„Świadkowie. Zapomniane Głosy - Dunkierka” - J. Levine - recenzja

III Rzesza po pokonaniu Rzeczpospolitej Polskiej postanowiła dokonać ekspansji na inne państwa. Po zajęciu Danii oraz Norwegii główne siły niemieckie zostały skierowane na zachód. Francji oraz Belgii, prócz ich własnych armii, bronił Brytyjski Korpus Ekspedycyjny. Niespodziewane tempo, w jakim poruszały się niemieckie dywizje, doprowadziło do całkowitej klęski sprzymierzonych wojsk. Władze brytyjskie za punkt honoru postawiły sobie uratowanie jak największej liczby swoich żołnierzy.

Autorem książki jest Joshua Levine, który zebrał i opracował wspomnienia uczestników walk w oparciu o zasób archiwalny Imperial War Museum1. Po raz pierwszy publikacja ukazała się w 2010 roku, a jej polskie wydanie trzy lata później. Przekładu z języka angielskiego dokonał Grzegorz Siwek.

Dowództwo brytyjskie wydało rozkaz, aby pod naporem Wehrmachtu podległe im wojska wycofywały się w kierunku Dunkierki. Wówczas, podobnie jak dziś, było to miasto portowe, położone w niewielkiej odległości od granicy belgijsko-francuskiej. Z racji tego, że znaczna część Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego skierowana została uprzednio na terytorium Belgii, Dunkierka została wybrana jako miasto gwarantujące możliwie krótką drogę ucieczki. Ewakuacja wojsk sprzymierzonych, a więc Operacja Dynamo trwała od 26 maja do 4 czerwca 1940 roku. W działania zaangażowano 222 okręty oraz ponad 800 statków. Dzięki temu wysiłkowi łącznie udało się ocalić 338 216 żołnierzy, w tym około 215 tysięcy brytyjskich (s. 170). Pozostałe blisko 100 tysięcy stanowili głównie przedstawiciele armii francuskiej i belgijskiej.

Ideą autora książki było przedstawienie oczami żołnierzy ich ewakuacji z terytorium Francji. Ponadto w pracy podano powody wycofania wojsk brytyjskich. Levine podjął po raz kolejny współpracę z Imperial War Museum i spisał wypowiedzi żołnierzy, którzy brali udział w omawianych wydarzeniach. Wszystkie monologi zostały podzielone i ułożone w porządku chronologicznym. Oznacza to, że czytelnik nie znajdzie w publikacji zaledwie kilku zwartych opowieści, lecz poprzeplatane ze sobą relacje żołnierzy z różnych jednostek. Sugerując się przydziałami służbowymi autorów relacji, można wysnuć wniosek, że w wielu przypadkach nawet się nie znali. Mimo to jednak w zdecydowanej większości są oni zgodni co do powodów jak i organizacji ewakuacji. Łącznie w publikacji umieszczono relacje 114 uczestników walk we Francji. Poza żołnierzami ewakuowanymi z Dunkierki autor rozmawiał także z osobami, które miały mniej szczęścia i musiały pokonać dłuższą drogę do innego portu. Przytoczono również wspomnienia żołnierzy przebywających w niewoli niemieckiej.

Wraz ze zmianą sytuacji na froncie, zmianie ulegało nastawienie i opinia żołnierzy na temat bieżących wydarzeń. Z początku Brytyjczycy byli pewni siebie, jak i wierzyli w zapewnienia swoich francuskich kolegów, co do ich przygotowania i umiejętności. Jednak z czasem, gdy okazało się, że uderzenie wojsk niemieckich było zbyt silne i belgijsko-brytyjsko-francuska obrona załamała się, z wypowiedzi żołnierzy zaczęło przebijać się zwątpienie, zawód i niepewność jutra. Rozkaz odwrotu do Dunkierki tchnął w Brytyjski Korpus Ekspedycyjny nadzieję na ocalenie, ale nie zmienił ich zdania na temat zaistniałej sytuacji. Również opisy powrotu do kraju przedstawiają, delikatnie mówiąc, mieszane uczucia, jakie towarzyszyły ocalałym żołnierzom.

Publikacja posiada strukturę chronologiczną. W tym przypadku jest to korzystne i zapewnia czytelnikowi prosty odbiór treści jako scalonej wypowiedzi. Całość podzielona została na 10 rozdziałów, plus Podziękowania oraz Wprowadzenie. Uzupełnieniem są Indeks osób, których wspomnienia przytoczono w tekście i Indeks ogólny. Każdy z rozdziałów poprzedzony został indywidualnym, krótkim wstępem. W zależności od intencji autora przedstawiają one działania dyplomacji brytyjskiej lub aktualną sytuację na konkretnym odcinku frontu. Część rozdziałów posiada podrozdziały, które nie zostały uwzględnione w spisie treści. Uzupełnieniem słów są 2 mapy oraz 53 zdjęcia. Całość wydrukowana została na dobrej jakości papierze i oprawiona w miękką okładkę.

Polecam wyżej przedstawioną książkę głównie osobom, które chciałyby zapoznać się z obrazem wojny widzianym oczami żołnierzy. Ingerencja autora ograniczona została jedynie do ułożenia wspomnień uczestników walk w odpowiednim porządku i dodania, oddzielonych od relacji, informacji ogólnych. Publikacja jest intrygującym obrazem jednej z bardziej druzgocących porażek, której następstwem była niespotykana ewakuacja wojsk. Dzięki zręczności propagandy brytyjskiego rządu owe wydarzenia przekute zostały w jeden z największych sukcesów brytyjskiego oręża.

Plus minus:
Na plus:
+ sposób przedstawienia relacji
+ ilość i różnorodność przytoczonych wspomnień
+ duża ilość wtrąceń, wyjaśniających czytelnikowi ewentualne nieścisłości
+ bardzo dobry przekład
Na minus:
- nic szczególnego

Tytuł: Świadkowie. Zapomniane Głosy – Dunkierka
Autor: Joshua Levine tł. Grzegorz Siwek
Wydawca: Wydawnictwo RM
Rok wydania: 2013
ISBN/EAN: 978-83-7243-045-4
Liczba stron: 300
Oprawa: miękka
Cena: 34,90 zł (z okładki)
Ocena recenzenta: 8/10

1. Więcej na temat instytucji: iwm.org.uk, dostęp dnia 2 listopada 2013 r. [↩]