Relacja z konferencji „Syndykaliści w Powstaniu Warszawskim”

Każdego roku przełom lipca i sierpnia obfituje w wydarzenia upamiętniające oraz promujące, szczególnie w pamięci młodych ludzi, Powstanie Warszawskie. Obok oficjalnych uroczystości państwowych odbywają się wystawy, spotkania, spacery szlakiem powstańczej Warszawy, a także konferencje naukowe.

9 sierpnia 2013 roku w Muzeum Powstania Warszawskiego miała miejsce interdyscyplinarna konferencja pod tytułem „Syndykaliści w Powstaniu Warszawskim”. Przybliżyła ciekawy, ale mało znany fakt, jakim był udział w Powstaniu osób skupionych wokół Związku Syndykalistów Polskich. Celem konferencji było również scharakteryzowanie działalności syndykalistów w okresie poprzedzającym wybuch II wojny światowej.

Pierwszym prelegentem, a zarazem prowadzącym konferencję był dr Szymon Niedziela, Kierownik Działu Obsługi Ekspozycji Muzeum Powstania Warszawskiego. Na samym początku wspomniał o pracy organicznej Syndykalistów, której celem było przygotowanie polskich kadr do służby w latach powojennych. Referat poświęcił walczącej w Powstaniu 104 Kompanii Związku Syndykalistów Polskich: jej powstaniu, kontaktom uczestników z innymi oddziałami Armii Krajowej i związanym z tym konfliktom. Prelegent opowiedział również o przebiegu walk na Starym Mieście oraz odwrocie Kompanii i przegrupowaniach w Śródmieściu pod koniec Powstania Warszawskiego.

Drugim prelegentem był Jakub Woroncow, który przedstawił biografie kilku działaczy związanych z ideą syndykalizmu: Kazimierza Zakrzewskiego, Jerzego Szuriga i Stefana Szwedowskiego. Referat poświęcił ich życiu oraz działalności politycznej i społecznej przed II wojną światową oraz w jej trakcie.

Kolejne wystąpienie dotyczyło ideowych tradycji Związku Syndykalistów Polskich. Wygłosił je dr hab. Rafał Chwedoruk. Na początku wyjaśnił znaczenie koncepcji syndykalistów. Następnie zwrócił uwagę m.in. na ideologię Zet-u, poglądy Sorela, Stanisława Brzozowskiego i Tomasza Pilarskiego, koncepcje demokracji nieliberalnej, rolę samorządu i państwa. Wystąpienie to zakończyło pierwszy panel konferencji.

Kolejnym prelegentem był Michał Przyborowski, który na podstawie wspomnień działacza syndykalistycznego i anarchistycznego Pawła Lwa Marka (uczestnika obrony Warszawy w 1939 roku i Powstania Warszawskiego) przedstawił działania Brygady Syndykalistycznej w Śródmieściu Warszawy, której losy są słabo przebadane.

Przedostatni referat wygłosiła Laure Akai, opowiadając o działalności ZSP w świetle międzynarodowego ruchu syndykalistycznego i antyfaszystowskiego przed II wojną światową. Przedstawiła także techniki oporu we Francji, Włoszech, Szwecji i Niemczech.

Wystąpieniem kończącym konferencję była prelekcja Macieja Drabińskiego, który opowiedział o myśli Rudolfa Rockera odnośnie anarchistycznej interpretacji i analizy faszyzmu i nazizmu (filozofia polityczna, dekonstrukcja państwa narodowego, naród i nacjonalizm).

W trakcie okupacji, a przede wszystkim w czasie Powstania Warszawskiego wiele polskich organizacji społecznych i politycznych zapomniało o wzajemnych różnicach i podziałach oraz działało wspólnie przeciwko okupantowi. Widać to było szczególnie na przykładzie opasek powstańczych (litery W[ojsko] P[olskie] zamiast inicjałów organizacji). W ocenie prelegentów rola Związku Syndykalistów Polskich jest bardzo mało znana, ale niezwykle ciekawa. Właśnie dlatego obok wystąpień poświęconych przede wszystkim Powstaniu Warszawskiemu zaprezentowano analizę myśli syndykalistycznej oraz jej historię. Warto dodać, że działacze syndykalistyczni byli członkami wielu partii politycznych, a ich poglądy fascynowały wielu, na przykład Stefana Żeromskiego.