10 symboli historycznych, które każdy Polak znać powinien


To, co często wydaje się powszechnie znane, nie zawsze takie jest. Przykład ulicznej ankiety, którą przeprowadził na ulicach Warszawy Filip Chajzer pokazał, iż młodzi Polacy mają problemy ze wskazaniem znaczenia historycznych symboli. Warto zatem tę wiedzę uzupełnić.

Czerwona gwiazda

czerwona gwiazda

Pięcioramienna gwiazda barwy czerwonej po rewolucji październikowej stała się jednym z symboli komunizmu. Wedle różnych interpretacji jej ramiona mają symbolizować pięć palców u dłoni proletariusza albo pięć kontynentów.

Na swoich mundurach nosili go czerwonoarmiści, malowano ją także na sowieckim sprzęcie wojskowym. Stosowały ją także inne komunistyczne armie.

W okresie ZSRR była również szeroko stosowana na flagach i herbach sowieckich krajów satelickich. Jednym z nielicznych krajów bez takiej symboliki była Polska Rzeczpospolita Ludowa. Dziś czerwona gwiazdy jest obecna m.in. na fladze Korei Północnej.

Przykład:

Radziecki czołg T-34 z namalowaną na wieży czerwoną gwiazdą

Radziecki czołg T-34 z namalowaną na wieży czerwoną gwiazdą

Falanga

Falanga

Symbol przedstawiający ramię trzymające miecz wywodzi się z XVI w., gdy podobny emblemat stosowała flota kaperska okresu panowania Zygmunta Augusta. W okresie międzywojennym zaczęły go stosować środowiska narodowej demokracji, w tym Stronnictwo Narodowe. Dziś posługuje się nimi Obóz Narodowo-Radykalny i Narodowe Odrodzenie Polski. Tradycję kaperską kontynuuje Marynarka Wojenna RP, która znak falangi ma na swoim proporcu.

Przykład:

Zjazd członków Stronnictwa Narodowego (SN) w Poznaniu w 1937 roku. Na proporczyku trzymanym przez jednego z członków widać symbol "Falangi"

Zjazd członków Stronnictwa Narodowego (SN) w Poznaniu w 1937 r. Na proporczyku trzymanym przez jednego z członków widać symbol „Falangi”

Gwiazda Dawida

gwiazda dawida

Sześcioramienna gwiazda złożona z dwóch zachodzących na siebie trójkątów równoramiennych, zwana przez Żydów Gwiazdą Dawida, jest jednym ze starożytnych symboli państwa izraelskiego. Od 1897 r. była godłem syjonizmu, czyli ruchu postulującego utworzenie państwa żydowskiego na terytorium starożytnego Izraela. W czasie II wojny światowej generalny gubernator Hans Frank nakazał wszystkim Żydom powyżej 12. roku życia nosić na prawym ramieniu opaski z Gwiazdą Dawida, co w jego zamyśle miało ich upokarzać i odcinać od zastraszanego społeczeństwa. Dziś Gwiazda Dawida znajduje się na fladze Izraela, jest także jednym z symboli Holocaustu.

Przykład:

zydzilubelscypraca3

Żydówka z opaską na prawym ramieniu

Polska Walcząca

polska walczaca

Znakiem Polski Walczącej jest symbol w kształcie kotwicy składającej się z połączonych ze sobą liter „P„ i „W„, w taki sposób, że litera „P” umieszczona jest nad środkiem litery ”W”. Jest to wzór, który został wyłoniony w drodze konkursu zorganizowanego przez Biuro Informacji i Propagandy KG AK. Wygrała go Anna Smoleńska. Jednak spór, co do jego autorstwa nie jest rozsrzygnięty. Nie mniej dzięki łatwości jego wykonania szybko stał się popularną, acz ryzykowną formą oporu wobec okupanta. Chyba najsłynniejszym propagatorem tego symbolu stał się Jan Bytnar, który zasłynął namalowaniem znaku Polski Walczącej na pomniku Lotnika w Warszawie, znajdującego się niedaleko siedziby SS i Gestapo.

Zgodnie z ustawą Sejmu RP symbol Polski Walczącej stanowi dobro ogólnonarodowe i podlega ochronie należnej historycznej spuściźnie Rzeczypospolitej Polskiej, a za jego publiczne znieważanie grozi kara.

