„Wiedeń Hitlera. Lata nauki pewnego dyktatora” - B. Hamann - recenzja

Nakładem Domu Wydawniczego Rebis ukazała się praca Brigitte Hamann Wiedeń Hitlera. Lata nauki pewnego dyktatora (tytuł oryginału: Hitlers Wien. Lehrjahre eines Diktators). Jest to nie tylko wnikliwa analiza bardzo tajemniczego i owianego wieloma legendami okresu pobytu Adolfa Hitlera w Wiedniu, ale również mistrzowsko nakreślony obraz upadającej c.k. monarchii – świata kryzysu społecznego zaufania i rodzących się ruchów nacjonalistycznych w wielokulturowych Austro-Węgrzech.

Pobyt Adolfa Hitlera w Wiedniu przed I wojną światową jest faktem powszechnie znanym. Nie ma chyba osoby na świecie, która nie słyszałaby o jego nieudanych egzaminach do Akademii Sztuk Pięknych. Jednak wokół tego oczywistego i powszechnie znanego faktu narosło bardzo wiele legend. Najczęściej wiedzę o wczesnych latach Hitlera czerpie się ze wspomnień Augusta Kubizka Adolf Hitler. Mein Jugendfreund oraz książki jego krytyka Franza Jetzingera Hitlers Jugend. Autorka, zanim przystąpi do analizy tych dwóch kluczowych pozycji, przeprowadza bardzo wnikliwą krytykę obu źródeł. Dodatkowo korzysta ona z wielu innych materiałów: wspomnień mieszkańców domu dla mężczyzn, w którym zamieszkiwał Hitler, wiedeńskich akt meldunkowych, książki wydatków rodziny Hitlerów, prywatnej korespondencji etc. Warto zaznaczyć ogromny wkład, jaki został włożony zarówno w kwerendę archiwalną, jak i wyszukiwanie świadków zdarzeń. Czyni to książkę niewątpliwie wiarygodną i solidnie udokumentowaną.

Z kart pracy Hamann wyłania się niezbyt budujący obraz młodego Hitlera: młodocianego utracjusza, z ogromną niechęcią do pracy i bardzo dużymi oczekiwaniami w stosunku do świata. Tak naprawdę Hitler nie potrafi nic. Jego szkice i malowane przez niego pocztówki są kopią wykonywanych wcześniej rysunków, cokolwiek namaluje jest to marnej jakości. Na uwagę zasługuje tylko doskonała kreska architekta, jednak studia w tym kierunku uniemożliwia mu brak matury. Do tego jest bardzo krewkim mówcą, który bardzo szybko zapamiętuje się w swoich tyradach. Nie znosi sprzeciwu. Obdarzony jest fenomenalną pamięcią i trzeba mu oddać sprawiedliwość: on nie czyta książek, on je wnikliwie studiuje. Bardzo podkreślone jest zamiłowanie Hitlera do opery i polityki. Ostatnie pieniądze potrafi wydać na bilet do opery, a wolny czas spędza, przysłuchując się debatom parlamentarnym. To podczas pobytów w parlamencie szlifuje swój późniejszy warsztat polityczny. Tutaj także nabawia się niechęci do demokracji jako ustroju do cna przeżartego rozkładem i niemocą.

Co ciekawe z badań autorki wynika, że podczas wiedeńskich lat Hitlerowi daleko było do późniejszego zapamiętałego antysemityzmu. Podczas swojego pobytu w domu dla mężczyzn utrzymywał koleżeńskie (a nawet można by było powiedzieć przyjacielskie i zażyłe) stosunki z mieszkańcami pochodzenia żydowskiego. Nigdy również w swoich tyradach wygłaszanych wobec współmieszkańców nie atakował Żydów. W obliczu jego późniejszej działalności może się to wydać zaskakujące.

Oprócz opisu perypetii wiedeńskich Adolfa Hitlera Brigitte Hamann zapoznaje czytelników z nastrojami społecznymi i problemami mieszkańców Wiednia. Doskonale odmalowuje panujące wówczas niedobory mieszkaniowo-socjalne. Dużo miejsca poświęca także pangermańskiej retoryce i niemieckonarodowej propagandzie, która szerzy się wówczas w stolicy c.k. monarchii. Przybliża głównych teoretyków czystości rasy niemieckiej, naczelnych antysemitów i polityków aspirujących do miana pangermańskich Führerów. Co ciekawie wiele poglądów Hitlera wygłaszanych podczas publicznych wystąpień po I wojnie światowej jest odzwierciedleniem prasy niemieckonarodowej z okresu upadku c.k. monarchii. Warto tutaj wspomnieć o fenomenalnej pamięci Hitlera, która pozwalała cytować mu obszerne fragmenty dzieł innych osób, jako swoje własne przemyślenia.

Praca Brigitte Hamann jest bardzo ładnie wydana. Przejrzysta budowa i układ treści pozwala bardzo łatwo zorientować się w prowadzonym wywodzie. Również bardzo ciekawe są wstawki z fotokopii prywatnych listów i dokumentów. Logicznie i ciekawie wprowadzone dygresje pozwalają na szersze zrozumienie i uchwycenie niuansów omawianych w zasadniczej treści wydarzeń. Wnikliwie przeprowadzona krytyka zgromadzonego materiału faktograficznego pozwala na wyrobienie sobie opinii także przez czytelników nieparających się zawodowo historią i nieznających szerszego kontekstu historyczno-kulturowego schyłku Monarchii Austro-Węgierskiej.

Dzięki doskonałemu stylowi prowadzenia narracji książkę tę można polecić każdemu czytelnikowi – nawet niebędącemu zawodowym historykiem. W obliczu wielu mitów, które narosły wokół osoby Adolfa Hitlera, jest to ważna, godna polecenia i doskonale udokumentowana pozycja. Pozwoli zapewne wiele zrozumieć z niejasnych początków późniejszego Führera i budowniczego III Rzeszy Adolfa Hitlera.

Plus minus:
Na plus:
+ wnikliwe ujęcie tematu
+ jasna i przejrzysta narracja
+ ukazanie szerszego kontekstu wydarzeń
Na minus:
brak

Tytuł: Wiedeń Hitlera. Lata nauki pewnego dyktatora
Autor: Brigitte Hamann
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy REBIS
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-7510-808-8
Liczba stron: 584
Cena: ok. 40 zł
Ocena recenzenta: 10/10