Blackhawk. Komiks na wojnie, czyli Polacy ratują świat

Jedną z gałęzi kultury masowej integralnie związanej z kulturą amerykańską jest komiks. Każdy człowiek interesujący się popkulturą zna postacie z komiksowych uniwersów Marvela (Iron Man, Kapitan Ameryka czy Thor), jak i DC (Batman, Superman czy Wonder Woman).

Blackhawk / fot. DC Comics

Część z tych postaci ma już liczące wiele lat dzieje. Superman i Batman zostali powołani do życia już w latach 30., inni zaś stanowili projekcje oczekiwań (jak Iron Man będący symbolem amerykańskiego indywidualizmu ucieleśnianego przez Howarda Hughesa1) lub strachów (jak wyrażający obawy przed energia atomową Hulk2) Amerykanów odnośnie do przyszłości.

Podczas drugiej wojny światowej również amerykański komiks stał się polem do działania propagandy wojennej. To właśnie wtedy zadebiutowały takie postacie, jak Kapitan Ameryka3 czy Wonder Woman4. Szczególnie prowojenne nastawienie widoczne jest w przygodach kapitana, który już na okładce swego pierwszego komiksu wymierza mocny cios Hitlerowi w twarz. Debiut Wonder Woman nie był aż tak agresywny. Fabuła komiksu jest następująca: na wyspie pełnej Amazonek rozbija się aliancki pilot wykonujący tajną misję. Królowa Amazonek rozkazuje mu pomóc i w wyniku igrzysk wyłania tę, która uda się do świata mężczyzn walczyć o sprawiedliwość.

Najciekawszym jednak z polskiego punktu widzenia komiksowym bohaterem jest tajemniczy lotnik Blackhawk. Zadebiutował on w Military Comics5 razem z innymi bohaterami, takimi jak Blue Tracer, Archie Atkins czy Jankeski Orzeł, grupą Patrol Śmierci i Miss America jeszcze w sierpniu 1941, czyli na cztery miesiące przed przystąpieniem USA do wojny. Miss America robi to, co powinna czynić kobieta w czasie wojny - pozostając w kraju, demaskuje wrogiego szpiega. Patrol Śmierci jest opowieścią o grupie pięciu przestępców (w tym kieszonkowcu, złodzieju bydła i kasiarzu), którzy uciekają z więzienia, porywają pilota wraz z samolotem i rozkazują wywieźć się z kraju. Pilot ten wywozi ich na Wyspy Brytyjskie, gdzie wraz z bandytami zaciąga się do RAFu. Jankeski Orzeł swą superbohaterską karierę zaczął od oswobodzenia amerykańskiego okrętu wojennego z rąk porywaczy nasłanych przez bliżej nieokreślony „rząd nienawidzący USA”((Ibidem, s.34.)). Archie Atkins to bohaterski australijski żołnierz, walczący w Libii nie tylko z siłami Osi, ale i z miejscową berberyjska ludnością. Blue Tracer to najbardziej niezwykły z superbohaterów pojawiających się w Military Comics. Główny bohater to amerykański inżynier William Dunn, który przeżywszy spotkanie z nadnaturalnymi istotami podczas pobytu w Etiopii, pomaga żołnierzowi „Boomerangowi„ Jonesowi stworzyć niesamowity latający, pływający, ”czołgopodobny” pojazd australijskiemu. Wspólnie wyruszają, by walczyć z nazistami.

Grumman XF5F Skyrocket był podstawowym myśliwcem bohaterów komiksu o przygodach Blackhawk Squadron

Z wszystkich tych postaci to właśnie stworzony przez trio (Willa Eisnera, Chucka Cuidera i Boba Powella) Blackhawk zdobył największą popularność. Nie przestał być wydawany po wojnie6 i doczekał się słuchowiska radiowego, a nawet serialu telewizyjnego. Komiks ten opowiada o przygodach lotnika, który już od września 1939 walczy na niebie z niemieckimi pilotami. Podczas kampanii wrześniowej jego umiejętności wzbudzają zarówno strach, jak i podziw (zwłaszcza po tym jak sam zestrzelił w jednej potyczce aż sześć niemieckich samolotów). Niestety, mimo heroicznych dokonań zostaje w końcu zestrzelony, a jego rodzeństwo mieszkające na polskiej farmie – Jack i Coonie (sic!) ginie w wyniku bombardowania. Tajemniczy lotnik poprzysięga zemstę nazistowskim łotrom.

Mijają kolejne miesiące, kolejne państwa zostają podbite przez Niemcy, ale ci jako zdobywcy nie czują się pewnie, gdyż terroryzuje ich tajemniczy Balckhawk i jego kompania. Jego współpracownicy są również lotnikami pochodzącymi z krajów podbitych przez siły Osi. Nie zabrakło więc wtrącającego francuskie słówka André, wielkiego siłacza ze Skandynawii Olafa, mówiącego z niemieckim akcentem Holendra Hendricksona i mocno zamerykanizowanego Polaka Stanislausa. Prócz nich w kompanii „Blackhawks” swe miejsce znaleźli teksański lotnik Chuck i chiński ochotnik Chop-Chop. Dodatkowo w serii pojawiło się kilku innych epizodycznych lotników, jak polski lotnik Zeg7, Rosjanin Borys i Anglik Baker8. Pojawiają się w komiksie postacie kobiece, a pierwsza bohaterka o nieokreślonym imieniu wystąpiła jeszcze w czasie wojny9. A dopiero w 133 zeszycie pojawia się pierwsza nazwana z imienia Amerykanka Zinda Blake, która ogłasza, że chce dołączyć do drużyny10.