Przykład:

Kotwica znak Polski Walczącej namalowany przez Jana Guta na placu Unii Lubelskiej w Warszawie. Po przeciwnej stronie cokołu Kotwicę namalował Jan Bytnar ps. Rudy.

Kotwica, znak Polski Walczącej namalowany przez Jana Guta na placu Unii Lubelskiej w Warszawie

Sierp i młot

Hammer_and_sickle.svg

Sierp i młot, podobnie jak czerwona gwiazda, po rewolucji październikowej stały się jednym z symboli komunizmu. Sierp symbolizuje pracę rolnika, młot pracę robotnika, którzy mają urzeczywistniać ideę dyktatury proletariatu.

W 1917 r. Włodzimierz Lenin i Anatolij Łunaczarski zorganizowali konkurs na projekt radzieckiego znaku. Zwycięski okazał się znak przedstawiający sierp i młot umieszczony na globusie, w promieniach słońca, otoczony wieńcem zboża, z górującą nad całością czerwoną gwiazdą. Dodatkowo pomiędzy kłosami znajdowała się czerwona wstęga z napisem w sześciu językach „Proletariusze wszystkich krajów świata, łączcie się!”.

W okresie ZSRR był szeroko stosowany na flagach i herbach sowieckich krajów satelickich. Jednym z nielicznych krajów bez takiej symboliki była Polska Rzeczpospolita Ludowa. Do dziś sierpa i młotu m.in. używa w swoim logo rosyjska linia lotnicza Aerofłot.

Przykład:

Radziecka flaga z sierpem i młotem trzepocząca nad zdobytym w 1945 r. Berlinem

Radziecka flaga z sierpem i młotem trzepocząca nad zdobytym w 1945 r. Berlinem

SS

SS

Symbol przypominający podwójną czwórkę lub błyskawicę tak naprawdę wywodzi się z pisma runicznego i oznacza „Sig”, czyli zwycięstwo. Używali go SS-mani, nosząc ten znak na swoich hełmach, sygnetach i patkach kołnierzowych.

SS, czyli Sztafeta Ochronna (Schutzstaffel), powstało w listopadzie 1925 roku. Założycielem tego wyodrębnionego z SA oddziału był Adolf Hitler. Celem SS była przede wszystkim ochrona osoby Wodza i wieców partyjnych. Pod koniec wojny stała się dominującą organizacją w Trzeciej Rzeszy. 6 stycznia 1929 roku dowódcą SS został Heinrich Himmler i pełnił tę funkcję aż do końca wojny. W swoich czarnych mundurach i z godłem w kształcie trupiej główki, SS-mani uważali się za elitę czy „arystokrację” ruchu. Himmler ustanowił niezwykle rygorystyczne zasady przyjmowania kandydatów do tej organizacji, wprowadzając specjalne karty rasowe, gdzie należało podać m.in. informacje na temat cech fizycznych.

W 1933 roku założono Główny Urząd SS do spraw Rasy i Osadnictwa, który odegrał istotną rolę w tworzeniu polityki rasowej. SS zarządzała obozami koncentracyjnymi, a w trakcie wojny także całą siecią obozów pracy przymusowej. Tym, czym wsławiły się dywizje SS, była brutalność i zaciętość w walce. Dodać należy, że organizacja ta jest odpowiedzialna za liczne okrucieństwa i zbrodnie wojenne.

Przykład:

Żołnierz 12 Dywizji Pancernej SS Hitlerjugend z symbolem SS na patkach na kołnierzyku

Żołnierz 12. Dywizji Pancernej SS Hitlerjugend z symbolem SS na patkach kołnierzowych

SS Totenkopf

totenkopf ss

Totenkopf jest niemieckim słowem, które oznacza trupią głowę. Prezentuje ludzką czaszkę z umieszczonymi za nią piszczelami. Symbol kojarzy się przede wszystkim z niemieckimi oddziałami SS i Waffen-SS. Używał ich w swoich oddziałach komendant Stabswache Julius Schreck, a gdy te zostały przekształcone w Schutzstaffel (SS) przyjęły tę symbolikę. Oficerowie SS Totenkopf nosili umieszczony przede wszystkim na swoich czapkach oraz patkach kołnierzowych.

Warto wiedzieć, że Totenkopf stosowały także przed II wojną światową polskie oddziały, jak m.in. Dywizjon Jazdy Ochotniczej „Huzarzy Śmierci”.

