„Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka »Zo«” - K. Minczykowska - recenzja

Drugim tytułem z serii „Kobiety Niezłomne„ Oficyny Wydawniczej Rytm jest książka opowiadająca o naprawdę niezwykłej kobiecie. Elżbieta Zawacka ”Zo” to jedyna kobieta pośród Cichociemnych, konspiratorka i wywiadowczyni, awansowana na generalski stopień.

Według notki zamieszczonej w książce, Katarzyna Minczykowska to doktor nauk humanistycznych w zakresie historii. W 1997 r. jako studentka III roku Historii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu została zatrudniona przez Elżbietę Zawacką w prowadzonej przez nią Fundacji „Archiwum i Muzeum Pomorskie AK„ (w roku 2009 nazwanej Fundacją Generał Elżbiety Zawackiej). W Fundacji K. Minczykowska była dokumentalistką, sekretarzem, kierownikiem, od roku 2009 pełni funkcję wiceprezes Zarządu Fundacji. Jest autorką wystaw, licznych tekstów z zakresu wojennej służby Polek, redaktorką wielu książek naukowych, redaktorem naczelnym „Biuletynu Fundacji Generał Elżbiety Zawackiej„ i koordynatorem merytorycznym projektów Fundacji. Jest także członkiem Komitetu Redakcyjnego ”Zapisek Historycznych”, Memoriału Generał Marii Wittek, Stowarzyszenia Archiwistów Polskich i Towarzystwa Naukowego w Toruniu.

Bohaterka książki, Elżbieta Zawacka urodziła się w 1909 r. w będącym pod pruskim zaborem Toruniu. Ale uczyła się już w wolnej Polsce, kończyła Żeńskie Gimnazjum Humanistyczne i matematykę na Uniwersytecie Poznańskim. Po studiach była nauczycielką, ale również działała w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet. Podczas kampanii wrześniowej brała udział w walkach w batalionie kobiecym w obronie Lwowa. Prawie natychmiast, w październiku 1939 r. wstąpiła do konspiracyjnej Służby Zwycięstwu Polsce (późniejsze ZWZ-AK). Początkowo działała na Górnym Śląsku, lecz wezwana do Warszawy dostała przydział do Wydziału Łączności Zagranicznej KG AK. Kursowała między Warszawą a Berlinem, przewożąc tajną pocztę. W lutym 1943 r. odbyła trasę z Warszawy do Londynu (przez Niemcy, Francję, Hiszpanię i Gibraltar). We wrześniu 1943 r. powróciła do okupowanej Polski skacząc na spadochronie, jako jedyna kobieta Cichociemna. Brała udział w Powstaniu Warszawskim i uniknęła niewoli, a później po przejściu frontu działała również w konspiracji antykomunistycznej. Próbowała również normalnie żyć i pracowała jako nauczycielka. W 1951 r. została aresztowana przez UB i skazana na 10 lat więzienia. Na wolność wyszła w 1955 r. i wróciła do pracy w szkolnictwie. Podnosiła stopniowo swoje kwalifikacje, uzyskując stopień doktora habilitowanego (1972) oraz profesora (1995). Równocześnie dbała i gromadziła materiały dokumentujące działalność AK. W 2006 r. została awansowana na stopień generała brygady, odznaczona m.in. dwukrotnie orderem Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Elżbieta Zawacka zmarła w 2009 r. i pochowana została na Cmentarzu Św. Jerzego w Toruniu.

Recenzowana książka znakomicie oddaje życie naszej bohaterki. Autorka prowadzi nas chronologicznie przez życie Elżbiety Zawackiej, opowiada o tych najsłynniejszych akcjach i tych mniej znanych przeżyciach „Zo”. Katarzyna Minczykowska podzieliła swoją pracę na cztery główne części. W pierwszej odsłonie zatytułowanej Dzieciństwo i młodość 1909-1939 możemy zapoznać się z domem rodzinnym i latami szkolnymi bohaterki. Poznajemy jej pierwsze kroki na Uniwersytecie Poznańskim, w zawodzie nauczyciela oraz działalność prowadzoną chyba z czystej pasji – w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet. W drugiej części (W latach drugiej wojny światowej) autorka przedstawia dzieje „Zo„ w konspiracji. Rozpoczyna od działalności prowadzonej na Górnym Śląsku, by zaraz przedstawić już konkretne prace w podziemnej „Zagrodzie„ i w ”Czytelni”. To w tym miejscu możemy zapoznać się z najbardziej niebezpiecznymi misjami E. Zawackiej – pokonaną trasą z okupowanej Polski aż do Londynu i z jej powrotnym skokiem na spadochronie. Trzeci główny rozdział ma wymowny tytuł: W „wolnej” Polsce. Raczej każdy zdaje sobie sprawę, że z tą wolnością po wojnie to nie było tak, jakby sobie wymarzyła również i Elżbieta Zawacka. W tej części autorka opowiada o działalności „Zo„ w Delegaturze Sił Zbrojnych i w Zrzeszeniu ”Wolność i Niezawisłość”. Bardzo interesującym podrozdziałem jest ten mówiący o aresztowaniu, śledztwie, procesie i więzieniu E. Zawackiej. Ostatnia część (Na emeryturze 1978-2009) omawia działalność społeczną bohaterki i jej Fundacji „Archiwum Pomorskiej AK„ oraz awanse i odznaczenia generał ”Zo”. Książkę zamykają bardzo pomocne przy tego typu pracach Kalendarium życia Elżbiety Zawackiej, indeks nazwisk i pseudonimów oraz niezwykle bogata bibliografia zamieszczona aż na 28 stronach.

Należy podkreślić niezwykłą staranność autorki przy przedstawieniu postaci Elżbiety Zawackiej. W bibliografii znajdziemy archiwa polskie, ale również i Studium Polski Podziemnej w Londynie. Recenzowana książka to praca naukowa, lecz poprzez niesamowite życiowe losy bohaterki, staje się pasjonującą lekturą chyba dla każdego. Bardzo ładne wydanie i praca redakcji nie budząca zastrzeżeń, dodatkowo podkreślają wartość publikacji.

Książkę polecam w zasadzie każdemu i zachęcam do lektury. To opowieść o prawdziwej bohaterce, która podczas działalności odbywała tak niesamowite misje, że każda z nich może stać się podstawą do nieprawdopodobnego wręcz scenariusza filmu fabularnego.

Plus minus

Plusy:

+ temat książki

+ przedstawienie szerszemu gronu polskiej bohaterki

+ wartość merytoryczna pracy

+ bardzo bogata bibliografia

+ piękne wydanie

Minusy:

brak 

Tytuł: Cichociemna. Generał Elżbieta Zawacka „Zo” 1909-2009

Autor: Katarzyna Minczykowska

Wydawca: Rytm / Fundacja generał Elżbiety Zawackiej

Rok wydania: 2014

ISBN: 978-83-7399-620-5

Strony: 362

Oprawa: twarda

Cena: 56,70 zł (z okładki)

Ocena recenzenta: 8/10