Memento mori – XIX portrety żałobne [zdjęcia]

Śmierć towarzyszy nam na każdym kroku i jest nieodłącznym elementem życia. Jednakże wraz ze zmianą podejścia do niego, zmienia się również podejście do kwestii śmierci. Kiedyś zmarły przebywał wraz z rodziną, która samodzielnie przygotowywała go do pochówku. Wiek XIX, który przyniósł nam rozwój fotografii sprawił, że zdjęcia, również te pośmiertne, były często jedyną pamiątką z podobizną zmarłego.

Fotografie post mortem, zwane inaczej portretami żałobnymi lub fotografiami pośmiertnymi, były szczególnie modne w II połowie XIX wieku. Wynalezienie dagerotypu w 1839 roku (prekursora współczesnego aparatu fotograficznego) pozwoliło tworzyć pamiątkowe portrety na szerszą skalę, stwarzającym tym samym konkurencję dla drogiego i czasochłonnego procesu malarskiego. Kolejnym krokiem w rozwoju fotografii było wynalezienie carte de visite. Dzięki nowej technice na jednym negatywie powstawało kilka zdjęć, a odbitki mogły być rozdawane wśród najbliższych osób. Cechą charakterystyczną był również ich znacznie pomniejszony rozmiar, który swoim kształtem przypominał wizytówki. Portrety żałobne były wyjątkowo popularne w epoce wiktoriańskiej kiedy śmiertelność, szczególnie wśród dzieci, była bardzo wysoka.

W fotografii pośmiertnej można wyróżnić dwa style. W pierwszym okresie fotografowano głównie twarz  i ciało zmarłego, starając się przedstawić denata w jak najbardziej realny sposób. Z tego też powodu osoba, która nie ma świadomości, że ogląda zdjęcie pośmiertne może odnieść wrażenie, że zmarły śpi lub siedzi nienaturalnie wyprostowany. Zmarłe dzieci leżały lub siedziały na kanapach w otoczeniu zabawek lub kwiatów. Zdarzały się również przypadki, kiedy sadzano je pomiędzy rodziców lub rodzeństwo, co na pewno nie należało do przyjemnych momentów. Dorosłych zmarłych sadzano na krzesła, często były one jeszcze dodatkowo wzmacniane (stelaże), aby osoba zmarła mogła w określonej pozie wytrwać przez dłuższy czas. Wspomnieć również należy, że proces tworzenia takiej fotografii był znacznie dłuższy niż współcześnie i wynosił kilkanaście minut. Z biegiem czasu fotografie mniej nawiązują do realistycznej koncepcji, przedstawiając najczęściej zmarłego w trumnie. Ten typ fotografii w dalszym ciągu popularny jest w Europie Wschodniej wśród wyznawców prawosławia oraz w Stanach Zjednoczonych.

Aby zmarły wyglądał „bardziej żywo” ubierano go w strój codzienny, czasami otwierano mu oczy lub domalowywano je bezpośrednio na powiekach. Zdarzało się też bardzo często, że malowano takiej osobie policzki, by wyglądała na normalną żyjącą i zdrową osobę.

Przykładowe zdjęcia:

Zdjęcie pośmiertne

Ciężko rozpoznać, że leżące dziecko tak naprawdę nie śpi, ale leży martwe

Rodzice wraz ze swą zmarłą córką

Stelaż miał podtrzymywać zwłoki w pozycji siedzącej

Zdjęcie pochodzi z ok. 1860 roku

Ines Garcia, 1927 r.

Pośmiertne zdjęcie kilkuletniego chłopca o imieniu William z 1850 roku

Zdjęcie pochodzi z ok. 1870 roku

Na zdjęciu chłopiec został ucharakteryzowany tak, jakby zostało ono zrobione za życia/ ok. 1870

Pośmiertne zdjęcie dziecka otoczonego kwiatami