Przykład:

Heinrich Himmler (na pierwszym planie po lewej) w czapce z symbolem Totenkopf

Reichsführer-SS Heinrich Himmler (na pierwszym planie po prawej) w czapce z symbolem Totenkopf

 Swastyka

swastyka

Co prawda choć swastyka wywodzi się z sanskrytu i oznacza „przynoszący szczęście”, to dziś kojarzy się przede wszystkim z symbolem nazistowskich Niemiec. Ideolodzy narodowosocjalistyczni tworząc doktrynę III Rzeszy starali się, aby wszystko miało wymiar symboliczny, odnoszący się do Pierwszej Rzeszy średniowiecznych cesarzy niemieckich i Drugiej Rzeszy, którą utworzył Otton von Bismarck w 1871 roku, kiedy doszło do zjednoczenia Niemiec.

Termin „III Rzesza” został ukuty przez narodowosocjalistycznego pisarza Moellera van den Brucka w 1923 roku i został przyjęty przez nowy reżim. 12 marca 1933 roku w tych „nowych Niemczech” flaga ze swastyką została uznana za flagę państwową. Autorem pochodzącego z 1920 roku projektu, przedstawiającego czarną swastykę w białym kole otoczonym jaskrawą czerwienią, był sam Hitler.

Swastyka była mistycznym symbolem wywodzącym się z Azji i, jak wspomniano, wierzono, że przynosi szczęście. Pod koniec XIX wieku przejęły ją te grupy niemieckiego ruchu narodowego, które identyfikowały się z rzekomymi „aryjskimi” korzeniami, sięgającymi tysiące lat wstecz. Hitler adaptując swastykę odwrócił jej ramiona: z lewa w prawo, zmieniając wówczas jej wymiar symboliczny. Zgodnie z hinduistyczną legendą miał to być symbol nieszczęścia.

Szare Szeregi

szare szeregi

Znak Szarych Szeregów to połączenie tradycyjnego symbolu harcerstwa: lilijki z kotwicą Polski Walczącej. Szare Szeregi były powołaną 27 września 1939 r. konspiracyjną organizacją Związku Harcerstwa Polskiego. Jednym z głównych działań członków organizacji była tzw. mała dywersja polegająca na malowaniu patriotycznych symboli, czy kolportowaniu ulotek. Jej członkowie zasłynęli także akcjami zbrojnymi. Najbardziej znanym czynem jest ten dokonany pod Arsenałem, w trakcie którego uwolniono Jana Bytnara „Rudego” i dwudziestu innych więźniów.

Znak Spadochronowy

cichociemni

Znak Spadochronowy na polecenie gen. Władysława Sikorskiego w 1941 r. wykonał Marian Walentynowicz, znany rysownik, autor komiksu o przygodach Koziołka Matołka. Wzór spadającego do walki orła zaczerpnął z zaprojektowanej przez siebie okładki książki Ziemia gromadzi prochy Józefa Kisielewskiego. Chcemy, by orły naszych sztandarów zwycięsko spadały na wroga, zanim spoczną na swej oswobodzonej ziemi – głosił rozkaz gen. Sikorskiego.

Prawo noszenia znaku bojowego mieli tylko żołnierze, którzy brali udział w bojowej akcji spadochronowej. Po trzech latach dodano do szponów orła wieniec laurowy. W 1954 r. z inicjatywy polskich kombatantów nieco przekształcony znak, z dodaną do środka wieńca kotwicą Polski Walczącej, stał się symbolem cichociemnych. Takich odznak jest tylko 316, czyli tyle, ilu było cichociemnych.

Przykład:

Poczet sztandarowy Samodzielnej Brygady Spadochronowej

Poczet sztandarowy Samodzielnej Brygady Spadochronowej

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.

46 komentarzy

  1. Grzegorz pisze:

    Gwoli ścisłości należałoby dodać, że nie każdy, kto nosił Totenkopf na patkach kołnierza był z SS. Czaszki na obu patkach, połączone z różową Waffenfarbe (kolorem rodzaju wojsk) informują o przynależności żołnierza do broni pancernej. Pancerniacka Totenkopf ma swój rodowód jeszcze w Wielkiej Wojnie, nie może być więc łączona z SS. Inna rzecz, że tysiące czołgistów zostało zamordowanych przez nieświadomych tego żołnierzy koalicji za rzekomą przynależność do SS.