Blackhawk / fot. DC Comics

Cała ta wieloetniczna drużyna mieszka na ukrytej i niezaznaczonej na mapach wyspie, gdzieś na Oceanie Atlantyckim. Jej położenie umożliwia dogodne atakowanie hitlerowskiego lotnictwa. Każdy członek zespołu, poza Chop-chopem, lata własnym samolotem (nikt w latach czterdziestych nie myślał, aby w komiksie dać Azjacie broń, a co dopiero samolot). Chińczyk ten, przedstawiany we wcześniejszych wersjach komiksu wręcz karykaturalnie, z czasem uzyskuje ludzki wygląd i normalne azjatyckie imię. Miłośnicy lotnictwa doszukują się w komiksie wizerunków samolotów z czasu wojny, w tym polskiego Jastrzębia.

Pochodzenie etniczne wszystkich bohaterów odgrywa niemałą rolę w komiksie. Sam, główny bohater miał kilkukrotnie zmieniany rodowód. Pierwotnie miał być polskim lotnikiem o niesprecyzowanym imieniu, lecz w zeszycie 50 z roku 1952 lotnik określony jest jako Amerykanin polskiego pochodzenia11. Podczas kampanii wrześniowej miał się zaciągnąć do polskiego lotnictwa jako ochotnik. Nie jest zrozumiałe, dlaczego wydawca zmienił pochodzenie bohatera – być może nie wypadało, aby wywodził się on z państwa znajdującego się w bloku wschodnim. W zeszycie tym też podkreślono niechęć głównego bohatera do najeżdżających we wrześniu Polskę bolszewików. Polakiem pozostał Stanisław, którego uczyniono genialnym absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego.

W reboocie z 1976 r. Blackhawk nie jest już ani Polakiem, ani Amerykaniem polskiego pochodzenia, lecz amerykańskim przedsiębiorcą i właścicielem linii lotniczych znanym jako Mr Cunningham, posługującym się czasem pseudonimem Bart Hawk12. Wobec zimnowojennych nastrojów w USA nie dziwi fakt, że bohater został zamieniony w modelowego amerykańskiego milionera. We wznowionej serii w latach 1982-1984 powtórnie jest Amerykaninem o polskich korzeniach13, jego losy zaś są bardzo podobne do losów oryginalnego bohatera. Również służy w polskim lotnictwie podczas kampanii wrześniowej i traci brata podczas niemieckiego ataku.

Najciekawiej jednak wyglądają losy polskiego lotnika z wersji z roku 1987. Jest on ukazany jako cyniczny i arogancki kobieciarz. W wersji tej Blackhawk urodził się jako Janos Prohaska (sic!). Ponadto z racji tego, że służył w republikańskich siłach w Hiszpanii, wielokrotnie spotyka się z oskarżeniami o to, że jest komunistą14. Z tej też przyczyny musi opuścić Stany Zjednoczone i jako bezpaństwowiec zamieszkać w Anglii. Również pochodzenie etniczne innych bohaterów uległo zmianie. Szczególnie widoczne to jest w przypadku Chucka, który w wersji z 1987 staje się potomkiem włoskich imigrantów, i Olafa – a ten w późniejszych wersjach staje się Duńczykiem, a nie Szwedem.

Komiks Blackhawk wydawany pierwotnie w czasie wojny okazał się jednym z ciekawszych komiksów wydanych podczas drugiej wojny światowej. Nie wiem jak wy, ale ja chętnie obejrzałbym dziś jakąś jego współczesną adaptację.

1. R. Genter, „With Great Power Comes Great Responsibility”: Cold War Culture and the Birth of Marvel Comics [w:] The Journal of Popular Culture vol. 40 (6)/2007, s. 966. [↩]
2. Ibidem, s. 960. [↩]
3. Captain America Comics #1, March 1941, s. s. 46. [↩]
4. All Star comics #8, December - January 1941, s. 60-68. [↩]
5. Military Comics #1, August 1941, s. s. 66. [↩]
6. Blackhawk ukazywał się pierwotnie w czasopiśmie Military Comics. Następnie doczekał się własnego tytułu i był wydawany do roku 1968. W roku 1967 spróbowano uczynić z drużyny kompanię superbohaterów walczących w mechanicznych pancerzach czy stosujących azjatyckie techniki walki. Zabieg ten nie spodobał się czytelnikom i po 14 zeszytach linię zamknięto. W roku 1976 wydawanie serii wznowiono na jeden rok. W latach serię tę dwukrotnie wznawiano i ukazywała się aż do 1992 r. Zaś w 2011 r. wydawnictwo DC wydało komiks Blackhawks o grupie współczesnych żołnierzy. Od lat sześćdziesiątych przygody bohaterów są coraz bardziej niezwykle w niektórych zeszytach po przejęciu wydawnictwa Quality Comics przez DC - pojawiają się inni bohaterowie komiksowego uniwersum DC np. spotkanie z Supermanem. [↩]
7. Zeg ostatni raz pojawił się w 9 zeszycie z kwietnia 1942. [↩]
8. Pojawił się jedynie w pierwszym zeszycie. [↩]
9. Blackhawk #20, August 1943, s.1-11. [↩]
10. Blackhawk#133, February 1959, s.2. [↩]
11. Blackhawk #50, March 1952, s.13. [↩]
12. Blackhawk #244, February 1976, s. 9. [↩]
13. Blackhawk #251, October 1982, s.11-12. [↩]
14. Blackhawk #1, 1987, s.3-4. [↩]