Nie żyje Jacques Le Goff, jeden z najwybitniejszych intelektualistów w dziedzinie historii

Wczoraj pierwszego dnia kwietnia świat ogarnęła smutna wiadomość o śmierci jednego z najwybitniejszych historyków Europy, specjalisty od wieków średnich, popularyzatora historii, francuskiego uczonego – Jacquesa Le Goffa.

Jacques Le Goff/ aut. anonimowy / CC-BY-SA-3.0

Jacques Le Goff urodził się 1 stycznia 1924 r. w Tulonie. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli tzw. szkoły historycznej „Annales” (École des Annales), czyli organizacji zrzeszającej niektórych historyków francuskich. Ze szkoły tej wywodzą się tacy przedstawiciele francuskiej nauki historycznej jak Marc Bloch, Lucien Febvre, Georges Duby, Pierre Chaunu czy Ernest Labrousse. Le Goff stał się „spadkobiercą” owej szkoły, a także wywodzących się z niej prądów, swoistego podejścia do nauki, jaką jest historia. Był też określany jako współtwórca tzw. „nowej historii”, która podejmowała pod swój warsztat badawczy tak palące zagadnienia jak życie codzienne ludzi oraz ich mentalność. Le Goff był też znany z tego, że hołdował długofalowym badaniom, ponadto był też jednym z pierwszych uczonych, którzy wraz z warsztatem historycznym, wykorzystywali metody badawcze antropologii historycznej (szczególnie trójpodział społeczny Georgesa Dumézila) oraz historii mentalności, w czym umacniał się jako kontynuator podstawowych założeń swej macierzystej szkoły „Annales”.

Zasługi Jaqcuesa Le Goffa na polu badawczym są absolutnie nie do podważenia. Na wstępie trzeba rzec, że należał do tych historyków, którzy oprócz prawdziwie akademickiego podejścia do historii, parali się też jej popularyzacją. Na szczególną uwagę zasługuje fakt niezmiernie lubianych w kraju nad Sekwaną audycji radiowych, m.in. w Radio France-Culture. Le Goff był też cenionym nauczycielem uniwersyteckim. Początkowo pracownikiem naukowych w Lille, a później w paryskiej Ecole Pratique des Hautes Etudes. Jacques Le Goff studia ukończył w École normale supérieure w Paryżu, a także w Lincoln College w Oxfordzie i rzymskiej Ecole Française.

Dzięki niepowtarzalnemu podejściu do studiów nad średniowieczem, Le Goffowi zawdzięczamy nowe spojrzenie na tę epokę. W świetle jego wykładów dało się zauważyć, iż była to epoka niezwykle oryginalna i poprzez umiejscowienie między starożytnością a renesansem, tworzyła odrębną kulturę, tak różną od swej poprzedniczki oraz kontynuatorki. Le Goff pokazał średniowiecze z innym obliczem, zerwał z dotąd lansowanym podejściem i terminami, jak np. „wieki ciemne” – Dark Ages, a zastąpił postrzeganiem go jako epoki wielkich przemian na szerokiej płaszczyźnie. Najlepiej w tej materii wypowiedział się mediewista Bronisław Geremek w 1988 r. na łamach „Twórczości”:

Mediewiści zawdzięczają Le Goffowi nowe rozwiązania metodologiczne, odkrycia, przełomowe opracowania, hipotezy naukowe, wielkie badania zbiorowe. Zawdzięczamy mu również nowy sposób myślenia o średniowieczu, pojmowania go i badania z przykładną wnikliwością erudycyjną, zaskakującą świeżością myślenia, szczodrością wobec uczniów, przyjaciół, kolegów. Niewielu mamy historyków, którzy mogą powiedzieć sobie, że bez ich dzieł obraz epoki, którą badali, byłby inny. Należy do nich Jacques Le Goff.

Cytowany wyżej prof. Geremek należał do przyjaciół Le Goffa, wieloletnich partnerów badawczych, gospodarzy w Warszawie, kiedy francuski uczony w 1993 r. odbierał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego. Należy też wspomnieć, że Jacques Le Goff prowadził ścisłą współpracę naukową tak z polskimi, jak i czeskimi ośrodkami badawczymi. Prywatnie był mężem Polki, Anny Dunin-Wąsowicz.

Do najważniejszych prac Jacquesa Le Goffa, a tłumaczonych na język polski należą:

• Inteligencja w wiekach średnich
• Narodziny czyśćca
• Kultura średniowiecznej Europy
• Sakiewka i życie. Gospodarka i religia w średniowieczu
• Historia i pamięć
• Święty Ludwik
• Święty Franciszek z Asyżu
• Historia ciała w średniowieczu
• Długie średniowiecze
• Apogeum chrześcijaństwa
• Bóg średniowiecza
• Historia Europy dla dzieci
• Niezwykli bohaterowie i cudowne budowle średniowiecza
• O średniowieczu
• Średniowiecze i pieniądz. Esej z antropologii historycznej
• Świat średniowiecznej wyobraźni

W świadomości wielu pozostanie jako wybitny erudyta, humanista, doskonały historyk i nauczyciel. Pozostanie też w pamięci wielu, jako jegomość zawsze pykający fajkę, stanowiącą jego znak rozpoznawczy. Jacques Le Goff dzięki swym badaniom, puścił wiązkę światła na epokę, która przez długie wieki była świadomie zaciemniana. Wystarczyło tylko pochylić się nad człowiekiem tej epoki i to wyjaśniło zdecydowanie więcej, niż geopolityczna gra jaka rozgrywała się na Starym Kontynencie między V a XV w., tak bardzo absorbująca tych, którzy przez taki właśnie pryzmat, przedstawiali wieki średnie.