    • Kuba pisze:

      Raczej chodzi o ogólnie czarny kolor mundurów czołgistów (tych z Wehrmachtu i dywizji SS)- bo czołgiści Wehrmachtu o ile pamięć mnie nie myli nie nosili powszechnie znaku Totenkopf.
      I tenże kolor munduru powodował pomyłki przy braniu w niewolę- czołgista z racji koloru munduru z automatu był przypisywany do SS i rozstrzeliwany.
      Dodatkowo przydałby się szerszy opis, skąd rodowód ma Totenkopf i nie każdy Totenkopf, to znak SS.

      • Arme pisze:

        Właśnie że nosili jak zostało to wspomniane wyżej. Czołgiści Wehrmachtu mieli totenkopf na obu patkach, natomiast żołnierze dywizji SS-Totenkopfverbände na jednym patku, a na drugim dystynkcje. Zresztą symbol ten występuje w niemieckich oddziałach bodajże już od wojen napoleońskich. A kolor i wzór mundury czołgisty przez cały okres wojny ulegał ewolucji i w dużej mierze był zależny od regionu w jakim dana jednostka obecnie służyła.

  2. Marko pisze:

    Niech czytają i sie uczą! Tylko lepiej grać w lola...

  3. Dawid pisze:

    Jedna uwaga, a mianowicie Himmler znajduje się po prawej stronie.

  4. Adam S. Lewandowski pisze:

    Brakuje jednego z najważniejszych polskich znaków „historycznych” - Orzełka Legionów Polskich. Proszę o dodanie go, bo jest dla nas, Polaków, ważniejszy niż jakaś niemiecka czaszka...

    • Wojtek Duch pisze:

      Trzeba było coś wybrać, a znajomość obychc symboli istotnych dla naszej historii jest równie ważna. Ta lista mogłaby być oczywiście znacznie szersza.

  5. bart pisze:

    Hitlerowska swastyka jest lustrzanym odbiciem sfastyki.

  6. Bartalmaj pisze:

    Gwiazda Dawida zwana jest przez Żydów Tarczą Dawida nie Gwiazdą.

  7. Lisek pisze:

    Wszystko bardzo ładnie, tylko „staffel” nie oznacza po niemiecku sztafety tylko „oddział”.

  8. Kamil pisze:

    Szare Szeregi był to kryptonim ZHP podczas wojny, a nie jakąś konspiracyjną organizacją.

  9. Komar pisze:

    Jeśli znak Polski Walczącej („Kotwica”) - jak pisze Autor - „został wyłoniony w drodze konkursu zorganizowanego przez Biuro Informacji i Propagandy KG AK”, czyli najwcześniej w roku 1942, to w jaki sposób stał się elementem Znaku Spadochronowego, zaprojektowanego przez Mariana Walentynowicza w roku 1941?
    Poza tym - dobór prezentowanych znaków jest bardziej wynikiem upodobań Autora, niż rzeczywistego znaczenia tych znaków dla Polaków. Znak Rodła - godło Związku Polaków w Niemczech - miał większe znaczenie, niż Znak Spadochronowy. Zresztą Znak Rodła pozostaje kontrowersyjny do dziś - niedawno Mniejszość Niemiecka na Opolszczyźnie oficjalnie zaprotestowała przeciwko publicznemu eksponowaniu tego znaku.

    • To jest propozycja autora, a nie leksykon symboli, proszę zwrócić na to uwagę.

    • Wojtek Duch pisze:

      Wszystko się zgadza i jest w opisie. Na zdjęciu znak spadochronowy cichociemnych z 1954 r., ale „klasyczny” znak spadochronowy nie miał ani wieńca laurowego, ani kotwicy Polska Walcząca.

    • Maciek pisze:

      Proszę uważnie przeczytać opis pod tym zdjęciem. Cytuję „W 1954 r. z inicjatywy polskich kombatantów nieco przekształcony znak, z dodaną do środka wieńca kotwicą Polski Walczącej, stał się symbolem cichociemnych. Takich odznak jest tylko 316, czyli tyle, ilu było cichociemnych.” Koniec cytatu.

  10. Tomassus pisze:

    Swastyka czy swarga nie jest tylko azjatyckim znakiem, jest to znak europejski, także Polski.

