„Inkwizycja i bracia św. Dominika. Słuszne prześladowanie” – C.C. Ames – recenzja

Polska Prowincja o. Dominikanów tym razem zadbała o czytelników lubujących się w epoce średniowiecza. Wydawnictwo „W drodze” oddaje do naszych rąk książkę amerykańskiej mediewistki, która podejmuje temat ciągle żywy i cieszący się ogromnym zainteresowaniem – Inkwizycja.

Myśli autorki koncentrują się wokół powstałego w XIII wieku zakonu Braci Kaznodziejów i ich ogromnej roli w całym wydarzeniu, systemie czy rzeczywistości, jakim była owa słynna Inkwizycja – silne i skuteczne narzędzie Kościoła w walce z herezją.

Na pewno ważne w zrozumieniu całej książki Christine Ames jest uważne przeczytanie wstępu do polskiego wydania, którego autorem jest prof. KUL-u,  Paweł Kras. Autor wstępu wyprowadza nas w rzeczywistość średniowiecza. Pisze o samym problemie nazewnictwa Inkwizycji, wspomina o bulli papieża Lucjusza III Ad abolendam, która stanowi fundament średniowiecznej inkwizycji. Czytelnik dowiaduje się o regulacjach prawnych wypracowanych przez Sobór Laterański IV z 1215 r., gdzie pod przewodnictwem papieża Innocentego III Kościół określił metody walki z heretykami. Bardzo ważna jest informacja o decyzji papieża Grzegorza IX, który zadecydował, że działalność inkwizycyjną przejmą wyłącznie przedstawiciele zakonów mendykanckich (żebrzących), a więc dominikanie i franciszkanie.

Właśnie pontyfikat wspomnianego papieża Grzegorza IX jest niezwykle płodny w obsadzanie urzędów papieskich inkwizytorów właśnie dominikanami.  I tak pierwszy papieski inkwizytor to dominikanin Konrad z Marburga – powołany na mocy bulli Cum de summo munere. Ważny dokument stanowi bulla Ille humani generis powierzająca walkę z herezją Burchardowi i Teodorykowi – dominikanom z Regensburga. Bulla ta w opinii wielu historyków uznawana jest za akt inaugurujący działalność inkwizycji dominikańskiej. Do końca XIII wieku dominikanie zdominowali obsadę papieskich urzędów inkwizycyjnych.  Wynikało to przede wszystkim z charyzmatu głoszenia i dobrego przygotowania teologicznego.  Potwierdził to papież Grzegorz IX w bulli Olim intellecto z 1234 r.

Praca Christine Ames na pewno nie jest łatwą publikacją. Jej charakter naukowy oczywiści potwierdza rzetelność  i warsztat historyczny Amerykanki, ale także zmusza czytelnika do uważnego wczytywania się w poszczególne rozdziały. Po prostu nie jest to opowiastka o papieskiej inkwizycji, ale duża publikacja oparta na mocnym fundamencie źródłowym z naukowym aparatem wyjaśniającym, czym tak naprawdę była Inkwizycja u jej podstaw. W książce nie brak teologicznych interpretacji procesów inkwizycyjnych.

Oczywiście Dominikanie – wspólnota braci, której historia jest tak samo interesująca jak bieżące wydarzenia. Śmiało mogę stwierdzić, że autorka nie gloryfikuje Zakonu Braci Kaznodziejów. Jej praca nie jest także relacją z procesów, które prowadzili dominikańscy inkwizytorzy, czy kroniką zakonu założonego przez św. Dominika. Christine Caldwell Ames wykazuje, że Bracia w białych habitach, dzięki swojemu doskonałemu wykształceniu teologicznemu, charyzmatowi kaznodziejstwa i darowi słowa stali się wybitnymi szermierzami  wiary i strażnikami doktryny Kościoła, której bronili wszelkimi możliwymi wówczas sposobami. Owa misja specjalna, którą podjął Zakon Dominikański, na trwałe weszła do świadomości i mentalności społeczeństwa nie tylko XIII – wiecznego, ale również wieków późniejszych.

Ta książka po prostu jest warta przeczytania. Po lekturze można wyrobić sobie zdanie na temat Inkwizycji i jej dominikańskiego aspektu. Moim zdaniem najtrafniejszym stwierdzeniem określającym wartość tej książki są słowa krakowskiego Dominikanina, dyrektora Dominikańskiego Instytutu Historycznego, o. dra Tomasza Gałuszki, który mówi, że autorka „siadła w drugim rzędzie, tuż obok trybunału inkwizycyjnego”.

Plus minus
Na plus:
+ bibliografia
+ prosta szata graficzna
+ łatwość czytania
+ przejrzystość wydania
+ ciekawe nazwy rozdziałów
+ wstęp do polskiego wydania
Na minus:
- niekiedy bardzo naukowy język

Tytuł: Inkwizycja i bracia św. Dominika. Słuszne prześladowanie
Autor: Christine Caldwell Ames
Wydawca: W drodze
Rok wydania: 2013
Okładka: miękka
ISBN/EAN: 978-83-7033-868-8
Liczba stron: 324
Cena: 45 zł
Ocena recenzenta: 9/10