszichi zostawiając żonę w siódmym miesiącu ciąży. Śmierć niewinnego człowieka z rąk Mossadu skompromitowała izraelską służbę wywiadowczą.

Autorzy otwarcie przyznają, że Mossad nie zawsze wychodził zwycięsko z prowadzonych akcji, czasem w ich wyniku tracił swoich agentów jak np. Eliego Cohena w maju 1965 r., w Damaszku. Jednocześnie podkreślają walkę wywiadu o swoich ludzi, która czasami trwała wiele lat, ale kończyła się sukcesem jak w przypadku Jehudy Taggara. Michael Bar-Zohar i Nissim Mishal nie tworzą sztucznego pomnika, wytykają błędy i cenę, jaką trzeba było za nie zapłacić. Autorzy uświadamiają nam, że tak znana służba wywiadowcza nie jest perfekcyjnie działającą maszyną, tworzą ją ludzie, którzy czasem podejmują niesłuszne decyzje.

Plusem książki jest to, że nie koncentruje się ona tylko na ogólnie znanych akcjach i nie poświęca im nadmiernej uwagi (obawiałam się, że akcja sprowadzenia Eichmanna do Izraela zajmie pół książki). Autorzy przywołują również mniej znane historie jak np. współpracę z Otto Skorzennym, pomoc w ucieczce młodym Żydówkom z Syrii, czy akcję „Tygrysiątko” mającą na celu uratowanie porwanego dziecka. Dzięki temu mamy okazję zobaczyć różne oblicza Mossadu. Zagłębiając się w analizę kolejnych przypadków miałam nieodparte wrażenie, że prezentowane tu fakty stanowią zaledwie mały wycinek działalności wywiadu. Czytelnik wciąż pozostaje z mnóstwem pytań: ile akcji w sumie przeprowadził Mossad?, jaki procent z nich okazał się sukcesem?, na czym teraz koncentruje swoje działania? Rozpoczynając tę lekturę miałam pełną świadomość, że odpowiedzi na wszystkie pytania nie znajdę.

Książka jest bardzo dobrze wydana, szyta, w twardej oprawie z obwolutą, druk nie męczy wzroku. Plusem jest obszerna bibliografia, indeks ułatwiający odnajdywanie konkretnych informacji i kolorowe zdjęcia.  Minusem jest brak przypisów (źródła są podane dla każdego rozdziału osobno, ale nie wiemy z jakiego pochodzi konkretna informacja). Dla polskiego czytelnika szczególnie interesująca może być historia Wiktora Grajewskiego, który udostępnił Izraelczykom ściśle tajny referat Chruszczowa, a oni przekazali go Amerykanom. Publikacja tego referatu zachwiała światem komunistycznym i według niektórych historyków przyczyniła się do zrywu ludności w Polsce i na Węgrzech.

Podsumowując uważam, że Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb to lektura adresowana do szerokiego grona czytelników: od pasjonatów służb wywiadowczych, przez interesujących się państwem Izrael, skupionych na historii najnowszej i tych lubiących sensacyjne opowieści. Gorąco polecam.

 Plus Minus:
 Na plus:
+ interesująca tematyka
+ szeroki wachlarz akcji Mossadu
+ bogata podstawa źródłowa (w tym wywiady z byłymi członkami Mossadu)
+ wciągający styl
+ wyróżniająca się struktura książki
+ przywołanie mało znanych wydarzeń
+ porządne wydanie (książka szyta, twarda oprawa z obwolutą, wzbogacona zdjęciami)
Na minus:
- brak przypisów

Tytuł: Mossad najważniejsze misje izraelskich tajnych służb
Autor: Michael Bar-Zohar, Nissim Mishal
Wydanie: 2013
Wydawca: Dom Wydawniczy Rebis
ISBN: 978-83-7510-898-9
Stron: 384
Oprawa: twarda z obwolutą
Cena: ok 40 zł
Ocena recenzenta: 9/10

1. Michael Bar-Zohar, Nissim Mishal, Mossad. Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb, Rebis, Poznań 2013, s. 75-76. [↩]