    Traktowanie tego symbolu nadal jako symbol nazizmu, jest także obrażaniem ludzi którzy m.in. walczyli w armii podhalańskie czy dla tych których jest to symbol religijny i to w Polsce. Wiąż.

  11. Catenaccio pisze:

    Przyznam, że Tottenkompf nie znałem. 😉

  12. Tygrys pisze:

    Warto zapoznać jeszcze społeczeństwo z symboliką banderowców mordujących Polaków na Wołyniu (OUN-UPA).

    • miazga pisze:

      w 2012 r. wydawnictwo archiWum ukraiński - PRYWATNE ? eUG. m. WYP\UŚCIŁO OKŁADKĘ aKCJA „wISŁA” 1947 GDZIE CYDZYSŁOWY ZASTĄPIONO RUNAMI sIG CZYLI ZNAKAMI ss - JAKOŚ NIE ZAUWAŻONO TEGO W DRUKU . LUB WYDRUKOWABNO SPECJALNIE- KTO MA NAMIARY NA AUTORA TEJ OKŁADKI?

  13. Grom pisze:

    żydowska gwiazda... to nie gwiazda Dawida, a Salomona, to Salomon był przed Dawidem... a gwiazda ta była używana na pieczęci Salomona...

  14. Anonim pisze:

    A znak SOLIDARNOSC juz nie?

  15. Anonim pisze:

    Super Mario Galaxy Mini przewodnik

  16. Tiger King pisze:

    jeszcze szachownica lotnictwa polskiego

  17. Anonim pisze:

    Dziękuje bo mi się przyda na HISTORIĘ

  18. Anonim pisze:

    brakuje polskiej szachownicy i husarskich skrzydeł

  19. Anonim pisze:

    bo polskie wojsko jeżdzi czołgami z niemieckimi krzyżami na własne oczy widziałem .to jakaś kpina nawet znaczka nie chciało im się zamalować a wy pokazujecie jakie symbole powinniśmy znać a polski żołnierz nie wie pod jaka banderą służy

    • eee pisze:

      to wyglada ze pozyczone na szkolenie inne stoja w parku i rdzewieja albo pomy olejowej im brakuje niech zatrudnia szarika to im przyniesie

  20. Tomasz pisze:

    Gdzie niemiecki krzyż który widniał podczas wojny nazistowskich pojazdach, czołgach i samolotach? Symbol nazizmu używany do dziś przez niemieckie wojska.

  21. Zbig pisze:

    Znak Polski Walczącej w oryginale jest bez daszka, co widać na dwóch zdjęciach z epoki, a pokazane dwie grafiki to współczesne grafomańskie podróby. Jak chcemy szanować własną historię i jej symbole, to trzeba je najpierw poznać.

  22. Anonim pisze:

    Swastyka była też używana przezPolaków. Podobnie pojedyńcza runa. Proszę rzetelność

  23. Wodzu pisze:

    Tzw „gwiazda Dawida” nie jest kontynuacją wielowiekowej tradycji narodu żydowskiego. Różne źródła wskazują bardziej na źródło magiczne i okultystyczne. Przyjęcie tego znaku na flagę Izraela nie było czymś oczywistym. Pojawiły się znaki sprzeciwu ze strony ortodoksyjnych Żydów. Według nich bardziej odpowiednim znakiem powinna być menora czyli siedmioramienny świecznik.

  24. Huk Norris pisze:

    Czerwona gwiazda na pierwszym miejscu?
    Szare szeregi za symbolami nazistowskimi?

    Taka jest prawidłowa hierarchia?

  25. Anonim pisze:

    znak hitlera jest zly

  26. harbia marian pisze:

    serio?

  27. Adam pisze:

    Ciekawostka.
    Chocby swastyka byla w pierwotna strone (lewa) zawsze bedzie kojarzyc sie z III rzesza.

    Ponadto czy ktokolwiek zauwazyl, ze gwiazda Dawida ma wewnatrz 6-kąt, 6 trójkatów i 6-ramion

  28. Eugeniusz SSG pisze:

    8 ramienna jak i 4 ramienna swastyka to symbol slonca ognia szczescia od tysieccy lat a ze go spaprano to wina dwunoznego pseuDo wyprostowanego ROBACTWA

Odpowiedz