Jak obchodzono Święto Żołnierza w II RP. Rozkaz nr 126

Tradycja Święta Wojska Polskiego sięga roku 1923 r., gdy gen. Stanisław Szeptycki wydał rozkaz nr 126 wprowadzający w okresie międzywojennym Święto Żołnierza.

Start balonu z placu Marszałka Józefa Piłsudskiego przy Pałacu Saskim w Warszawie w rocznicę Bitwy Warszawskiej 1920 r., 15 sierpnia 1938 r. / nac.gov.pl

Przez pierwsze dwa lata po wojnie za Święto Wojska uznać można wspomnienie wymarszu Pierwszej Kompanii Kadrowej, a nie zwycięstwo warszawskie. Rany były zbyt świeże, a stolica otoczona byłą wieńcem mogił. Dopiero 4 sierpnia 1923 r. wydany został Rozkaz Dzienny Nr 126 Ministerstwa Spraw Wojskowych, który rozpoczynał się od słów:

Dzień 15-go sierpnia jest Świętem Żołnierza. W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz. W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć poległych w wiekowych walkach z wrogiem o całość i niepodległość Polski.

Rozkaz nr 126 dokładnie regulował program Święta Żołnierza, który składał się z kilku głównych elementów:

1. w przeddzień Święta Żołnierza o godz. 20-ej capstrzyk orkiestr wojskowych na ulicach miasta garnizonowego;
2. w dzień święta przed południem przegląd wojsk z nabożeństwem i błogosławieństwem;
3. po południu uroczystości ogólnonarodowe;
4. uroczysty’ wieczorny apel.

W dniu święta, w każdym garnizonie o godz. 9.00 odbywał się przegląd załóg. Co ciekawe, miał się odbywać na oczach społeczeństwa, jak uzasadniano by pokazać, że wojsko jest „Tarczą i obroną Ojczyzny” i ma dać dowód tężyzny, gotowości bojowej i ducha wojska. Ta część miała charakter oficjalny.

Rozkaz regulował także wygląd wojska. Wszystkie garnizony miały stawić się z chorągwiami, w ubiorze polowym ze sprzętem i uzbrojeniem bojowym. Przegląd miał dokonywać najstarszy stopniem i starszeństwem dowódca wojska. Poza żołnierzami na defiladę zapraszano władze rządowe i samorządowe, duchowieństwo oraz przedstawicieli lokalnych stowarzyszeń.

Uroczystości popołudniowe miały charakter obywatelski. Żołnierz bierze w nich udział oddzielnie lub w zwartych oddziałach, względnie jako delegacje wysłane na rozkaz komendanta garnizonu; jednak zawsze w ubiorze polowym (z bronią białą). Pododdziały honorowe, które mają wystąpić w czasie uroczystości popołudniowych występują w ubiorze polowym (uzbrojenie bojowe).

Ostatnim elementem obchodów był wieczorny apel, który rozpoczynał się o 22.30 w obecności oficera. Jego celem było utrwalenie w oddziałach pamięci poległych na polu walki towarzyszy broni, którzy najwięcej się odznaczyli. Ponadto w dniu Święta Żołnierza ukarani aresztem koszarowym i lekkim – kary nie odbywali.

Formalnie rozkaz nie został anulowany żadnym aktem. Święto Żołnierza było obchodzone do 1947 r., kiedy to komunistyczna władza ustanowiła Dzień Wojska Polskiego w dniu 12 października. Miał upamiętniać w ten sposób chrzest bojowy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki pod Lenino.

Sejm RP w dniu 30 lipca 1992 r. uchwalił ustawę, która zmieniała datę Święta Wojska Polskiego na 15 sierpnia.