„Chasydzkie opowieści z czasów Holokaustu” – Y. Eliach – recenzja

Chasydyzm, a więc żydowski pobożnościowy ruch odrodzenia religijnego, znany jest ze swojego umiłowania śpiewu, tańca, opowieści, uświęcania dnia powszedniego. Jedną z chasydzkich tradycji jest właśnie opowieść i anegdota. Typowa opowieść chasydzka jest mieszaniną alegorii, elementów folklorystycznych i wyrafinowanej inteligencji. W ten właśnie sposób Yaffa Eliach przedstawia czytelnikom historię Holokaustu. 

Książka Chasydzkie opowieści z czasów Holokaustu jest zbiorem opowieści chasydów, którzy okres II wojny światowej przetrwali w Europie Wschodniej. Są to głównie polscy Żydzi, których nie oszczędziła ludobójcza polityka nazistowskich Niemiec. W tym szczególnym świadectwie tradycja chasydzkiej opowieści miesza się z traumatycznymi wspomnieniami z gett, obozów pracy czy obozów zagłady. Każda z nich ukazuje triumf ducha i niezachwianej wiary nad brutalną siłą niemieckich oprawców. Dodatkowo trzeba zaznaczyć, że chasydyzm jako jeden z nielicznych ruchów religijnych nie zatracił w trakcie wojennej poniewierki swoich wartości, a także wiary w drugiego człowieka.

Chyba sztandarową opowieścią z całego zbioru jest wspomnienie rabbiego, który zostaje rozpoznany podczas selekcji w obozie przez swojego znajomego sprzed wojny. SS-mann Müller bez wahania posyła rabbiego w stronę życia. Opowiadający przypisuje swoje ocalenie wypowiedzianym przez siebie słowom „Dzień dobry, panie Müller„, a swoją opowieść kończy typowym chasydzkim, rabinackim podsumowaniem: ”Taka jest moc słów «Dzień dobry». Człowiek zawsze musi pozdrawiać swoich bliźnich”.

Choć książka jest zbiorem opowieści, często ubranych w ramy rabinackiej przypowieści, a sama ich treść dotyka nieraz wymiaru nadprzyrodzonego, nie można tych relacji bez refleksji włożyć między bajki. Autorka Yaffa Eliach zadała sobie trud, aby każde opisywane wydarzenie dotyczące toczących się w obozach czy gettach wypadków sprawdzić w dostępnej literaturze na temat Holokaustu. Dzięki temu czytelnik poprzez odwołanie się do przypisu może znaleźć dodatkowe informacje, a także odesłania do konkretnej literatury. Minusem jest umieszczenie przypisów na końcu książki, co niewątpliwie wpływa na komfort lektury.

Być może kolejna książka o Holokauście spotka się z negatywną relacją czytelników, którzy od dawna zasypywani są tego rodzaju publikacjami. Jednak książka Yaffy Eliach nie mieście się w granicach ani typowej literatury wspomnieniowej, ani literackich metafor traktujących o Zagładzie. Jest to niespotykane dotąd połączenie. Wnikliwa lektura proponowanego wyboru opowieści nie może pozostawić nikogo obojętnym. Nie tylko są to opowieści tragiczne. Przede wszystkim przebija z nich mądrość, niezachwiana wiara w Boga i człowieka, a także często trudny i głęboko skrywany optymizm. Ludzie, którzy powierzyli Eliach i jej asystentom swoje opowieści pomimo wszelkich przejść zdołali przetrwać i odbudować swoje życie. A także pozostać wiernym wyznawanym przez siebie systemom wartości.

Z czystym sumieniem można polecić tę książkę każdemu czytelnikowi, niezależnie od religii czy wykształcenia. W tych pozornie odciętych od obecnej rzeczywistości opowieściach można znaleźć sposób na godne życie także w obecnych czasach. Niech mądrość rabbiego Spiry, rabbiego z Bobowej i jego chasydów wspomoże każdego z czytelników. Bo jak mawiał Brecht „Wyobraźnia jest jedyną prawdą”.

Plus minus:
Na plus:
+ potoczysta narracja
+ niedostępne opowieści
+ wyważone podejście do tematu
Na minus:
- przypisy znajdują się na końcu książki

Tytuł: Chasydzkie opowieści z czasów Holokaustu
Autor: Yaffa Eliach
Wydawnictwo: Zakład Wydawniczy NOMOS
Rok wydania: 2014
ISBN: 978-83-7688-147-8
Liczba stron: 303
Oprawa: miękka
Cena: ok. 40 zł
Ocena recenzenta: 8/10